BES – Bireysel Emeklilik Sistemi ilk çıktığında ikinci Emeklilik olarak sunuldu.
Yıllarca da “ürün pazarlama kurgusu” bunun üzerine kuruldu.
10 yıl para yatırdığınızda ya belli yaşta Emekli olup emeklilikle ikinci Emekli maaşınız olacaktı ya da nemaları ile birikmiş paranızı topluca alacaktınız. Sistemin mantığı aslında hiç değişmedi ama Pazarlama Yöntemi ve söylem değişti.
70 yaşındaki birine BES yapılması normal mi?
70 yaşınıza gelmişsiniz. Kenarda da 1-2 milyon TL’niz var. Türkiye koşullarından 70 yaşında İnsan başka ne ister. Güvendiğiniz ve paranızı emanet ettiğiniz banka personeli arıyor “paranızın 500 bin TL’lık kısmının BES yapılmasını” istiyor. Bu yaşta emeklilikle ne alakam olabilir gibi bir şeyler düşünmenize bile fırsat bırakmadan “BES yapmanız halinde ne kadar çok gelir artışı olacağı faiz oranlarının düşmesine karşılık BES’in yatırılacağı Fonların daha çok kazandıracağı” felan gevelenip duruyor.   
Şubede size bir şeyler imzalattırıyor ama neye imza attığınızı bile bilmiyorsunuz. Bir de bakıyorsunuz ki “Yatırım Profili Anketiniz – Agresif” çıkmış. Yani bu yaştan sonra para hırsı gözünüzü bürümüş daha “fazla kazanayım” demeniz normal ise bu yaşta size 500 bin TL’lık BES yapmaları da o kadar normal.
Yatırım Fonuna para mı toplanıyor
BES Pazarlama ekipleri artık 10 yıl emeklilikten fazla bahsetmemeye başladı. Ağırlıklı üzerinde durdukları “BES Fonları getirileri çok iyi Devlet desteği de var sizin yerinize birikimlerinizi biz yönetelim” üzerine kuruldu pazarlama kurgusu.
Bu fonlara para isteniyor öyle ayda 200-300 TL değil 300-500 bin TL BES giriş paralarından bahsediyoruz. Tek poliçede 500 bin TL bağlayan müşteriler var. Bunlara da şatafatlı isimler bulundu yok Prestij, yok Platin, yok Yakut, yok Safran gibi ne kadar kıymetli maden var ise isim havada uçuşuyor.
Üstelik nerede ise ayda bir lüks otellerden kutlamalar yapılıyor hoş neyin kutlaması ise. Üstelik sigortanın kendi elemanları şube çalışanlarını kendi işini yapamaz hale getirmiş halde “sigorta yapılım, hedefiniz var” diye sıkıştırmaktan. Bazı bölgeler asıl işi olan Bankacılığı bırakmış Sigorta acenteliğine çevirmiş şubeleri. Eee ortada ne de olsa yurt dışı tatil hediyeleri var, yüksek primler var.
Bankalar mevduattaki parayı niye BES’e yönlendiriyor?
Bankalar için aslında mevduat çok kıymetli, üstelik bu günlerde iki kat kıymetli. Buna rağmen bankalar niçin bu kadar mevduatı BES’e yönlendiriyor ki! İlk düşündüğünüzde mantığını kuramıyorsunuz ama bazı görüşleri de yazmak gerekiyor.  İlki mevduat faiz oranlarının ( İmar Bank  gibi kötü örnekleri , o dönemdeki Bankerler felaketlerini saymazsak ) geçmişte bu kadar hareketli ve bankalar arasında bu kadar farklılık arz ettiği başka dönem yok. Mevduatı kaybedeceğini düşünen bankalar müşteriyi daha uzun vadede bu şekilde elinde tutmayı sağlamak gibi bir strateji uyguluyor olabilir. İkincisi, banka çıkardığı fonlardan iştiraki olduğu sigorta şirketinin almasını sağlayarak orta uzun vadede kendine dolaylı yoldan kaynak sağlıyor olabilir. Üçüncüsü, Sigorta Şirketleri uluslararası firmaların Türkiye’deki temsilcilikleri olduğu için vaat edilmiş belli bir kota tutturma koşulunu tutturmak için küçük küçük meblağlar ile uğraşmaktansa daha büyük tutarlar üzerine strateji kurup bu müşterilerini BES’e yönlendiriyor olabilir. Neden ne olur ise olsun sonuçta bu müşterilerin bir şekilde yanıltılması, yanlış bilgilendirilmesi, mevduatını değerlendirici hareket alanını kısıtlayarak zarara uğratılması, müşteriye ait olmayan ve bilinçli onaylamadığı anket formlarını doldurarak yanıltıcı evrak düzenleme gibi işlerin içinde bazı sigorta şirketleri biline.
