Kritik gün geldi ve çattı. ABD’de son iki günde açıklanan istihdama yönelik veriler ardından piyasalar bugün KKTC saati ile 15:30’da açıklanacak ve ekonominin gidişatı hakkında en sağlıklı bilgiyi verdiğine inanılan tarım dışı istihdam verisine kilitlenmiş durumda. Hafta içi açıklanan iş fırsatları (JOLTS) verisinin Temmuz ayında son 3,5 yılın en düşük seviyesine gerilemesi ardından dün açıklanan ADP özel sektör istihdamının da beklentinin oldukça altında kalması, işgücü piyasasının ivme kaybettiği yönünde işaretleri arttırırken, bugün açıklanacak verinin de önemini daha da artırdı.

FED Başkanı Powell’ın iş gücünde daha fazla zayıflamayı istemedikleri yönünde Jackson Hole toplantısında yaptığı kritik konuşma sonrası piyasalar 18 Eylül olağan FOMC toplantısına yönelik faiz indirimi beklentisine girereken, bu sabah itibariyle piyasalar -son dönemde zayıf gelen iş ilanları ve özel sektördeki düşük iş artışları sonrası- FED’in faiz oranında 50 baz puan indirme olasılığını %43’ye çıkardı.

Reuters anketine göre, bugün açıklanacak tarım dışı istihdam raporunda 165 bin yeni iş artışı ve işsizlik oranının %4,2’ye gerilemesi bekleniyor. Piyasa beklentisinin altında kalacak bir gerçekleşme, faiz indirim beklentilerinin montanını artırmak suretiyle dolar zayıflığını artırabileceğini düşünüyoruz. 50 baz puanlık bir indirimden ziyade, FED’in düzenli (25 baz puan) bir faiz indirim patikasına soyunma ihtimaline bizlerin daha çok şans tanıdığını hazır yeri gelmişken söylemiş olalım.

Kritik istihdam kararı öncesi piyasalar son günlerde olduğu üzere yön bulmakta dün de zorlandı. Altının ons fiyatı 2,470 – 2,530 dolar aralığında salınmaya devam ettiği haftanın son işlem gününe 2,520 dolar seviyesinin kıyısından başlarken, küçük kardeş gümüş ise henüz arzu ettiğimiz performansın uzağında 29 dolar seviyesine yakın işlem görmeye devam ediyor. Direnişin parası bitcoin aradığı itici kuvveti hâlen daha bulamazken, Brent cinsi ham petrol haftanın kaybedeni olarak (%11 düşüş) ön plana çıkıyor. Petrol fiyatlarındaki sert düşüş karşısında OPEC, üretim artışı kararını iptal etse de, petrolün ‘kafasını’ yukarı kaldıramadığını not edelim. FED’in faiz indirim sürecine soyunmasına geri sayım devam ederken, altının içinde bulunduğumuz dönemin ruhuna uygun olarak ışıldamaya devam edeceğini; daha da büyük resimde, zayıf dolar temasının korunacağını düşünmeye devam ediyoruz.

ABD ekonomisindeki faiz indirimlerinin boyutunu ve hızını belirleyecek kritik veri öncesinde ABD borsaları geceyi yine ufak ‘sıyrıklarla’ atlatırken, dolar, ABD istihdam verilerinin açıklanmasını bekleyen yatırımcılar nedeniyle zayıf seyrini korumaya devam ediyor. Geçen hafta uzun bir düşüş sürecinden sonra kâr alma ya da soluk alma ihtiyacı ile düşüş serüvenine ara veren doların piyasa kuru olan DXY, bu hafta yeniden değer kaybederek 101 seviyesine kadar geriledi. DXY’nin zemin kaybetmesi ile EURUSD paritesi yeniden 1,1120 seviyesine toparlanırken, kraliyet aslanı 1,32 seviyesine  dayandı. Japon Yeni, Kara Pazartesi dolar karşısında kaydettiği sert kazanımları bu hafta yeniden hatırlarken, büyük resimde 2024 yılın en değerli seviyesine geldiğini de not edelim. Yen’in değer kazanmasına paralel bu sabah Asya borsalarının da dar bir bantta hareket ettiğini görüyoruz. Gösterge endeks Tokyo borsası Nikkei225 haftayı %5,5 düşüşle tamamlamaya aday görünüyor. Güçlü Yen, carry trade olarak adlandırılan ucuz parayı borçlan yüksek getirili paralara yatırım yapma stratejisini baltalayarak risk iştahını da azaltıyor. Yen güçlendikçe, carry trade işlemlerinin kapanması piyasaların moralini bozuyor.

