Ekonomi ayakta ama reel sektör yıkım yaşıyor!

2025 yılı, Türkiye’de reel sektörün “tarihi çöküş” yılı olarak kayıtlara geçmeye aday. Makro göstergeler büyümeye işaret etse de, mikro düzeyde reel sektör firmaları iflasın eşiğinde. Kredi takip tutarları rekor seviyelere ulaşırken, icra daireleri dosya yığını altında eziliyor. Ekonomik sistem içinde birer “yaşayan ölü” haline gelen zombi şirketler çoğalıyor. Konkordato ilan eden büyük firmaların listesi her geçen gün uzuyor. İşte çöküşün ayak sesleri:

1. Kredi Takip Tutarları Rekor Kırıyor

BDDK verilerine göre, 2025 Haziran ayı itibarıyla bankacılık sektöründe takibe düşen kredilerin toplamı 425 milyar TL’ye ulaştı. Çok değil 2024 sonu altı at önce bu tutar 287 milyar TL idi. Bu rakam son 5 yılın en yüksek seviyesi. Özellikle KOBİ ve ticari kredilerde tahsil edilemeyen borç 243  milyar TL’ye ulaştı. Bu rakamların içinde Varlık yönetim şirketlerine devredilen 15 milyar TL’ye yakın takip dosyaları yok üstelik. Bu durum, şirketlerin nakit döngüsünde ciddi tıkanıklık yaşandığını ortaya koyuyor. Zombi krediler ( ön ve yakın izlemede olan, yapılandırılan ) toplan kredi hazminin %15’i seviyesine ulaşmış durumda. Bankalardaki kredi kanallarının kamu eli ile kapatılmasını da üzerine ekleyince Nakit Döngüsü sürecinde yıkım yaşanıyor.

2. İcra Daireleri Dosya Patlaması Yaşıyor

Adalet Bakanlığı verilerine göre, 2025 yılının ilk 6 ayında icra dairelerdeki toplam icra dosyası 26 milyon adete yaklaştı. Bu rakam, pandemi yılı olan 2020’nin bile üzerinde. En çok icra takibi yapılan alanlar: Banka borçları, çek-senet ödemeleri ve kira alacakları. Özellikle ticari işletmelerin birbirine açtığı icra takipleri dikkat çekiyor.

3. Zombi Şirketler Çoğaldı

Zombi şirket; faaliyetlerinden elde ettiği gelirle yalnızca borcunun faizini ödeyebilen, ana parayı ise çeviremeyen firmalar için kullanılan bir kavram. TCMB ve sektörel raporlara göre, Türkiye’deki büyük ölçekli firmaların %18’i zombi şirket kategorisine girmiş durumda. Bu oran, üretim gücü olan ancak finansal olarak tükenmiş şirketlerin sistemde adeta “yaşayan ölü” gibi varlık gösterdiğini anlatıyor.

4. Konkordato Başvuruları Artışta

2025’in ilk yarısında mahkemelere yapılan konkordato başvurularında büyük bir sıçrama yaşandı. 2023’te yıllık 1.500 civarında olan başvuru sayısı, 2025 ilk yarısında şimdiden 2.776 adet oldu. Özellikle tekstil, inşaat, gıda ve tarım sektörlerinde faaliyet gösteren büyük şirketler, peş peşe konkordato ilan etti. İSO500 listesinde yer alan bazı dev firmalar da, BİST’de yer alan veya halka arz için onay alıp sırada bekleyen firmalar da geçici mühlet almaya başladı.

5. Reel Sektörün Altı Boşalıyor, Ekonomi Üstte Duruyor

Makro veriler TÜİK büyümeyi işaret ederken, reel sektörün dipten dibe sürüklendiği açıkça görülüyor. Bu çelişki, ölçüm yöntemlerinin ve açıklanan verilerin güvenirliğini de tartışmaya açıyor. Üretim yapan, istihdam sağlayan reel sektörün çökmesi, sosyal ve ekonomik dengeleri tehdit eden ciddi bir krizi tetikleyebilir. Kriz İSO500’de yer alan firmalara sıçradı. Büyümenin üretim artışından değil Tüketimden kaynaklandığını TCMB de tespit etmiş raporlarına yansımış durumda. Enerji, Akaryakıt gibi ana girdilere 100 milyar USD’den fazla kaynak harcarken; İthalatın içinde %10’u bile bulmayan tüketim mallara, yurtdışı internet alışverişe konulan ek vergiler ile övünüyoruz. Hatalar zincirine örnek mi: Sanayici “Enerji Maliyetlerimi nasıl düşürürüm” diye çırpınırken; Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı GES’lerdeki Teşvikleri sınırladı iyi mi? Yetmedi, Teşvikleri kaldırırken Güneş Panellerinde “yerli üretim hücre olacak” dedikleri hücreler etiketi değiştirilmiş çakma Çin mali çıktı iyi mi! Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı soruşturma açmasa onu bile öğrenemeyecektik. Sanayicinin Enerji Maliyetini düşürmeye çalışmasının ne zararı var. Enflasyon ile mücadeleye katkı mı sağlıyor maliyetin düşürme çabaları, engeller niye o zaman?

