Türk mali piyasalarının yıla iyimser bir şekilde başladığını bir kez daha belirtelim. Geride bıraktığımız kısa haftanın son iş gününde TÜİK tarafından açıklanan enflasyon rakamları mevcut iyimserliği daha pekiştirdi. Aralık ayında TÜFE %1,6 olan genel beklentinin altında kalarak %1,03 olarak sonuçlandı. Enflasyonun beklentinin altında kalabileceğine ve olumlu bir süpriz yapabileceğine işaret etmiştik. Bu bağlamda enflasyon yılı %44,38 seviyesine gerileyerek tamamladı. Enflasyon verilerinin alt kalemlerinde, aylık artış oranı olarak %1,71 ile konut ön plana çıkarken giyim ve ayakkabı grubunda %0,67 oranında düşüş dikkatimizi çekti.

İşin magazin boyutunu bir kenara bırakırsak, Türkiye ekonomisinin 2021-2023 yılları arasında yaşadığı travmayı atlatmaya başladığını, enflasyonla mücadelede ise bir noktaya kadar başarı sağlandığını iddia edebiliriz. Şöyle ki, 2022 yılının son çeyreğinde yıllık enflasyonun %85 seviyesinde olduğunu düşünürsek ve aslında hissedilen enflasyonun bunun çok üzerinde olduğunu da kabul edersek, belli ölçüde dezenflasyon sürecinde başarılı olunduğunu söylememiz gerekiyor. Bir adım geriye giderek tıptan örnek verirsek, söz konusu yıllarda yaşanan travma ile hasta eğer yoğun bakıma girmişse, otorite (doktor) ilk aşamada uyguladığı tedavi ile hastanın yoğun bakımdan çıkmasını sağladı. Bu süreçte swap hâriç net rezervlerin -78 milyar dolardan +50 milyar dolara kadar iyileşirken, neredeyse dört haneli rakamlara yaklaşan ve yabancı yatırımcının Türkiye riskini gösteren 5 yıl vadeli CDS risk primi 250 baz puan seviyesine kadar gerileyerek pandemi döneminden bu yana en düşük seviyesini test etti.

Peki bu hasta yoğun bakımdan çıkıp servise girdiğine göre, ne zaman taburcu olacak sorusunun da cevabını dezenflasyon sürecinde yaşanacak başarı ile ilişkili olacağını belirtmemiz gerekiyor. Enflasyonun baz etkisi ile gerilemeye devam edeceği görüşünden hareketle, bu sene sadece sekiz toplantı yapacak TCMB’den her toplantıda 250 baz puan faiz indirimi bekliyoruz. Enflasyon verisi ardından bugün TÜİK’in açıklayacağı mevsimsellikten arındırılmış seriyi inceleyeceğiz. Piyasalar tarafından olumlu karşılanan enflasyon verisine paralel borsa cephesinde yükselişin, piyasa faizlerinde ise gevşemenin devam etmesini bekliyoruz. İki yıl vadeli gösterge tahvilin bileşik faizi %40 seviyesinin hemen altına gerileyerek son altı ayın en düşük seviyesini test ederken, gelişmeler TCMB’nin faiz indirim döngüsüne girdiğini de teyit ediyor. USDTRY kuru yeni haftaya 35,36 seviyelerinden başlıyor.

Maliye politikasının da destek vereceği bu süreçte, TCMB’nin artan kredibilitesi ve faiz indirim sürecinin yaratacağı olumlu ‘hikâye’ ile yılın ilk yarısında Türk Lirasının yıldızının yine parlayacağını düşünüyoruz. 2025 yılında TCMB’nin oyunu yine değerli TL’den yana kullanacağı görüşünden hareketle, kurun olması gereken seviye ile olacağı seviye arasında açılan makasın daha da açılacağını düşünüyoruz. Herhangi bir dış şok yaşanmaması durumunda, TCMB’nin kuru yine orkestra şefi gibi yönetmeye devam edeceğini, TL’nin özellikle EUR ve GBP’ye karşı daha da güçlü bir duruş sergileyeceğini düşünüyoruz. Enflasyonun 2025 yılın %30 seviyesinin hemen altında kapatacağı görüşüne bizler de katılsak da, ondan sonrası için enflasyonda katılığının nasıl kırılacağını henüz bizler de bilmiyoruz. Belki TCMB’nin faiz indirimleri ileriye dönük fiyatlama davranışını (kontrat, kira) kırabilir! Ezcümle, TL’nin 2024 yılında kaydettiği reel getiri kadar olmasa da, yatırımcısını yılın ilk yarısında yine mutlu edeceğini düşünüyoruz.