Türkiye cephesinde ise dün her Perşembe olduğu üzere TCMB ve BDDK’nın haftalık verilerini yakından takip ettik. Yurtiçi yerleşiklerin DTH artışı 30 Ağustos ile biten haftada parite etkisinden arındırılmamış seriye göre 1,3 milyar dolar azalmış. Böylelikle, yurtiçi yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin DTH’ları 6 hafta sonra azalış kaydetti. Öte yandan, BDDK verisine göre, KKM cephesinde 1,6 milyar TL daha azalış yaşanırken, dolar cinsi anapara 47 milyar doların altına geriledi. KKM’den çıkış tam bir senedir kesintisiz bir şekilde devam ediyor. KKM’nin toplam mevduat havuzu içerisindeki payı %9’a yaklaşırken, TL mevduatın payı ise %52-%53 bandında salınmaya devam ediyor. TCMB’nin brüt döviz ve altın rezervleri 1 milyar dolar azalarak 149,4 milyar dolar düzeyine gerilerken, swap va kamu dövizleri hâriç net rezervler ise +8 milyar dolar seviyesine geriledi. Dün de belirttiğimiz üzere, zirve seviye 2 Ağustos tarihinde +21 milyar dolar seviyesi ile görülmüştü. Sn. Bakan Şimşek’in istifa dedikoduları, artan altın talebi ve beraberinde son 1 aydır oldukça volatil bir seyir izleyen küresel piyasalar TCMB’ye rezerv kaybettirdi.

Dün gözler uzun bir süredir takip edilen Orta Vadeli Program (OVP) çevrildi. Mevcut politikaların kararlılıkla sürdürüleceği yönünde mesaj ile enflasyonla mücadele kapsamında sıkı para politikasına ilave mali disiplin ve yapısal reformların devrede olacağının altını çizdi. OVP’ye göre 2024 yıl sonu TÜFE enflasyon beklentisi %41,5 seviyesine, 2025 sonu ise %17,5 seviyesine revize edildi. 2026 yılı için tek haneli enflasyon hedefinin korunduğunu gördük. OVP hesaplamasında kullanılan ortalama USDTRY tahminleri 2024 yılı için 33,20, 2025 için 42,00, 2026 için 44,40, 2027 için 46,90 oldu. Baz alınan döviz kurları, ekonomi yönetiminin TL’deki değerlenmeden pek de rahatsız olmadığını gösterdi.

Saat 15:30’da açıklanacak ABD istihdam raporu önem arz etse de, bizim için gece geç saatlerde açıklanacak kredi derecelendirme kuruluşu Fitch’in Türkiye ile ilgili kararı öncesinde haftanın bitmeyeceğini peşinen not edelim. Kurumun not güncelleyebileceğini düşünüyoruz. Hatırlatma yapmak gerekirse, Kurum Türkiye’yi B+ ile notlarken görünüm ise pozitifte duruyor. Pozitif görünüm, genellikle bir sonraki adımın da not artırımı olarak düşünülmesi için önemli bir işaret olarak kabul ediliyor.

Emre Değirmencioğlu

Petrol fiyatları dün sert bir satış baskısına maruz kalırken, piyasa yansıması ise kuşkusuz olumsuz oldu. Her ne kadar petrolün gerilemesi küresel anlamda enflasyonla savaşa ya da net enerji ithalatçısı konumundaki ülkelere büyük fayda sağlasa da, hisse senetleri cephesinde finansal kayıplara neden olarak genele yayılan sert satışları da beraberinde getirdi. Brent cinsi ham petrolün varil fiyatı %5’ten fazla düşüşle 73 dolar seviyesine gerileyerek yılın en düşük seviyesini test etti. Haber akışında, Libya’daki üretim ve ihracatın yeniden başlamasına dair işaretler, petrol fiyatlarında sert düşüşlere yol açtığını okuduk. Bu düşüşte, Çin ekonomisindeki yavaşlama endişeleri, ABD’de dün açıklanan zayıf veriler ve küresel talep endişelerinin de etkili olduğunu not edelim.

