​2025 yılı itibarıyla, 11 eski Sovyetler Birliği ülkesi Amerikan dolarını resmi işlemlerinde kullanmayı bırakma kararı almıştır. Bu ülkeler:

• Ermenistan

• Azerbaycan

• Belarus

• Kazakistan

• Kırgızistan

• Moldova

• Rusya

• Tacikistan

• Türkmenistan

• Özbekistan

• Ukrayna​

Bu ülkeler, 2025 ortalarından itibaren dolar cinsinden işlemleri aşamalı olarak sonlandırmayı planlamakta. ​

Bu adımın temel nedenleri arasında, ABD’nin finansal politikalarına olan bağımlılığı azaltma ve kendi para birimlerinin kullanımını teşvik etme isteği bulunmaktadır. Ayrıca, bu ülkeler, ABD’nin uyguladığı ekonomik yaptırımların etkilerinden kaçınmak ve bölgesel ekonomik iş birliklerini güçlendirmek amacıyla bu kararı almışlardı.​

Özellikle Rusya, Çin ile yaptığı ticaretin büyük bir kısmını Ruble ve Yuan üzerinden gerçekleştirmektedir. Bu durum, doların bölgedeki etkisinin azalmasına katkıda bulunmakta. ​

Bu gelişmeler, küresel finansal sistemde doların hakimiyetinin sorgulanmasına ve alternatif ödeme sistemlerinin geliştirilmesine yönelik çabaların artmasına neden olmakta.

ABD DOLARI ULUSLARARASI TİCARETTE NİÇİN TERK EDİLİYOR?

ABD dolarının uluslararası ticarette terk edilme nedenleri çok boyutludur ve son yıllarda hız kazanan “dedolarizasyon” süreciyle ilgilidir. İşte bu tercihin başlıca nedenleri:

1. ABD’nin Yaptırım Politikaları

• ABD, finansal gücünü dış politika aracı olarak kullanıyor (Swift sistemine erişimi kesmek, dolar transferlerini dondurmak gibi).

• Özellikle Rusya, İran, Venezuela gibi ülkelere uygulanan yaptırımlar, doların politik bir silah gibi kullanılmasına karşı tepki doğurdu.

 2. Alternatif Para Birimlerinin Yükselişi

• Çin’in Yuan’ı uluslararasılaştırma çabaları (örneğin enerji ticaretinde “petroyuan”).

• BRICS ülkeleri kendi ödeme sistemlerini ve rezerv para birimini geliştirme sürecinde.

• Avro, Ruble, Hindistan Rupisi, Yuan gibi alternatifler daha fazla kullanılmaya başlandı.

3. Doların Değer Dalgalanmaları ve ABD’nin Borçlanması

• ABD’nin artan bütçe açığı ve kamu borcu, doların uzun vadeli güvenilirliğini sorgulatıyor.

• Gelişmekte olan ülkeler, dolardaki dalgalanmalardan korunmak için yerel para birimiyle ticareti tercih ediyor.

 4. Enerji ve Hammadde Ticaretinde Yeni Dönem

• Geleneksel olarak petrol ve doğalgaz ticareti “petrodolar” sistemiyle yapılırken artık:

  • Çin–Suudi Arabistan gibi ülkeler enerji ticaretinde yuan kullanmayı gündeme alıyor.

  • Rusya–Hindistan arası petrol ticareti artık dolar değil, ruble–rupi ile gerçekleşiyor.

5. Çok Kutuplu Yeni Dünya Düzeni

• Tek kutuplu ABD merkezli dünya düzeni, yerini çok kutuplu (Çin, Hindistan, Rusya gibi merkezlerin güçlendiği) bir yapıya bırakıyor.

• Bu değişim, dolar merkezli finans sistemine duyulan ihtiyacı azaltıyor.

6. Bölgesel Ticaret Anlaşmaları ve Yerel Para Kullanımı

• ASEAN, SCO (Şanghay İşbirliği Örgütü), BRICS gibi örgütlerde yerel para ile ticaret teşvik ediliyor.

• İkili ticaret anlaşmalarında döviz yerine yerli para birimlerinin kullanılması artıyor.

ABD doları hâlâ rezerv para olarak güçlü olsa da, küresel egemenliği artık sorgulanıyor. Bu süreç hızlı olmasa da, dünya ticaretinin çok para birimli bir düzene evrilmesi kaçınılmaz görünüyor.