Büyük resimde, TL cinsi varlık fiyatları açısından tonumuz olumu olmaya devam edecek. Bu bağlamda, faiz indirimlerinin yarayacağı bankacılık sektörü ve konut sektörü hisselerinde ağırlık artırılabileceğini düşünüyoruz. Konut talebinin yeniden artması ve Suriye’nin de yeniden inşası, konut ile ilintili alt sektörlere de alım getirebilir. Tahvil ve bono cephesinde iki yıla kadar vadelerde (faizlerde) anlamlı bir düşüş olabileceğini düşünüyoruz. Trump’ın Avrupa ülkelerine savunma sanayi için harcamaların artırılması yönünde telkini -mevcut uygulamada GSYIH’nın %2 oranını %5’e yükseltilmesi (bu farkında da 1 trilyon dolar gibi devasa bir rakam olduğu düşünülürse)- savunma sanayi hisselerinin de ön plana çıkarıyor!

Cuma günü açıklanan önemli bir veri ve devamında Cuma gecesi gelen önemli bir kararı beraber değerlendirmek isteriz. Şöyle ki, TCMB verisine göre, finansal kesim dışındaki firmaların Ekim sonuna ilişkin net döviz pozisyonu açığı 132,3 milyar dolar seviyesine yükselmiş. Karşılaştırma yapmak gerekirse, 2023 yılı sonuna göre (10 ay gibi kısa bir sürede) 50 milyar dolardan fazla bir bozulma görüyoruz. Bu ne demek? Türk şirketleri, ekonominin yavaşladığı bir süreçte kârsızlık sorunu yaşarken, döviz satıp TL almak suretiyle carry trade işlemlerine girip kâr elde etmeye çalışmışlar. Her ne kadar bu işlemler bünyesinde risk barındırsa da, risk olmadan da getiri olmaz prensibi ile şirketler 2024 yılında bu işlemlerden para kazandıklarını görüyoruz. Otorite bu riski fark etmiş olacak ki, Cuma gecesi almış olduğu karar ile döviz kredilerinde aylık %1,5 olan büyüme sınırını %1,0’e çekti!

Yurt dışı piyasalara geçmeden önce, TCMB ve BDDK, tatil nedeniyle haftalık bültenini Perşembe günü yerine Cuma günü yayımladı. Buna göre 27 Aralık ile sona eren haftada, KKM cephesinde erimenin devam ettiğini gördük. Rakamların dili ile haftalık bazda TL stok yaklaşık 24 milyar TL azalarak toplam KKM büyüklüğü 1,13 trilyon TL seviyesine geriledi. KKM’nin toplam mevduat havuzundaki payı (2023 sonu %17) %5,8 seviyelerine gerilediğini, döviz cinsi ana parasının 32,3 milyar dolar ile yılı kapattığını not edelim. TCMB’nin 2025 yılında KKM’yi bitirme planına paralel bu paranın dövize yönelme ihtimalini göz ardı etmiyoruz. Hazır yeri gelmişken, TL mevduat payının da yıllık karşılaştırma yaparsak %42,2’den %59,4’e yükseldiğinin altını çizelim.  TCMB’nin brüt döviz ve altın rezervleri yaklaşık 1,1 milyar dolar azalarak 155,1 milyar dolar olurken, swap hariç net rezervler yılı yaklaşık 34,3 milyar dolar ile tamamladı. Bu rakama kamu dövizlerini de eklersek, 47 milyar dolar seviyesine yükseldiğini (yıl içinde yaklaşık 82 milyar dolar arttığını) not edelim. Yabancı yatırımcı 2024 yılında 16,2 milyar dolar devlet tahvillerine girerken, 2,7 milyar dolar hisse senedi sattığını da belirtelim.