ABD borsaları dün geceyi petrol fiyatlarında yaşanan sert satışların gölgesinde sert bir düşüşle tamamladı. Teknoloji hisselerinde yaşanan düşüş %3’ü aşarken, en büyük 500 şirketin işlem gördüğü S&P500 endeksi %2 geriledi. Eylül ayı tarihsel olarak hisseler için kötü bir dönem olarak bilinirken, zayıf ABD üretim verileri ve Çin’deki ekonomik durgunluk endişeleri de bu düşüşte etkili oldu. Yapay zekânın ağır siklet şirketi Nvidia, geniş çaplı bir piyasa satışından nasibini alarak %10 düştü. Nvidia piyasa değerinden 279 milyar dolar silerken (piyasa değerinde şimdiye kadarki en derin tek günlük düşüş), yatırımcıların bu yılki borsa kazançlarının çoğunu besleyen yapay zekâ teknolojisine karşı daha temkinli olmaya başladıklarının önemli bir göstergesi olarak görüyoruz.

ABD büyüme kaygıları yatırımcıları riskli varlıklardan uzaklaştırdığını çok açık bir şekilde görüyoruz. Piyasaların korku endeksi VIX bir günde 15’ten 21’e seviyesine yükselirken, ne var ne yok sat olarak özetlediğimiz likidasyon eğilimi her finansal enstrümanda sert kayıpları da beraberinde getirdi. Petrol cephesinde yaşanan sert kayıplara paralel Bitcoin 57bin dolar seviyesinin altına gerilerken, içinde bulunduğunuz dönemin en gözde yatırım aracı olan altının bile bileğini büktü. Altın ile ilgili görüşlerimizi tekrar etmekte fayda görüyoruz. Doların adeta ‘silah’ olarak kullanılması nedeniyle Merkez Bankalarının dolar rezervlerini azalttığını; doların rezerv kompozisyonundaki payının %70’ten %58’e gerilediğini, ABD Hazinesinin her 100 günde ~ $1 trilyon artan borcu ve bunun da yarattığı kaygılar, artan jeopolitik riskler ve FED’in iki hafta sonra, yaklaşık iki yıl ardından sonra ilk defa faiz indirimine soyunacağını ve bunun da faiz getirisi olmayan kıymetli madenlere alım getireceğini beklentisinin bulunduğunu bir kez daha paylaşalım. Bu görüşler ışığında altın ile ilgili uzun pozisyonlarımızı korumaya devam edeceğiz. Büyük resimde, her ne kadar kısa vadede bir miktar volatiliteye imkân versek de, zayıf dolar temasının korunmaya devam edeceğini düşünüyoruz.

ABD’de açıklanan ve ekonominin gidişatı hakkında en sağlıklı bilgiyi verdiğine inanılan tarım dışı istihdam verisi öncesinde piyasaların defansa çekildiklerini görüyoruz. Bu hafta, tarım dışı istihdam verisinin yanı sıra, bugün iş ilanları (JOLTS), yarın ise işsizlik maaşı başvuruları yakından takip edilecektir. FED’in işgücü piyasasına odaklanması göz önüne alındığında, bu hafta açıklanacak veriler, özellikle de Cuma günkü veri, bu ay beklenen faiz indiriminin düzenli mi yoksa çok büyük mü olacağına karar verebileceğini düşünüyoruz. Bu sabah itibariyle 18 Eylül FED toplantısına yönelik 25 baz puan indirime %60, 50 baz puan indirime ise %40 ihtimal tanınıyor.