Murabaha kredisi, İslami finans sisteminde faizsiz olarak uygulanan bir tür ticari kredi yöntemidir. Genellikle katılım bankaları tarafından kullanılır. Bu sistemde banka doğrudan para vermez; müşteri adına malı satın alır ve üzerine kâr koyarak müşteriye vadeli olarak satar.

Murabaha Kredisi Nasıl İşler?

1. Müşteri talepte bulunur: Müşteri bankaya almak istediği malı (örneğin bir araç, makine veya hammadde) bildirir.

2. Banka malı satın alır: Banka, malı üçüncü bir satıcıdan peşin olarak satın alır ve mülkiyeti üzerine geçirir.

3. Müşteriye satar: Daha sonra banka, malı müşteriye belirli bir kâr marjı ekleyerek vadeli olarak satar.

4. Ödeme vadeli yapılır: Müşteri, mal bedelini banka ile anlaştığı taksitler şeklinde öder.

Örnekle Açıklayalım:

• Ali Bey bir iş makinesi almak istiyor (maliyet: 100.000 TL).

• Katılım bankasına başvuruyor.

• Banka bu iş makinesini satıcıdan 100.000 TL’ye alıyor.

• Ali Bey’e 120.000 TL’ye, 12 ay vadeyle satıyor.

• Ali Bey her ay 10.000 TL taksit ödüyor.

• Faiz yoktur; sadece önceden belirlenmiş bir kâr oranı vardır.

Murabaha’nın Özellikleri

• Faiz içermez (İslam hukukuna uygundur).

• Mal alımına dayanır, para alım-satımı yapılmaz.

• Kâr oranı başta bellidir, sonradan değişmez.

• Borç değil, ticaret ilişkisine dayanır.

• Satın alınan ürün, müşteri istemese bile önce bankanın mülkiyetine geçer.

Murabaha ile Gelen Avantajlar

Türk Ekonomi Bankası’nın (TEB) 2025’in ilk çeyreğindeki aktif toplamı 688 milyar lira, net karı ise 2 milyar 188 milyon lira oldu.

Bankadan yapılan açıklamaya göre, TEB, yılın ilk çeyrek finansal sonuçlarını paylaştı.

31 Mart 2025 itibarıyla TEB’in aktif toplamı 688 milyar lira, net karı ise 2 milyar 188 milyon lira oldu. Bankanın ekonomiye ve müşterilerine sağladığı desteğin önemli göstergelerinden kredileri, toplam aktiflerinin yüzde 54’ünü oluşturdu.

Risk yönetimine ve aktif kalitesine öncelik veren TEB’in toplam kredileri yılın ilk çeyreğinde 372 milyar lira seviyesinde gerçekleşirken, aynı dönemde toplam mevduatı ise 475 milyar lirayı buldu. 2025’te sermaye yapısıyla istikrarlı büyümeyi sağlayan ve karlılığını sürdürülebilir bir şekilde devam ettiren bankanın öz kaynakları 45,7 milyar lira olarak gerçekleşti. Takipteki kredi oranı yüzde 1,39 olan TEB’in sermaye yeterlilik rasyosu ise yüzde 17,14 ile hedefin üzerine çıktı.

– TEB Oto Finans’a anlaşmalı markalar eklendi

TEB, seneye birçok atılımla başladı. Gerçek ve tüzel müşterilerinin taşıt alımı için finansman ihtiyaçlarını en elverişli koşullarda sağlamayı hedefleyen TEB Oto Finans, anlaşmalı markalarının yetkili satıcılarında sunduğu dijital çözümlerle üreticiler, distribütörler ve yetkili satıcılar dahil otomotiv sektörünün tüm oyuncuları için bir iş ortağı olarak çalışmalarını sürdürdü. Yılın ilk çeyreğinde anlaşmalı markalarına Suzuki ve MG’yi ekleyen TEB Oto Finans, yeni iş ortaklarının yetkili satıcılarında da bankanın çözümlerini müşterilerle buluşturdu.

Ticari ve işletme müşterilerine özel dijital bankacılık uygulaması ‘CEPTETEB İŞTE’yi geliştirmeye devam eden banka, çiftçi müşterilerinin finansman ihtiyaçlarını uygulama üzerinden dijital onayla karşılayabilmesini ve ‘TEB Harman Kart’ ile diğer tarım kredilerine dijital onayla ulaşabilmesini sağladı. Tarım sektörünün paydaşlarıyla yeni işbirliklerine giden banka, Harman Kart’ta 5 aya varan faizsiz dönem ve vade sağlayıp, tarım kredisi ve nakit ihtiyaçlara özel çözümler sundu.