Türk mali piyasalarında var olan iyimser havanın aksine yurt dışı piyasalarda ise genel hatlarıyla olumsuz bir eğilim görüyoruz. Siyah kuğu olarak (i) Trump’ın koltuğa oturacağı güne artık iki hafta kalırken, dünyanın fabrikası konumunda ve toplam üretimin neredeyse üçte birini yapan (ii) Çin’de yaşanan deflasyon ve resesyon riski piyasaları ürkütüyor. Öte yandan (iii) Avrupa cephesinde de ağır siklet Almanya ve Fransa’da yakın zamanda yapılacak seçimler, sağın yükselişi, yapısal ve siyasi sorunlar düşündürüyor. EURUSD paritesi bu bağlamda bir kez daha 1,00 seviyesinin altını test edeceğine kesin gözüyle bakarken, yılın ilk yarısında dolar, ikinci yarısında ise dolara karşı altının daha da ışıldayacağı bir senaryo üzerine oyun planımızı kurguluyoruz. Gümüşün de seneye güzel bir başlangıç yaptığını hazır yeri gelmişken not edelim. Göreceli olarak ucuz olan ve büyük bir potansiyel barındıran gümüşün portföylerde ölçülü bir miktarda bulunması gerektiğini düşünüyoruz (takip ettiğimiz teknik grafiği biraz daha olgunlaşınca sizlerle de paylaşacağız). Hazır emtialardan söz etmişken, soğuk hava koşulları dünyada gaz fiyatlarını yukarı iterken, TTF doğalgaz fiyatı (1 ay vadeli) 50 Euro/MwH ile son iki ayın en yüksek seviyesine geldi.

Asya ve Avrupa piyasalarında var olan satıcılı seyrin aksine, ABD’de imalat sanayi ISM endeksinin beklentilere oranla daha kuvvetli sonuçlanması, ABD  hisse senetlerine haftanın son iş günü alım getirdi. İçerisinde devasa teknoloji şirketlerin barındırdan QQQ, SPY, IVV, VOO ve savunma ve uzay sanayi de PPA gibi borsa hisse senedi (ETF) fonlarını, konuya ‘yatırımcı’ gözü ile bakan okurlarımız tarafından yakından takip etmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bugün artık piyasa aktörlerinin yılbaşı öncesi / sonrası uzatmalı tatil modundan çıkmak suretiyle ofise geri döneceklerinin altını çizelim. Yani yeni sene fiilen başlıyor! Bu minvalde, Trump’ın da ayak sesleri duyulurken, temkinli bir piyasa görünümü ile karşı karşıya kalma ihtimalimizin kuvvetli olacağını düşünüyoruz. Trump’ın korku salan sonra da müzakere eden bir iş adamı, pragmatik bir insan olması nedeniyle seçim meydanlarında verdiği sözleri ne kadar tutacağını bilemiyoruz. Korkulan senaryonun gerçekleşmeyeceğine daha büyük bir ihtimal verdiğimizi not edelim. Kripto cenahı de benzer bir şekilde Trump’ı bekliyor. Teknik grafiğimizde herhangi bir bozulma göremedik. Duygularımızdan bağımsız bir şekilde, ya da teknik bir bakış açısı ile, hâlen daha 125-130 bin dolar seviyesinin ufukta göründüğünün altını çizmek isteriz. Bitcoin yeni haftada yeniden 100bin dolar düzeyine tırmandı.