Yeni gün başlangıcında, pasifiğin diğer ucunda, Asya borsaları, Wall Street’teki teknoloji hisselerinin sert düşüşü ve ABD büyümesine yönelik endişeler nedeniyle sert bir gerileme kaydetti: Tayvan borsası %3,7 düşerken, Japonya Nikkei endeksi %3’ten fazla geriledi; Asya-Pasifik genel endeksi %1,6 kayıp yaşadı. Doların altı para birimine göre değerini gösteren sepet kur DXY dipten dönerek son iki haftanın en yükseğine çıkarken, güvenli liman olarak görülen ABD devlet tahvilleri ve Japon YEN’i ise alımlara sahne oldu. 10 yıllık gösterge tahvil 10 baz puan gerilme kaydederek %3,83 seviyesine gelirken, YEN dolar başına 145 seviyesine toparladı. DXY’nin yükselmesi ile EUR on üç aylık zirveden uzaklaşarak 1,1050 seviyelerine gelirken, kraliyet aslanı Sterlin ise 1,3100 seviyesine geri çekildi. Havanın küresel arenada bozuk olması dün moral bozan enflasyon verileri ile birleşince, bugün Türk hisse senetlerinde de satıcılı bir havanın egemen olabileceğini düşünüyoruz. Sabah erken saatlerde elektronik işlemlerde USDTRY kuru 34 seviyesinin hemen eteğinde işlem gördüğünü de not edelim.

Sıcak gündemi özetledikten sonra dönelim düne. Dün Türk mali piyasalarının ana gündemini TÜİK’in açıkladığı Ağustos ayı resmî enflasyon verileri kapsadı. Bu bağlamda, aylık TÜFE artışı %2,47 olurken yıllık gerçekleşmeyi ise baz etkisinin de yardımı ile %51,97 seviyesine geldi. Eğitimde %11,3, konutta %8,5 ve alkollü içecekler ve tütün grubunda %4,5 düzeyinde aylık artış oranları göze battı. Üreticiye yansıyan enflasyon ise aylık %1,68 yıllık bazda ise %35,75 artış kaydetti. Açıkçası enflasyon rakamları beklentimizin üzerinde gerçekleşti. Özellikle, İTO’nun hafta sonu İstanbul için açıkladığı olumlu veri ardından, korelasyonun da yardımı ile TÜİK verisinin %1,5 civarında gelebileceğini öngördük.

Piyasa aktörleri de bizim gibi düşünmüş olacak ki, haftanın ya da yeni ayın ilk iş gününe Türk mali piyasaları oldukça keyifli bir başlangıç yapmıştı: hisse senetleri düşük gelecek enflasyon verilerinin faiz indirimini öne çekeceği beklentisi ile bankacılık hisseleri önderliğinde yönünü yukarıya çevirmiş, birkaç gün önce 34,10 seviyesini test eden USDTRY kuru ise 33,90 seviyesine kadar geri çekilmişti. Ağustos ayı enflasyon verilerin yüzümüzü güldürmemesine paralel piyasa reaksiyonun ise sınırlı oranda olumsuz olduğunu itiraf etmemiz gerekiyor. Yukarıda da değindiğim üzere, TL’nin hafta başı kaydettiği güçlü seyir dün yerini bir miktar da olsa zayıflığa terk etti. USDTRY kuru yeniden 34 seviyesine gelirken, hem ana endeks hem de lokomotif bankacılık endeksi %1’e yakın geriledi. Yine de ana endeksin günü teknik olarak önem arz eden psikolojik 10bin seviyesinin üzerinde tamamlamasına sevindik. CDS risk primi 279 baz puana yükselirken, 2 yıl vadeli gösterge tahvilin bileşik faizi ise %42 seviyesinde yatay bir seyir izledi.

Neredeyse %2,5 seviyesinde artan Ağustos ayı enflasyonu ile birlikte yılın ilk sekiz ayına ait enflasyon %32 olarak gerçekleşti. Daha basit bir yaklaşımla enflasyonda eğilim hâlen daha yüksek! Yılın geriye kalan kısmında aylık %1’e yakın gerçekleşmeler göremezsek, TCMB’nin %38 olan yıl sonu enflasyon hedefini tutturması oldukça zor görünüyor! Bu da hâliyle faiz indirim ihtimalini zora soktuğunun altını çizmemizi gerektiriyor. TCMB’nin faiz indirimlerine geç soyunması (sıkı para politikası), zaten zor bir durumda olan ihracatçının ya da daha geniş resimde reel sektörün üzerinde var olan baskıyı daha da artıracağını düşünüyoruz.