BES Danışmalarına Yatırım Danışmanlığı yaptırılmaya başlandı
BES yapmakla yetkili olan ve SEGEM ( Sigortacılık Eğitim Merkezi )’nden sadece bu faaliyet için yetki alınan BES Sertifikasyon Belgesinde “Yatırım Danışmanlığı – Portföy yönetme ve yönlendirme” Görev tanımı yokken BES Personeline Yatırım Danışmanlığı hizmeti verdirmek yasal olarak da suç olmasına rağmen BES firmaları Personeli bu yönde yönlendirmeye ve hedefleme yapmaya başladı.  Bazı firmalar elemanlarımızın” SPK Yetki belgeleri de var” savunmasına geçiyor ama işin tanımda ürünün BES olduğunu kaçırıyorlar. BES mantığında Yatırım Danışmanlığı yok. BES tabi ki yapılacak ama müşteriye yatırılan paranın Portföy yönetimi gibi sunulması, yatırımlarının daha fazla kazanacağını ve daha fazla gelir elde edileceğinin söylenmesi tamamen yanlış ve yasal değil suç.
Gelir garantisi var mı?
Bu fonlarda gelir garantisi yok ama pazarlanırken sık sık “piyasa koşullarına göre en yüksek gelir elde edeceksiniz” cümleleri havada uçuşuyor. Oysa Fon yönetimlerinde Gelir Garantisi veremezler. Kanunen de müşterinin onay vermediği bir alanda yatırım yapmak de yasak zaten böyle bir garanti verebilmek pratikte de mümkün değil zaten ama bu müşteriye elindeki parayı almak için özellikle söyleniyor. Özellikle İstanbul’un lüks semtlerindeki yaşlı insanlar ve Anadolu’daki  gurbetçilerden bu yönde yoğun şikayet ve bilgi talebi gelmeye başladı son günlerde.
BES Firmalarının “Prim Oyunu” çalışan da mağdur
Hedef tutturamayan BES personeline prim ödenmediği gibi Asgari Ücret ile yetinmeleri gerekiyor. Bazı firmalar kazanılmış primlerde bile art niyetli ve yasal olmayan yollara başvuruyor. Hedef tutunca örneğin 5.000 TL Prim Kazanan personele Asgari ücret düşülerek hesabına geçiyor ama SGK vergi 5.000 TL üzerinden yatırılıyor hali ile bu durum Devletin de dikkatinden kaçıyor. Devlete vergiyi tam ödüyorlar ama personele öderken asgari ücret maaşı düşüp ödüyorlar aradaki farkın nereye gittiğini bilen yok.
Şikayetlerin artık bir muhatabı var
2020 yılında Sigorta şikayetlerin artık bir muhatabı olacak. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmesi ile  “Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu”  Denetleme ve Düzenleme Kurulunun onayı çıktı. Bu kurumun kurulmasını ve ihtiyacını en çok yazan biri olarak çok sevindim, hayırlı olsun! Bu alanda mevzuat hazırlama ve sistemin işleyişini takip etme görevi de netleşmiş olacak ve Sigorta mağdurları karşısında artık resmi bir kurum bulabilecek. Tabi meydanı boş sanıp müşterilerine akıl alamaz vaatler ve yanıltıcı bilgi vererek BES ve diğer sigortalar yapan kurumlar için de artık hayat o kadar kolay olmayacak. Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun ilk yapacağı inceleme konusu da bu olmalı diye düşünüyorum. İlla ki Sigorta şirketlerinden yapılmış BES ve Sigorta ürün datalarını alacaktır. Özellikle 100 bin üzeri ve 65 yaş üzeri BES’leri yakından inceleyip “Yatırımcı Profil Anketlerinin” gerçekten bu kişilerce mi doldurulduğu, bu kişilere doğru bilgi verilip verilmediği veya bu ürünlerin nasıl bir sunum ile pazarlandığının araştırılmasında fayda var.
Erol TAŞDELEN

Ekonomist
[email protected]