2011’de Muammer Kaddafi rejiminin devrilmesinden bu yana Libya, parçalanmış devlet yapısı, milis grupların kontrolündeki bölgeler ve çökmüş kurumlar nedeniyle kara para aklama ve yasa dışı ticaretin merkezi haline geldi. Ülke, bugün sadece bir iç savaş ve siyasi bölünme değil, aynı zamanda uluslararası suç ağlarının stratejik durağı olarak da dikkat çekiyor. Bu suç ağlarının merkezinde ise altın ticareti yer alıyor.

Devletin Çöküşü ve Suç Ekonomisinin Yükselişi

Libya’da merkezi bir otoritenin zayıflığı, yasa dışı finansal faaliyetler için elverişli bir ortam oluşturdu. Ülkede birden fazla güç odağı bulunuyor: Trablus merkezli hükümet, Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi ve çok sayıda silahlı milis grup. Bu aktörler:

• Limanlar, havaalanları ve sınır geçişlerini kontrol ederek,

• İnsan, yakıt, uyuşturucu ve maden kaçakçılığı yaparak ya da bu ticaretten “geçiş bedeli” alarak,

• Kara para trafiğini bizzat yöneten ya da kolaylaştıran yapılar haline gelmiş durumda.

Kara Para Trafiği Nasıl İşliyor?

Kara para trafiği Libya’da üç temel aşamada işliyor:

1. Yasa dışı gelir elde etme:
   İnsan kaçakçılığı, yasa dışı silah ticareti, fidye, rüşvet ve kaçak petrol ticareti gibi kaynaklardan gelir sağlanıyor.

2. Fiziki dönüşüm:
   Bu gelir, çoğunlukla altın gibi değerli varlıklara ya da lüks ürünlere çevrilerek izi sürülemez hale getiriliyor.

3. Yurt dışına aktarım ve aklama:
   Altın, komşu ülkelere (Tunus, Mısır) ya da doğrudan deniz yoluyla Dubai veya Türkiye’ye sevk ediliyor. Burada eritilip yeniden işlenerek belge kazandırılıyor, yani altının “yasa dışı” geçmişi siliniyor.

Altın Ticareti Kara Para Aklamanın Kalbinde

Altın, Libya’daki yasa dışı gelirlerin meşrulaştırılması için en çok tercih edilen araçlardan biridir. Bunun başlıca sebepleri:

• Kolay taşınabilir ve yüksek değere sahiptir.

• Fiziki formu değiştirilerek (eritilerek) menşei silinebilir.

• Lüks tüketim ve mücevher sektörü üzerinden “normalleştirilebilir”.

Altın genellikle Sahra Altı Afrika’dan (Çad, Sudan, Nijer) çıkarılır, Sabha, Kufra ve Misrata gibi kentlerde toplanır ve sonra ya sınırdan çıkarılır ya da Trablus’taki limanlardan Dubai’ye sevk edilir.

Dubai ve Türkiye: Temizleme Durakları

Libya’dan çıkan altın, çoğunlukla Dubai ve Türkiye üzerinden eritilip yeniden belgelenerek legal altın gibi piyasaya sürülüyor. Özellikle:

• Dubai’deki değerli maden alım-satım merkezleri,

• İstanbul’daki Kapalıçarşı ve bazı işleme atölyeleri,

bu aklama zincirinde rol oynayabiliyor. Türkiye doğrudan yasa dışı bir aktör olmasa da “gri alan” olarak sistemin içinde yer alabiliyor.

Güzergâh Şeması: Kara Para ve Altın Ticareti

Çifte Kazanç: Suçun Finansal Dönüşümü

Libya’daki suç ekonomisi, sadece yasa dışı kazanç sağlamıyor, aynı zamanda bu kazancı meşru gibi göstererek sisteme entegre ediyor. Böylece:

• Milis gruplar yasa dışı yollarla hem gelir elde ediyor,

• Hem de bu geliri altın aracılığıyla legal ekonomiye sokuyor.

Bu sistem, terör gruplarının finansmanında da kullanılabiliyor.

Libya, Küresel Aklama Ağlarının Yeni Durağı

Libya, coğrafi konumu, zayıf yönetimi ve ekonomik çöküşüyle birlikte Afrika ve Orta Doğu arasında bir suç koridoruna dönüşmüş durumda. Altın ticareti ise bu sistemin en stratejik ayağını oluşturuyor.

Bu nedenle Libya’daki altın hareketliliği, sadece bir ticaret meselesi değil, aynı zamanda küresel güvenlik ve finansal şeffaflık meselesidir.

21 Haziran 2025 tarihli Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) basın duyurusu ile makroihtiyati çerçevede yapılan değişiklikleri ve bunların Türk lirasına geçişi destekleme amacı ile değişikliğe gitti:

Düzenlemelerin anlamını madde madde şöyle açıklayabiliriz:

 1. TL Mevduat Payı Hedefleri

• Gerçek kişi TL mevduat oranı %60’ın altında olan bankalar için hedef artırıldı.

• %60-%65 arasında olan bankalara ise aylık %0,4 puan artış hedefi getirildi.