Son olarak, dün Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD) tarafından yayımlanan verilere göre, Ağustos ayında otomobil satışları geçen yılın aynı ayına göre %0,2 artarak 69,288 adet, hafif ticari araç satışları %2,6 artarak 20,846 adet oldu. Son 13 yıllık Ağustos ayı ortalama satışlarına göre artış oranının neredeyse %50’ye yaklaştığını, son dört aydır bir önceki yılın aynı ayına göre daralan satışların ilk kez Ağustos ayında %0,8 ile sınırlı büyüme kaydettiğini ve 90,134 adet olduğunu not edelim. Elektrikli araç satışları ise Ağustos’ta ilk defa düşüş kaydederken, daha az oynak bir gösterge olan 12 aylık satışlar elektrikli pazarının durağan hâle geldiğini gösterdi.

*Türkiye Enflasyon

Emre Değirmencioğlu

Türk mali piyasalarının Eylül ayına olumlu bir görünüm ile başladı. Uzun hafta sonu tatilinden dönen Türk Mali piyasalarında dün yaşanan iyimserliğin arkasında üç ana nedenin yattığını düşünüyoruz. Bugün açıklanacak resmî enflasyon verilerinin olumlu anlamda sürpriz yapabileceğine işaret eden İstanbul enflasyonu sonrası piyasalarda faiz indirimi beklentisinin yılın son çeyreğinde de olsa ivme kazanacağını dün de bültenimizde ele almıştık. İyimser havayı destekleyen bir diğer unsur ise Perşembe günü açıklanması beklenen Orta Vadeli Program (OVP) olduğunu düşünüyoruz. OVP bize orta vadeli görünüm hakkında önemli ipuçları sunacak dahası, Cuma günü, yani OVP’den bir gün sonra, Uluslararası Kredi Derecelendirme Kuruluşu Fitch’ten de not artırımı beklediğimizin altını çizmek gerekiyor.

Hatırlanacağı üzere, uzunca bir süredir kesintisiz bir şekilde satış baskısına maruz kalan Türk hisse senetlerinde son günlerde anlamlı oranda tepki alımları dikkatimizden kaçmadığını dün de kaleme almıştık. BİST100 endeksi beş haftalık düşüş trendine geçen hafta son vermesi ardından, yukarıda saydığımız üç ana belirleyici faktörün de yardımı ile yeni ayın ve haftanın ilk iş gününü %2,8 yükselişle psikolojik 10bin puan seviyesinin üzerinde tamamladı. Bankacılık hisseleri (XBANK) %4,7 gibi etkileyici bir oranda yükseldi. XBANK cephesindeki sert alımlarda faiz indirim beklentilerinin de etkili olduğunu düşünüyoruz. Bilanço yöneten bir bankacı olarak faiz indirimlerini daha çok sevdiğimizin altını kalınca çizmem gerekiyor! Ana endekste dün yaşanan yükseliş sonrası, teknik bir bakış açısı ile, ilk etapta Kara Pazartesi günü kaydedilen sert düşüşün geri alınacağı ve 10,400 seviyesinin hedefleneceğini düşünüyoruz (bakınız grafik).

Dün yaşanan iyimserlik sadece hisse senetleri ile bağlantılı kalmadı. Döviz cephesinde USDTRY kuru 33,90 seviyelerine kadar anlamlı sayılabilecek bir düşüş kaydetti. TL’deki reel değerlenme senaryosunun azalması ile USDTRY kuru özellikle Ağustos ayında hızlandırdığı yukarı yönlü hareketi sonrası  geçen hafta 34,10 seviyesini test etmiş, bu süreçte Sn. Bakan Şimşek hakkında çıkan dedikodu mekanizmasının etkili olduğunu görmüştük. İstifa haberlerinin geride kalması sonrası, dün, döviz piyasasının kalbinin attığı Kapalıçarşı’da, fiziki dolar fiyatı, bankalararası piyasada işlem gören dijital dolar fiyatının altına saktı. Bu da bize döviz bozumlarının kuvvetli olduğunu gösteriyor. Ayrıca, yukarıda da ele aldığımız üç ana başlığın da yarattığı olumlu etkiyi göz ardı etmiyoruz.

