Geçenlerde Bob Dylan’ ın Maggie’s Farm (Maggi’nin çiftliği) isimli parçasını dinliyordum. Şarkının sözlerinde şöyle diyordu: “Artık Maggi’nin çiftliğnde çalışmayacağım, kendim olabilmek için elimden gelenin en iyisini yapacağım, herkes tıpkı onlar gibi olmanızı istiyor, onlar şarkı söylerken siz kölelik yapıyorsunuz ve ben artık bundan sıkıldım, artık Maggi’nin çiftliğinde çalışmayacağım.”

Kimlik arayışında tek tip insan modelinden sıyrılmak

Bu sözler eminim birçoğunuzun duygularına tercüman olmuştur. Genel olarak tüm dünyaya baktığımızda yönetimler kişilerin bireyselleşmesine ve özgürleşmesine pek sıcak bakmıyorlar, hatta özellikle oluşturdukları bir takım manipüle edici araçlarla bunu engelliyorlar.

Bu araçların bazıları: müzik, kılık kıyafet, yemek, yaşam tarzı modası vb. Tüm bu dış etkenler insanlara sunulurken irdeleme, sorgulama, karar verebilme yetilerini kullanmayan kişiler kendilerine sunulan tüm dayatmaları kabul ediyorlar. Sonuç olarak ise ortaya tek tip insan modeli çıkıyor, böylelikle yönlendiriciler de amaçlarına ulaşmış oluyorlar.

Kişinin kendisi olabilmesi için öncelikle toplum tarafından kendisine empoze edilmeye çalışılan tüm dayatmalardan özgürleşmesi gerekiyor. Aksi takdirde kişi hiçbir zaman kendisini bulamayacaktır. Ya az önce bahsettiğim gibi tek tip insanlar olacaklar ya da marjinal olma çabası içinde sıradan insanlara dönüşeceklerdir. Oysa ki insanın kendisi olabilmesi kadar kolay, sade, basit bir şey yok. Bunu zorlaştırmaya çalışmak ise ortaya farklı olma çabası gibi gereksiz bir olgu çıkartıyor ki zaten bu çabanın kendisi insanı sıradanlaştırıyor.

Kimlik türü oluşum süreçleri

Bugün insanların iş hayatlarını da yakından incelediğimizde birçok insanın aslında kendisine hiç de uygun olmayan işlerde çalışarak kendi potansiyellerini kullanmadıklarını görüyoruz. Birçoğumuz pazartesi gününden haftasonunu iple çekerken daha cumartesi gecesi bitmeden kendimizi yine pazartesi sendromunu yaşarken buluyoruz. Bu durmaksızın kanayan yarayla da yaşamlar geçiriyoruz.

Bu sorunun temel nedeni ise kişilerin kendilerini bulamamaları ya da bulsalar dahi sistemin dışına çıkmaya cesaret edememeleridir. İleriki yıllarda gelecek neslin tüm bu sorunlarla karşılaşmamaları için çocukların yetiştirilmesinde çok hassas davranılması gerekiyor. Özellikle ergenlik döneminde olan gençlerin kimlik oluşturma süreçlerinde çok titiz ve araştırmacı olmaları gerekiyor.

Bu konu ile ilişkili olarak sizlere James Marcia ve onun kimlik kuramından bahsetmek istiyorum. Kanadalı bir psikolog olan James Marcia, gençlerin ergenlik dönemindeki kimlik gelişim sürecini incelemiş ve bunun üzerine kimlik kuramını oluşturmuş.

Marcia bu kuramında 5 tane ‘kimlik türü’nden bahsediyor:

• Başarılı kimlik
• Moratoryum kimlik
• İpotekli kimlik
• Dağınık kimlik
• Ters kimlik

Başarılı kimlik nasıl bulunur?

Birey insan ilişkilerinde ne istediğini bilir, belirli bir dünya görüşüne sahiptir ve sürekli araştırma yapar. Yaptığı araştırmalar sonucunda ise kendisine uygun olan kimliği bulur ve ona bağlanır.

Moratoryum kimlik türü nedir?

Kişi araştırma yapar ama herhangi bir kimliğe bağlanmaz, karar verme sürecini hep ertelerler.

Ailevi ve sosyal değerlere sıkı sıkıya bağlı insanlar ise yine aileleri ya da sosyal çevreleri tarafından kendilerine sunulmuş olan ipotekli kimliğe sahip olurlar. Bu kimlik türü bana hemen Halil Cibran’ın Çocuklar isimli şiirinin mısralarını çağrıştırıyor ve bu şiiri de sizlerle paylaşmak istiyorum.

“ÇOCUKLARINIZ SİZİN ÇOCUKLARINIZ DEĞİL, ONLAR KENDİ YOLUNU İZLEYEN HAYAT’IN OĞULLARI VE KIZLARI. SİZİN ARACILIĞINIZLA GELDİLER AMA SİZDEN GELMEDİLER. VE SİZİNLE BİRLİKTE OLSALAR DA SİZİN DEĞİLLER. ONLARA SEVGİNİZİ VEREBİLİRSİNİZ, DÜŞÜNCELERİNİZİ DEĞİL. ÇÜNKÜ ONLARIN DA KENDİ DÜŞÜNCELERİ VARDIR. BEDENLERİNİ TUTABİLİRSİNİZ, RUHLARINI DEĞİL. ÇÜNKÜ RUHLAR YARINDADIR; SİZ İSE YARINI DÜŞLERİNİZDE BİLE GÖREMEZSİNİZ. SİZ ONLAR GİBİ OLMAYA ÇALIŞABİLİRSİNİZ AMA SAKIN ONLARI KENDİNİZ GİBİ OLMAYA ZORLAMAYIN. ÇÜNKÜ HAYAT GERİYE DÖNMEZ, DÜNLE DE BİR ALIŞVERİŞİ YOKTUR. SİZ YAYSINIZ, ÇOCUKLARINIZ İSE SİZDEN ÇOK İLERİLERE ATILMIŞ OKLAR. OKÇU, SONSUZLUK YOLUNDAKİ HEDEFİ GÖRÜR VE O YÜCE GÜCÜ İLE YAYI EĞEREK OKUN UZAKLARA UÇMASINI SAĞLAR. OKÇUNUN ÖNÜNDE KIVANÇLA EĞİLİN ÇÜNKÜ OKÇU, UZAKLARA GİDEN OKU SEVDİĞİ KADAR BAŞINI DİMDİK TUTARAK KALAN YAYI DA SEVER.” — HALİL CİBRAN

Tabi bu tablo sizlere karamsar gelmesin, hiçbir şey için geç kalınmış değil. Bu konu ile ilgili Marcia’nın bizlere güzel bir haberi var. İpotekli ya da dağınık kimliğe sahip olan kişiler, ilerideki yaşlarda da Moratoryum kimlik arayışı sürecini geçirerek sonuçta başarılı kimlik türüne sahip olabilirlermiş. Ya da yaşamının erken dönemlerinde kimliğini kazanmış bir kişi daha sonra yeniden bir moratoryum kimlik arayışı sürecine girerek kendisine yeni bir kimlik kazanabilirmiş.

Deniz Çakır