Yeni gün ve hafta başlangıcında Asya piyasalarında karmaşık bir seyir görüyoruz. Tatilden dönen gösterge endeks Tokyo borsası yıla pek de iyimser bir başlangıç yapamayarak %1,6 geriledi. Çin’de yurt içi talebin desteği ile son yedi ayın zirvesinde açıklanan servis sektörü PMI verisine rağmen, Trump faktörünün ağır basması ile Şangay borsası ise yatay bir seyir izliyor. Bugün küresel bazda hizmet sektörü PMI verileri, Çarşamba günü FED’in son toplantısının tutanakları, Cuma günü ise ABD’de açıklanacak resmî istihdam raporu önem arz edecek.

Emre Değirmencioğlu

2024’ÜN ÜÇÜNCÜ ÇEYREKTE BANKACILIK SEKTÖRÜ NE YAPTI?

2023-24 yıllarında mevzuattaki sık sık değişim girdabında geçiren Bankacılık Sektörü her türlü zorluğa rağmen 2024 üçüncü çeyreğinde (3Ç) hacimsel büyümeye devam etti. 2023 sonundaki 23,5 trilyon TL’lik Aktiflerini 2024/3Ç’de %30 büyüterek 30,5 trilyon TL üzerine çıkarmayı başardı. Sektör 11,6 trilyon TL olan brüt Nakdi Kredilerini %29 büyüterek 15 trilyona taşırken; 192 milyar TL’lik Kredi Takip hacmini ise 264 milyar TL seviyesine yükseldi. Bu rakamın içinde Varlık Şirketlerine satılan 13 milyar TL’yi bulan  takip dosyaları yok. Yapılandırılan Zombi firma kredileri ile birlikte takip krediler yanında; ön izleme, yakın izleme kapsamındaki dahil Sorunlu Kredi hacmi 1 trilyon TL‘yi aşarak %10’ları aşması; Konkordatolardaki patlama ise sektör açısından ciddi tehdit olarak ortada duruyor. Sektörün Özkaynaklarının 2024 üçüncü çeyreğinde 2,6 milyar TL düzeyinde olduğu dikkate alındığında Sorunlu Kredileri özkaynakların %40’lara ulaştığı görülüyor. 2023 sonunda 469 milyar TL olan Beklenen Zarar Karşılıkları; 2024 üçüncü çeyreğinde 502 milyar TL seviyesine çıktı. Enflasyonist ortamda rakamların bizi yanıltabileceği unutulmamlı olduğunu da akıldan çıkarmamak lazım.

Sektörün 2023’ün aynı dönemine göre Net Karlılığını sadece %5 artırması ise reel anlamda ciddi Kar erozyonu yaşandığının kanıtı niteliğinde.

Sektör 2023 sonunda 14,8 trilyon TL olan Mevduatını 17,8 trilyon TL seviyesine çıkarırken; toplam mevduatın içinde Vadesiz Mevduat ortalamasını da %37 seviyesine çıkardı. Faizlerin yükseldiği dönemde vadesiz mevduat bankalar için bulunmaz nimet konumunda. 2023/3Ç’de 439 milyar TL Net Karlılık yakalayan sektör 2024/3Ç aynı dönemde  sadece %5 artış ile 460 milyar TL Net Karlılığı yakaladı. Net Faiz gelirinin sınırlı kaldığı sektör aradaki farkı Ücret ve Komisyon gelirlerini artırarak kapama stratejisi uyguladı.  Sektör Kredi dışındaki Bankacılık Hizmet Gelirleri 2023 aynı döneminde 222 milyar TL iken 2024’de 587 milyar TL gelir elde etti. TCMB ve BDDK ücret komisyon sınırlamalarına rağmen bu artış Müşterilerden bu alanda gelen şikayetlerinin de boşa olmadığının kanıtı gibi.

DÖRT BÜYÜKLER NE YAPTI?

Kısa sektörel özetten sonra, değerlendirdiğimiz sektörün kamu bankaları dışında amiral gemileri konumdaki dört özel bankanın ( AKBANK, GARANTİ BBVA, İŞBANK, YAPI KREDİ )  2024 üçüncü çeyrekte açıkladıkları ve KAP’a bildikleri faaliyet raporları; mali veriler ve bilanço dipnotlarına göre karşılaştırmalı verilerine yakından bakalım. Dört büyük bankanın 10,3 trilyon TL bilanço büyüklüğü ile sektörün aynı zamanda üçte bir hacmine sahip olması ile sektöre yön verme kapasitesine sahip, önemleri de buradan geliyor.