Yurtdışı piyasalara geçmeden önce dün Türkiye cephesinde açıklanan önemli verilere de kısaca değinmek isteriz. Türkiye ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı ayına göre %2,5, bu yılın ilk çeyreğine göre ise %0,1 büyüme kaydetti. Ekonominin soğuması gerektiği yönünde izlenen politikalar ardından büyümedeki ivme kaybının yılın üçüncü çeyreğinde daha da belirgin bir hâl alacağını düşünüyoruz. Ağustos ayından dış ticaret açığı %43,4 azalarak 4,9 milyar dolar ile son 3 yılın en düşük seviyesine gerilerken, büyümenin öncü göstergesi olan PMI endeksi, Ağustos ayında 47,8 değerini alarak üst üste dördüncü ayda da büyüme ile daralmayı birbirinden ayıran eşik 50 seviyesinin altında kaldı. Sektörün içinde bulunduğu koşullar Nisan’dan bu yana zayıflamanın sürdüğüne işaret etti. Daha basit bir yaklaşımla, sanayide daralma devam ediyor.

Dolar, Ağustos ayında diğer önemli para birimlerine karşı %2’den fazla düşüş kaydederek bu yılın en büyük aylık düşüşüne imza atması ve 13 ayın en düşük seviyesini test etmesi ardından son günlerde bir nebze de olsun toparlandı. ABD’de PCE enflasyonunun tahminlerin bir tık altında kalarak FED’in enflasyon hedeflerine doğru ilerlediğini gösteren verilerin yanı sıra, ekonominin de büyümeye devam etmesi, piyasalarda bir miktar da olsa kâr realizasyonuna neden olduğunu düşünüyoruz. Ya da, 18 Eylül FED toplantısına kadar bu tip hareketlere pek de şaşırmamak gerekiyor. Ancak, dün de bültenimizde belirttiğimiz üzere, zayıf dolar temasının ana trendin olmaya devam edeceğini, dolarda yaşanacak olası güçlenmelerinin ise dolar aleyhine pozisyon açmak için fırsat yaratacağını düşünüyoruz.

ABD piyasalarını kapalı konumda olduğu dünkü günde işlem hacmi düşük ve fiyatlamalar da dar bantta kaldı. EURUSD paritesi 1,12 seviyesine test ederek son bir yılın en yükseği ve 1,1270 seviyesindeki teknik hedefimize yaklaşması ardından kâr satışlarına boyun eğerek 1,1050 seviyesinden haftayı karşıladı. Kraliyet aslanı Sterlin, dolar karşısında 1,3265 seviyesini test ederek son 2,5 yılın zirvesine yükseldikten sonra 1,3130 seviyesinde salınmaya dün de devam etti. Kıymetli madenler cephesinde sarı metal geçen hafta 2,530 dolar seviyesindeki zirvesini bir kez daha test etmesi ardından 2,500 dolar civarında dinlenmeye geçti. Direnişin parası bitcoin ise geçen hafta 65bin dolar seviyesinde tutunamayarak 60bin doların etrafında dar bir bantta bir sonraki hamle için enerji biriktirmeye devam ettiğini düşünüyoruz. Altın, bitcoin, EUR ve GBP için olumlu tonumuzu korumaya devam ediyoruz.

Haber akışında, Volkswagen, Avrupa’nın en büyük otomobil üreticisinin, Asyalı rakiplerinden gördüğü artan fiyat baskısının bir göstergesi olarak, ilk kez Almanya’daki fabrikalarını kapatmayı düşünüyor.Olası kapanma, şirketin 87 yıllık tarihinde Almanya’daki ilk kapanma olacak. Yeni gün başlangıcında Asya piyasalarında hâkim rengin koyu olmasa da kırmızı olduğunu görüyoruz. Gösterge endeks Tokyo borsası %0,25 aşağıda işlem görüyoruz. ABD borsalarının da vadeli işlemlerinde kırmızılar göze çarpıyor.

Bugün gözler KKTC saati ile 10:00’da TÜİK’in açıklayacağı resmî enflasyon verilerinde olacaktır. İTO verisi ile TÜİK arasında olan korelasyonun da yardımı ile enflasyonun bugün olumlu bir sürpriz yaparak piyasa beklentisinin altında artış kaydedeceğini düşünüyoruz. Aylık %1’e yakın bir artış, yıllık enflasyonu da %60’lı seviyelerden baz etkisinin de yardımı ile %50 seviyesinin diplerine kadar getirecektir. Bu haftanın veri takviminde, her ayın ilk Cuması olduğu üzere ABD’de istihdam raporu önemle takip edilecektir.

*BIST100

Emre Değirmencioğlu