  • Bu düzenleme, bankaların TL mevduat toplamını artırmalarını teşvik ediyor. TL’ye geçiş hızlandırılmak isteniyor.

2. KKM Zorunlu Karşılık Oranı Arttırıldı

• Kur Korumalı Mevduat (KKM) için zorunlu karşılık oranı %33’ten %40’a çıkarıldı.

  • Yani bankalar artık daha fazla karşılık ayırmak zorunda, bu da KKM’yi daha maliyetli hale getiriyor.

  • Dolayısıyla KKM’den çıkış teşvik ediliyor, TL vadeli mevduata geçiş isteniyor.

3. KKM Faiz Sınırlaması Gevşetildi

• KKM hesaplarında uygulanabilecek asgari faiz oranı, politika faizinin %50’si yerine %40’ı olarak belirlendi.

  • Bankaların KKM’ye uygulayacağı faiz düşürülebilecek. Yine KKM’nin cazibesi azaltılıyor.

4. KKM’den TL’ye Geçiş

• KKM’den TL mevduata geçişi teşvik için hedef korunurken, KKM’nin yenilenmesi sınırlandırılıyor.

  • Bu, KKM’den TL’ye dönüşü zorunlu ve sürekli hale getirmeye yönelik bir adım.

5. TL Mevduata Geçişi Kolaylaştırıcı Adım

• 1 aydan uzun vadeli ve değişken faizli TL mevduat açılmasına izin verildi.

  • Faiz endeksleri (TÜFE, ÜFE, TLREF vs.) ile bağlantılı değişken faizli mevduat açılabilecek.

  • Bu, yüksek enflasyon ortamında TL’ye ilgiyi artırmayı amaçlar.

6. Yabancı Para Mevduat Zorunlu Karşılık Oranı Düşürüldü

• Yabancı para mevduatın TL karşılığı olarak tutulması gereken zorunlu karşılık oranı %4’ten %2,5’e düşürüldü.

  • Bu, bankaların döviz kaynağı üzerindeki yükü biraz azaltır. Ancak genel politika yine TL’ye geçişi desteklemeye yöneliktir.

GENEL DEĞERLENDİRME

Bu adımların genel amacı:

• Kur Korumalı Mevduat’tan (KKM) çıkışı hızlandırmak,

• TL vadeli mevduatın cazibesini artırmak,

• Bankaları TL’yi teşvik etmeye zorlamak,

• Para politikasının etkinliğini artırmak (yani faiz kararı ile tasarruf kararları arasındaki bağı güçlendirmek).

www.bankavitrini.com

Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile kamu hizmetlerinde erişilebilirlik yeni bir boyut kazandı

21 Haziran 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Genelgesi (2025/10) ile birlikte, kamu kurum ve kuruluşlarına ait web siteleri ile mobil uygulamaların erişilebilir hale getirilmesi artık bir zorunluluk halini aldı. Bu adım, özellikle engelli bireylerin dijital kamu hizmetlerine eşit erişimini sağlamak amacıyla atılmış önemli bir düzenleme olarak öne çıkıyor.

Tüm kamu kurumlarını kapsıyor

Genelge; merkezî idare, taşra teşkilatları, mahalli idareler (belediyeler), kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunlara bağlı dijital platformların tamamını kapsıyor. Artık kamuya ait her türlü web sitesi ve mobil uygulama, uluslararası erişilebilirlik standartlarına uygun şekilde tasarlanmak zorunda olacak.

Erişilebilirlik ne anlama geliyor?

Erişilebilirlik, dijital platformların herkes tarafından kullanılabilir olması demektir. Görme, işitme, hareket veya bilişsel engeli olan bireylerin web sitelerinde gezinmesi, bilgi alması ve kamu hizmetlerine ulaşabilmesi için:

• Alternatif metinler (alt-text)

• Klavye ile tam gezinilebilirlik

• Renk kontrastları

• Sesli anlatım destekleri
  gibi teknik özelliklerin sistemlere entegre edilmesi gerekiyor.

Denetim ve uyum süreci

Genelge ile birlikte kamu kurumları, mevcut dijital varlıklarını tarayarak erişilebilirlik analizleri yapacak ve eksiklikleri giderecek. Erişilebilirlik standartlarına uyum konusunda belirli takvimler içinde raporlama ve denetim süreçleri işletilecek. Gerekirse yeniden yapılandırmalar veya yazılımsal revizyonlar yapılacak.

Toplumsal kapsayıcılık açısından önemi

Bu adım, sadece teknik bir düzenleme değil; kamusal alanda fırsat eşitliği ve toplumsal kapsayıcılık adına da son derece önemlidir. Türkiye’de yaklaşık 10 milyon engelli bireyin dijital hizmetlerden eşit şekilde yararlanması, sosyal devlet anlayışının somut bir göstergesidir.

Kamu dijital platformlarında erişilebilirlik artık bir tercih değil, bir yükümlülüktür. Teknolojinin insan hayatını kolaylaştırma işlevi, ancak herkesi kapsadığında anlam kazanır. Bu genelge, kamuda dijital dönüşümün insan odaklı ve kapsayıcı bir zemine oturmasını sağlayacak önemli bir adımdır.

www.bankavitrini.com