Değerlendirmeye alınan dört büyük banka 10,3 trilyon TL Aktif Büyüklüğü ile sektörün %34’ini; 5,4 trilyon TL nakdi kredi hacmi ile sektörün %36’lık kısmını; 6,6 trilyon TL’lik mevduat hacmi ile sektörün %37’lik kısmını oluştururken; 460 milyar TL’lik Net Kar ile de sektör Net Karlılığının %34’ünü oluşturuyor. Hadi ana kalemlerden yola çıkarak dört büyüklerin 2024/3Ç fotoğrafını çekelim:

AKTİF Büyüklükte İŞBANK farkı açarak liderliğe devam etti

Aktif büyüklükte dört büyükler ortalama %30 büyürken AKBANK %27 ve GARANTİ BBVA %29 ile ortalama büyümenin altında kaldı.

Dört büyükler arasında geçmiş yıllarda olduğu gibi İŞBANK Aktif Büyüklükte açık ara liderliği devam ediyor ve 3,2 trilyon TL büyüklüğü ulaşmış durumda. İŞBANK aynı zamanda dört büyüklerden 3 trilyon TL Aktif büyüklüğünü aşan ilk banka oldu. İŞBANK Aktif büyüklüğünü 743 milyar TL büyütürken en yakın rakibi olan Garanti BBBVA 2,5 trilyon TL Aktif Büyüklüğe sahip. YAPI KREDİ 2,3 trilyon TL Aktif büyüklüğe ulaştı. Dört büyükler arasında AKBANK 2,3 trilyon TL büyüklükte kaldı.

 Toplam NAKDİ Kredilerde İŞBANK liderliğe devam etti

İŞBANK 1,5 trilyon TL’yi aşan brüt nakdi kredi hacmi ile ilk sıradaki yerini korudu. 2024/3Ç’de GARANTİ BBVA 1,4 trilyon TL; YAPI KREDİ  ve AKBANK 1,2 trilyon TL Kredi hacmini aşmış durumda. İŞBANK 408,9 milyar TL kredi artışı ile kredi hacmini en fazla artıran banka oldu.

GAYRİ NAKDİ Kredilerde GARANTİ BBVA liderliği kaptı

Gayri Nakdi Kredilerde dört büyükler ortalama %30 büyürken %34 büyüme ile GARANTİ BBVA önde yer alırken; AKBANK ve İŞBANK %26 ortalama büyümenin altında yer alan bankalar oldu.

GAYRİ NAKDİ Kredilerde ilk üç sırada yer alan bankalar arasında fark hızla kapanırken AKBANK Rekabetin oldukça gerisinde kalmış durumda. Son yıllarda sıralamayı lider olarak kapatan İŞBANK liderliği 540 milyar TL hacme yaklaşan GARANTİ BBVA’ya bıraktı. GARANTİ BBVA ilk çeyrekte 138 milyar TL hacimsel artış ile rekabette en fazla gelişmeyi gösteren banka oldu. YAPI KREDİ 513 milyar TL hacme ulaşırken; AKBANK 298 milyar TL hacim ile dört büyükler arasında acık ara gerilere düşmüş durumda.

İŞBANK 2 trilyon lira mevduatı aşan ilk banka oldu

Mevduatta dört büyükler ortalama %24 büyürken %25 büyüme ile GARANTİ BBVA en fazla büyüme sağlayan banka oldu. YAPI KREDİ %22 ve İŞBANK %23 ortalama büyümenin altında yer alan bankalar oldu.

Dört büyüklerin Mevduat hacimde 2 trilyon 50 milyar TL hacim ile İŞBANK 2 trilyon lira sınırını aşan ilk banka oldu. GARANTİ BBVA 1,7 trilyon TL; AKBANK 1 ,5 trilyon TL ile üçüncü sırada yer aldı. YAPI KREDİ mevduat hacmi ise 1,3 trilyon TL seviyede kaldı.