Sessiz Yıkım Sürüyor

Reel Sektördeki çöküşü görmek için yeterince Erken Uyarı Sinyalleri var! Finans dengeyi sağlayamayan, nakit akışını ayarlayamayan firmanın ayakta durması mümkün değildir. 2025, bankaların kârlı; devletin güçlü; ama reel sektörün sessiz sedasız çöktüğü bir yıl olarak tarihe geçebilir. Her gün kapanan dükkanlar, konkordato ilan eden holdingler, ödenemeyen çekler, batık krediler bu “sessiz yıkımın” göstergeleri. Türkiye, yapısal reformlar yapılmadığı sürece bu krizden çıkması zor.

Yanan sadece ormanlarımız değil büyük emek ile oluşturuğumuz Sanayide de ciddi yangın var, bu yangını öyle üç kuruşluk KGF Kredisi ile söndürüp NEFES olsun diye geçiştirip söndüremeyiz, biline!

Çözüm: Talebi bastırarak enflasyonu düşürme hayalini bırakıp,  Üretim Ekonomisini desteklemekte! Tüketimden gelen sanal büyüme ile avunursak elimizde kala kala firma çöplüğü kalır!

Erol TAŞDELEN – Ekonomist      www.bankavitrini.com

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tammy Bruce, “ABD Hong Kong, Birleşik Arap Emirlikleri ve Türkiye merkezli yasa dışı bir İran finansal ağına yaptırım uyguluyor” dedi.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tammy Bruce, ABD’nin Hong Kong, Birleşik Arap Emirlikleri ve Türkiye merkezli bir yaşa dışı İran finansal ağına yaptırım uyguladığını açıkladı. Bruce, X hesabından yaptığı paylaşımda şunları kaydetti:

“ABD Hong Kong, Birleşik Arap Emirlikleri ve Türkiye merkezli yasa dışı bir İran finansal ağına yaptırım uyguluyor. İran petrol ticaretinden elde edilen bu fonlar, on yıllardır İran’ın terörist vekillerini destekleyen İslam Devrim Muhafızları’na fayda sağlamakta.”

ANKA

1️⃣ Kredi Para Cinsi Nasıl Seçilmeli?
Geliriniz hangi para birimindense, kredi de o para biriminden olmalı:

• Gelir TL → Kredi TL

• Gelir USD → Kredi USD

🔸 İstisna: Döviz geliri olan bir ihracatçı iseniz, TL faiz oranları düşük ve kur yüksekse TL kredi kullanmak avantajlı olabilir.

2️⃣ İhracatçı Ama Yüksek Faizli TL Kredi Kullananlar
İhracat gelirine sahip firmaların, hâlâ yüksek faizli TL kredi kullanıyor olması dikkat çekicidir. Alternatiflerin gözden geçirilmesi gerekir.

3️⃣ Eximbank Neden Önemlidir?
İhracat tutarınız ne olursa olsun Eximbank’ta kredi limiti açtırın.

• Teminat mektubu gerekebilir.

• Ek komisyon ödense bile toplam maliyet diğer bankalara göre düşük olabilir.

• İGE kefaletiyle avantajlı krediler sunar.

4️⃣ Teminat Mektubu Komisyonları ve Banka Seçimi

• Kamu ve katılım bankaları genelde daha düşük komisyon uygular.

• Komisyon oranları: %1 – %3 arası değişir.
  Oranları etkileyen faktörler:
  ✔ Firma büyüklüğü
  ✔ Teminat yapısı
  ✔ Rating notu
  ✔ Banka ile geçmiş ilişkileriniz

5️⃣ Hangi Dönemde Hangi Kredi Türü?
🔺 Faizler yüksekse: Spot kredi tercih edilmeli.
🔻 Faizler düşüyorsa: Rotatif kredi avantajlıdır.
⚠️ Not: KMH ve benzeri kredilerin faizleri oldukça yüksektir.

6️⃣ Kredi Maliyetini Nasıl Hesaplamalısınız?
Sadece faiz oranına bakmak yanıltıcıdır.
Banka şunlarla maliyeti artırabilir:

• Komisyonlar

• Sigorta bedelleri

• Zorunlu ürün satışları

🎯 Tüm kalemleri dahil ederek efektif maliyet hesaplanmalıdır.

7️⃣ Basit Faiz Tuzağına Dikkat
Bankalar genelde “basit faiz” sunar:
📌 Aylık %4 → Yıllık %48 gibi gözükür.
Ama geri ödeme bileşik faizle yapılır → Gerçek maliyet %55’e çıkabilir.

8️⃣ Katılım Bankalarının Avantajlı Ürünleri

• Teminat mektubu

• Akreditif

• Leasing

• Çek/Senet/EFT işlemleri
  Genellikle daha düşük maliyetlidir.

9️⃣ Limit Tahsis Ücreti
Kredi limiti belirlenirken mutlaka limit tahsis ücreti olup olmadığını sorun.

🔟 Bankalarla Pazarlık Yapılır mı?
Evet! Her işlem pazarlığa açıktır.
🔸 Faiz
🔸 Komisyon
🔸 Ürün koşulları

Firmanızın itibarı ve ilişkisi bu konuda belirleyici olur.

Kredi seçimi sadece faiz oranına göre değil; gelir yapınız, kredi maliyet kalemleri, dönemin ekonomik koşulları ve banka çeşitliliği dikkate alınarak planlanmalıdır.

Profesyonel danışmanlık almak ise önemli avantajlar sağlayabilir.

Ali COŞKUN-Finans Danışmanı
[email protected]