TEB, Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu ile organize sanayi bölgelerinde faaliyet gösteren firmaların rekabet gücünü artırma, sürdürülebilir sanayi yapısına katkı sunma ve dijital dönüşümlerini hızlandırma amacıyla işbirliği protokolü imzaladı. Protokol kapsamında banka, Türkiye genelindeki organize sanayi bölgelerinde faaliyet gösteren firmalara sürdürülebilirlik ve dijital dönüşüm yatırımları konusunda destek sağlamayı ve finansmana erişimi kolaylaştırmayı hedefliyor.

– Finansal okuryazarlık eğitimleri verildi

Finansal okuryazarlığa odaklanan çalışmalarına devam eden TEB, Aile Akademisi çatısı altında toplumun farklı kesimlerine yönelik eğitim çalışmalarını sürdürdü. Kadın girişimciler için hazırlanan eğitim içeriğiyle kendi markasını yaratan kadın girişimcilere ulaşan ‘TEB Aile Akademisi’, üniversite gençlerine yönelik olarak kampüslerde finansal okuryazarlık eğitimleri verdi. 2025’in ilk çeyreğinde, UNICEF ile işbirliği kapsamında hazırlanan ‘İklim Okuryazarlığı’ eğitimleri dahil 1000’e yakın kişiye, yüz yüze ve dijital olarak finansal okuryazarlık eğitimi verildi.

Türkiye Ürün İhtisas Borsası tarafından yürütülen ‘Teknolojik Dönüşüm Projesi’ kapsamında elektronik ürün senedi (ELÜS) işlemleri için ürün piyasası aracı kurumları (ÜPAK) oluşturuldu. ELÜS alım-satım işlemlerinin ÜPAK’lar aracılığıyla TEB’den gerçekleştirebilmesi için Akdeniz ÜPAK, Anadolu ÜPAK, ElüsMarket ÜPAK, BorsaKonya ÜPAK, Mezopotamya ÜPAK ve MARMARA ÜPAK ile işbirliği yapılarak ELÜS teminatlı krediyle finansmana kolay ulaşım imkanı sağlandı.

Girişimciliğe ve yenileşime odaklanan banka, 2015’ten bu yana süren Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) işbirliğiyle girişimcilik ekosistemini güçlendirmeye devam etti. İlk çeyrek itibarıyla TİM-TEB Girişim Evleri’nde desteklenen girişim sayısı 2 bin 250’ye ulaştı. Düzenlenen programlara ilk çeyrekte 42 farklı girişim dahil oldu. TEB ve iştirak şirketlerinin katılımıyla düzenlenen girişimcilik etkinliği kapsamında, girişimler ürün ve çözümlerini detaylı bir şekilde tanıtma fırsatı buldu.

Banka, müşterilerinin yurt dışı projelerinin gerektirdiği teminat mektupları ve makine yatırımlarına finansman sağlama konusunda global ortağı BNP Paribas işbirliğiyle müşterilerine uzun vadeli finansman desteği sunmaya devam etti. Müşterilerinin EXİM ve Merkez Bankası kaynaklı kredilere erişimine etkin biçimde aracılık etmeyi de eş zamanlı sürdüren TEB’in çabalarıyla 2025’in ilk çeyreğinde Merkez Bankası reeskont kredi kullanımı 2,1 milyar liraya ulaştı.

‘TEB Sermaye Piyasası ve TL Muhabir Hizmetleri’, Global Custodian dergisinin gerçekleştirdiği ‘Gelişen Piyasalar-Saklama Bankası 2024’ anketinde küresel, bölgesel, pazar ve kategori alanlarında üstün performans ödüllerine layık görüldü. 2024’te Global Finance dergisi tarafından 83 ülkeyi kapsayan küresel sıralamada TEB, Türkiye’deki ‘en iyi saklama bankası’ seçildi. TEB Özel Bankacılık ise Euromoney Ödülleri’nde ‘özel bankacılık’ kapsamında ‘Alternatif Yatırımlar için Türkiye’nin En İyisi’ ödülünü kazandı.