Net Faiz Gelirinde GARANTİ BBVA yeni lider oldu

TCMB’nin gösterge faizine paralel bankaların kredi ve mevduat faizlerindeki sert yükselme bankalar arasında Net Faiz Gelirinde de farkların açılmasına neden oldu. GARANTİ BBVA  19,8 milyar ve %39 artış ile en fazla artış performansı sergilerken; İŞBANK Net Faiz Gelirini artıramayan tek banka oldu. Bunda İŞBANK’ın düşük faiz döneminde sabit faiz ile verdiği orta/uzun vadeli kredilerin etkisi olurken banka kaybı yeni kredilerde TCMB ve BDDK sınırlamasını da aşacak şekilde ücret ve komisyon gelirleri yaratarak ( örneğin Ticari Kredilerde firma ortaklarına sigorta zorunluluğu getirerek ) kapama stratejisi uyguladı.

 Net Ücret ve Komisyon Gelirlerinde GARANTİ BBVA liderliği aldı

2024 üçüncü çeyreğinde GARANTİ BBVA 65,6 milyar TL Net Ücret Komisyon Geliri sağladı. İŞBANK 65,2 milyar TL Net getiri elde ederken; YAPI KREDİ 52,6 milyar TL; AKBANK 48,5 milyar TL net getiri sağladı.

Net Karlılıkta da GARANTİ BBVA fark yarattı

Net Karlılıkta dört büyükler ortalama%25 karlılığını düştü. Net Karlılığını 66,9 milyar TL’ye taşıyarak 2023’ün aynı dönemine göre artıran tek banka GARANTİ BBVA oldu. İŞBABK 34,6 milyar TL; AKBANK 33,1 milyar TL; YAPI KREDİ 22,4 milyar TL Net karlılıkta kaldı.

 Banka genel performansları

Liralaşma Stratejisi kapsamında, TCMB ve BDDK’ın eleştirilere neden olan sektörel düzenlemeler teker teker iptal edilip Rasyonel zemine oturtulmaya başlanırken, geçmiş dönemdeki düzenlemelerin olumsuz etkisi hala sektörde kendini hissettiriyor.  Dört büyük bankanın 2024 üçüncü çeyreğinde hacimsel büyüklükleri, gelişme performansları, piyasaya verdikleri destek, profesyonel yönetim yapısı, personel memnuniyeti, müşteri hizmet kalitesi, Dijitalleşme, gelen şikayetlere çözüm odaklı hızlı geri dönüşleri dikkate alındığında dört banka arasında bir sıralama yapılır ise en başarılı Banka İŞBANK, sonra sırası ile GARANTİ BBVA, YAPI KREDİ ve AKBANK olarak kendini göstermekte. GARANTİ BBVA ve YAPI KREDİ‘nin yeni koşullara uyumlu, hızlı aksiyon aldığı bunun da hacimsel gelişime yansıdığı çok net.

Erol TAŞDELEN – Ekonomist    www.bankavitrini.com

MERAKLISINA EKLER:

Erol TAŞDELEN yazdı: BANKACILIK SEKTÖRÜ 2024 İLK YARI PERFORMANSI

BANKACILIK SEKTÖRÜNDE KAR PANİĞİ: SADECE %5 ARTTTI

TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK ÖZEL BANKALAR HANGİLERİ

Erol TAŞDELEN yazdı: AKBANK, GARANTİ BBVA, İŞBANK, YKB 2024 İLK ÇEYREK PERFORMANSLARI

Erol TAŞDELEN yazdı: Firma çöplüğüne hazır mıyız?

Reel olmasa da Bilanço büyümeye devam etti

BDDK Bankacılık sektörü  2024 ilk yarı mali verileri açıkladı. Bankacılık sektörü 2023 sonundaki 23,4 trilyon TL olan Aktif büyüklüğünü %19 artırarak 28 trilyon TL seviyesini aştı. %19’luk büyüme Enflasyon etkisi düşünüldüğünde aslında reel olarak küçülme anlamına gelmekte.

