• 14 senedir her gün bülten yazan biri olarak, inanın kaç kere Mundell – Fleming modeline değinmek durumunda kaldığımı ben bile hatırlamıyorum. Trilemma (imkânsız üçleme) olarak da adlandırılan bu modele göre, sermaye hareketlerinin serbest olduğu bir ekonomide, hem faiz hem de döviz kuru aynı anda kontrol edilemez. Edilmeye kalkınması durumunda ise, esnek olan kısım kontrolden çıkar. Ya da bu yolda ısrarcı olunacaksa, sermaye hareketlerinin kısıtlandırılması gerekir!
• Mundell’e 1999 yılında Nobel ödülü getiren bu modelin aksine, Türkiye, yakın geçmişte kendi ekonomi modeline soyundu. Faizi sert bir şekilde indirmek suretiyle, iç talebi canlı tutmak arzulandı. Bu yolda başarılı da olundu: Hafta başı açıklanan tüketici güveni, Mayıs ayında 2018 yılı Ağustos ayından bu yana en yüksek seviyeye çıktı!
• Faiz indiriminin şifa etkisi iç talebi canlandırırken, tüketimin canlanması yan etki olarak beraberinde dış ticaret ve cari işlemler dengesini âdeta patlattı. Faiz indikçe, şirazesinden çıkan enflasyon karşısında TL’nin reel bazda getiri über derecede negatife döndürünce, ciddi bir enflasyon tecrübesi olan Türk insanı parayı mala bağlama eğilimine soyununca, yılın ilk çeyreğinde cari denge 23,6 milyar dolar; dış ticaret dengesi ise 34,7 milyar dolar rekor düzeyde açık verdi. Açık rakamı döviz talebini de beraberinde getirince, TCMB rezervlerine hangi metrik ile bakılırsa bakılsın alarm zilleri çalmaya başladı.
• Kamu, alarm zillerinin çaldığı bir ortamda, hem döviz kurunu hem de tahvil faizlerini kontrol etmekte ısrarcı olunca, içeride mevduat faizleri, serbest piyasada kur, dışarıda ise risk primi CDS sert bir şekilde artmaya başladı. Otorite bu yolda on milyarlarca dolar rezerv satarak kuru baskılamaya çalışması ardından cephanenin de sonuna gelinmesi ile, seçim sonrasında ciddi bir yol haritasında olacağımıza kesin gözüyle bakıyoruz. Sn. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faiz konusundaki hassasiyetinin seçilmesi durumunda devam edeceğini açıklamasına paralel -ekonominin soğumasına faiz artırımı ile cevap verilmeyeceğine göre- kurun bu noktada ‘denge’ rolünü üstleneceğini düşünüyoruz! Bu minvalde, seçim sonrasında kamunun döviz kuru üzerindeki görünmez elini çekmesine paralel, USDTRY kurunun, gerek cari işlemler dengesi gerekse de dış ticaret dengesindeki ‘dengesizliği’ giderecek ölçüde bir artış kaydetmesi gerekeceğini düşünüyoruz. Bunun spekülatif bir tahmin yerine bir ‘gereklilik’ olduğunun altını da kalın kalın çizmek istiyoruz. Ne demiştik: Bu âşk fazla sana!
• Seçimlere artık sayılı saatler kalırken, içeride gözler siyasi cephedeki trafiği yakından takip ediyor. Sn. Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ikinci turda destek beyan eden Oğan’ın, kulislerde, Erdoğan’ın kazanması halinde kurulmasını istediği Afet Bakanlığı’nın başına getirileceği konuşuluyor. Zafer Partisi Başkanı Özdağ’ın ikinci turda Kemal Kılıçdaroğlu’na destek vereceklerini bugün 11.00’de açıklaması bekleniyor. Taraflar arasında protokol metni takip edilecek. İkinci turda yurtdışı oy verme işlemi bugün tamamlanacak. Katılım, beklentilerin ve ilk turunda da üzerinde bir seyir izliyor.
• Dünyanın aksine, Borsa İstanbul cephesinde dün sakinlik göze çarparken, 5 yıl vadeli CDS risk primi günü 700 baz puan seviyelerinde yatay tamamladı. USDTRY kuru bankalararası (interbank) piyasada 19,90 seviyesine merdiven dayarken, Çarşı’da ise büyük döviz büfelerinden gelen verilere göre kurun yeniden 21 seviyesine yükseldiğini, makasın ise açıldığını görüyoruz. İkili kur sistemi ekonomi için büyük bir tehdit arz ediyor!
• Dünya genelinde dün açıklanan Mayıs ayı nihai PMI (büyümenin öncü göstergesi) rakamları büyük ölçüde imalat tarafı zayıf, hizmet sektörü ise kuvvetli sonuçlandı. Lâkin, Euro Bölgesi imalat sanayi PMI endeksinin pandemiden bu yana en düşük düzeyde kalması EUR üzerinde baskı kurdu. Teknik mânâda haftalık kapanışı beğenmeyerek EUR’da yönün aşağıya döndüğünü ön plana çıkarmıştık. Japon Yen’i, dolara karşı 138 seviyesinin üzerine yükseliş kaydederek önemli bir teknik hareketin kıyısında görünüyor! 138 üzeri haftalık kapanış durumunda yukarıda 152 seviyesini konuşacağız.
• ABD’de federal hükümetin 31,4 trilyon dolarlık borç limitine ulaşarak nakit sıkıntısı çekmesine 2 haftadan az bir süre kalırken, temerrüt riski yatırımcıları korkutuyor. Borç tavanı sorununu aşmak üzere yapılan müzakereler dün yarıda kesildi. Muhalefet cephesi mevcut koşullar üzerinde daha fazla görüşme olmayacağını iletti. Piyasa reaksiyonu olumsuz seyrederken, güvenli liman ihtiyacına paralel ABD dolarının piyasa kuru (DXY) 103,5 seviyesine yükselerek son 2 ayın zirvesini test etti.
• Dolar lehine esen rüzgârdan kıymetli madenler de esinlendi. Altının ons fiyatı 9 haftadır devam eden yükseliş trendine geçen hafta 1,990 dolar seviyesinin altında haftalık kapanış yaparak veda ederken, küçük kardeş gümüş de benzer bir şekilde 23,60 dolar seviyesinin altına dün sarkarak olumsuz bir sinyal verdi. Direnişin parası Bitcoin ise 26,750 dolar seviyelerinde, önemli teknik seviyelerden uzak ve sessiz bir şekilde işlem görmeye devam ediyor.
• Avrupa borsaları zayıf PMI verileri ile, ABD borsaları ise borç tavanı krizi ile dün günü düşüşle tamamlaması ardından bu sabah Asya borsaları da %1 üzerinde kayıpla günü tamamlıyor. Mali piyasaların gündeminde bugün Türkiye’de kapasite kullanımı ve imalat sanayi güven endeksi takip edilecek. Gece geç saatlerde açıklanacak FED’in son toplantı tutanakları önem arz edebilir. Avrupa cephesinde ise Almanya’da IFO endeksi; İngiltere’de ise enflasyon verileri bulunuyor.

İKTİSATBANK