Kredilerde büyüme devam etti

Uygulanan Ekonomi Program Bankacılık sektöründe de etkilsini gösterdi; Talebin azalması yönünde Bireysel Kredilerde daralma stratejisi; faiz oranlarındaki yükselme ile Ticari Kredilere ulaşmadaki zorluklara rağmen Sektör 2023 sonundaki 11,7 trilyon TL’lik kredi hacmini %19 artırarak 13,8 trilyon TL’ye çıkardığı görüldü. Buna karşılık 2023 sonunda 192 milyar TL olan Takipteki Kredi alacaklar da %13 artarak 217 milyar TL düzeyine ulaştığı görüldü. Bu takip alacakların içinde bankaların Varlık Yönetim Şirketlerine sattığı takip dosyaları yok. Gerçek takip oranı bunu üzerinde %15’lerde olduğunu söylemek yanıltıcı olmayacaktır. Beklenen zarar karşılıklarına karşılık bankaların ayırdığı tutar ise 477 milyar TL’ye ulaşmış durumda.

Mevduat artışı sınırlı kaldı

2023 sonunu 14,8 trilyon TL mevduat ile kapatan sektör 2024 ilk yarısını %11 artış ile 16,5 trilyon hacme yaklaşmış durumda. Toplam mevduatın %34’lük kısmı ise vadesiz mevduattan oluşuyor. Bankalar yılın ilk yarısında vadesiz yaratmak için kredileri mevduatta bıraktırma, POS blokelerin çözümünde ek 10-15 gün vadesizde bıraktırma gibi etik olmayan yollara başvurmaktan geri kalmadığı kamuayu şikayetlerien de sık sık yansıdı.

BDDK’nın kar dağıtılmamasını istemesi özkaynakları güçlendirdi

Pandemi döneminde başlayarak BDDK bankalardan kar payı dağıtmamaları yönünde görüş bildirmesine bankalar uyunca özkaynaklar da güçlenmiş oldu. 2023 sonunda 2,1 trilyon TL olan özkaynaklar %16 artışla 2,5 trilyon TL seviyesine yaklaşmış durumda.

Bankalar Faiz dışı gelirde patlama yaptı

2023 ilk yarısında 257 milyar TL Net Faiz Gelirisi yaratan sektör, 2024 ilk yarısında %73 artışla Net Faiz Gelirisini 444 milyar TL seviyesine çıkardı. 2024 yılında krediler tarafında kısıtlayıcı tedbirler gelince sektör gelir kaybını Faiz Dışı Gelirler ile kapamaya çalıştı. Bu alanda POS gelirler dikkat çekerken son günlerde kamuoyuna yansıyan POS dolandırıcılığı, Kapalıçarşı gibi Kuyumların içinde olduğu finans merkezlerinde POS işlemleri ile Kara Para aklama gibi POS komisyonlarına el konmaması ve bu komisyonların bankada kalması; bu tür işlemlerin merkezinde olan bankaların haksız komisyon gelirleri de sağlarken faiz dışı gelirlerini de artırdı. Bu durum bankalar arasında ciddi fark oluşmasına da neden oldu. Bunun dışında bazı bankaların kredilerde TCMB’nin koyduğu sınırlar dışında ek komisyonlar alması, müşterilerine kredi yanında sigortaları zorunlu hale getirmesi gibi sık şikayetlere de yansıyan gelirlerin faiz dışı gelirlerin artmasında etkili olduğu görüldü. Yabancı Turistlerin ve gurbetçilerin ATM nakit çekimlerinden %10 gibi anormal komisyon uygulaması; Kiralık kasa aidatlarındaki anormal artışlar; Sigorta primlerindeki ek gelirler; kredi kartlarındaki aidat artışı bankaların ana ücret ve komisyon gelirleri haline geldi.

Sektör yılın ilk yarısında 314 milyar TL Net Karlılık açıkladı         

2023 ilk yarısında 253 milyar TL Net Karlılık açıklayan Bankacılık sektörü 2024 ilk yarısında bu karlılığı %24 artırarak 314 milyar TL Net Karlılık açıkladı. Net Karlılık artışında Bankalar arasında ciddi farklar oluşurken; Hazine işlemlerinden oluşan Ticari İşlemleri ( Kambiyo, Türev, Sermaye Piyasası  İşlemleri) iyi yöneten bankaların Net Karlılığını artırdığı görüldü. Bankalar arasında karlılık farkının fazlalığında bu alan direkt etkili oldu.

YERLİ SERMAYELİ ÖZEL BANKALARI NE YAPTI?

Yerli Sermayeli Özel Bankaları Aktif Büyümeden sektör ortalaması %19 üzerinde %22 büyüme; Krediler ortalama %19 büyümenin üzerinde %27 büyüme sağladığı görüldü. Mevduatta sektör %11 büyürken Yerli Sermayeli Özel Bankalarının %15 büyüdüğü görüldü. Bankacılık sektörü Faiz Dışı Gelirini %113 artırırken yerli Özel Sermayeli Özel Bankaları bu alanda %138 büyüyerek 245 milyar TL Faiz Dışı Gelir sağladığı görüldü.  Sektörün üzerinde büyüme trendi yakalayan Yerli Sermayeli Özel Bankalarının çoğunun Ticari İşlemlerde  ( Kambiyo, Türev, Sermaye Piyasası  İşlemlerde) 2023’deki performansı gösteremediği bu nedenle de bilançolarını büyütmelerine rağmen bu durum karlılığı olumsuz etkilendi. 2024 ilk yarısında Bankacılık sektörünün  Net Karlılığı %24 arttı. Buna karşılık  2023 ilk yarısında Yerli Sermayeli Özel Bankalar 107 milyar TL Net Karlılık; 2024 yılı ilk yarısında %11 düşüşle 95 milyar TL’de kaldı.

YABANCI SERMAYELİ BANKALARI NE YAPTI?

Yabancı Sermayeli Bankaları Aktif Büyümeden sektör ortalaması %19 ile aynı ortalamayı yakalayarak %19 büyüdü. Krediler ortalama %19 büyümenin biraz üzerinde %20 büyüme sağladığı görüldü. Mevduatta sektör %11 büyürken Yabancı Sermayeli Bankalarının da aynı büyüme ortalamasında %11 büyüdüğü görüldü. Bankacılık sektörü Faiz Dışı Gelirini %113 artırırken Yabancı Sermayeli Bankaları bu alanda %133 büyüyerek 217 milyar TL Faiz Dışı Gelir sağladığı görüldü.  2024 ilk yarısında Net Karlılığını %24 sektör ortalamasının üzerinde artış yakaladı. 2023 ilk yarısında 92 milyar TL Net Karlılık; açıklayan Yabancı Sermayeli Bankaların 2024 yılı ilk yarısında %35 büyüme il e 124 milyar TL Net Karlılık yaptığı görüldü.

KAMU BANKALARI NE YAPTI?

Kamu Bankaları bilançolarının bir çok kalemini ortalamanın altında büyütebildiler. Kamu Bankaları Aktif Büyümeden sektör ortalamasının %19 biraz altında kaldı ve %18 büyüdü. Krediler ortalama %19 büyümenin altında %13 büyüme sağladığı görüldü. Mevduatta sektör %11 büyürken Kamu Bankaları %9 büyüdüğü görüldü. Bankacılık sektörü Faiz Dışı Gelirini %113 artırırken Kamu Bankaları bu alanda %72 büyüme ile sektörün altında kaldı.

Bilançosunu ortalamanın üzerinde büyütemeyen Kamu Bankaları buna karşılık Net Karlılıkta ciddi bir artış yaparak sektör artış ortalaması olan %24’ün üzerinde %79’luk bir artış ile karlılığını 95 milyar TL seviyesine yükselmeyi başardı.

Erol TAŞDELEN – Ekonomist    www.bankavitrini.com