İsrail ile İran arasındaki hava savaşı altıncı gününe girerken, karşılıklı füze saldırıları ve siber saldırılar artarak sürüyor. İsrail, Tahran’daki askeri tesisleri hedef alırken, İran, Tel Aviv’i vurdu. Hava saldırılarının yanı sıra, İsrail’in İran’a yönelik büyük çaplı bir siber savaş başlattığı, İran’ın ise üst düzey güvenlik danışmanlarının kaybıyla ciddi bir istihbarat zafiyeti yaşadığını okuyoruz. Ülkede resmî görevlilerin cep telefonu kullanımı yasaklanırken, dijital altyapıya yönelik saldırıların devam ettiği aktarılıyor. İsrail, İran’ın nükleer silaha çok yaklaştığını öne sürerek saldırıları başlatırken, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Natanz’daki zenginleştirme tesisinin vurulduğunu doğruladı. İran ise nükleer programının barışçıl amaçlı olduğunu savunuyor.

Öte yandan, ABD Başkanı Trump’ın krize yönelik söylemleri ise belirsizliği derinleştiriyor. Sosyal medya hesabından yaptığı açıklamalarda İran lideri Hamaney’in saklandığı yeri bildiklerini ve “şimdilik” onu ortadan kaldırma niyetlerinin olmadığını belirten Trump, üç dakika sonra “KOŞULSUZ TESLİMİYET!” çağrısıyla gerginliği zirveye taşıdı. Trump’ın açıklamaları, askerî tehditler ile diplomatik mesajlar arasında gidip gelen çelişkili bir çizgi izliyor.

Her ne kadar Trump ve ekibi ABD’nin İsrail’e destek vererek İran’ın nükleer tesislerine yönelik saldırılara katılması dâhil olmak üzere çeşitli senaryoları değerlendirse de, ABD’nin savaşa girmesine ancak Kongre’nin karar verebileceğini unutmamak gerekiyor! ABD şu ana kadar doğrudan müdâhil olmamakla birlikte, bölgeye ilave savaş uçakları sevk etti ve İran’dan İsrail’e yönelen bazı füzelerin düşürülmesine yardımcı oldu. Bu gelişmeler, sadece iki ülke arasındaki savaşı değil, aynı zamanda bölgedeki jeopolitik dengeyi ve enerji piyasalarını da ciddi biçimde tehdit ediyor. Özellikle İran ve Katar’ın ortak olduğu Güney Pars doğalgaz sahasına yönelik saldırıların ardından, küresel enerji piyasaları yüksek alarm seviyesine geçti.

ABD’nin çatışmaya doğrudan müdâhil olma ihtimaline dair artan endişeler hisse senetleri üzerinden baskı kurarken, petrol fiyatları ise %4’ün üzerinde yükseliş kaydetti (son üç haftalık performans +%20). Özellikle Hürmüz Boğazı’nda iki petrol tankerinin çarpışıp yangın çıkarması ve bölgedeki elektronik müdahalelerle deniz trafiğinin aksaması, arz kesintisi endişelerini tırmandırarak petrol fiyatlarını yukarı çekti. Bu gelişmeler, küresel enerji piyasalarında yeni bir enflasyon baskısı yaratıyor. ABD tahvilleri ve dolar gibi güvenli limanlara yönelim güç kazanırken, son dönemlerde dolar zayıflığı ile güçlenen kraliyet aslanı sterlin ve EUR gibi para birimleri ise (nihayet) değer kaybetti! Özellikle dört haftadır 1,36 seviyesinin hemen üzerinden kırmızı kart gören Sterlin bu sabah 1,34 seviyelerinin diplerine kadar gevşedi. Hatırlanacağı üzere kalabalık işlemlerin içinde yer almak istemediğimiz savunarak dolara şans tanımıştık! Dolar endeksinin haftayı 99 seviyesinin üzerinde kapatması durumunda, değer kazanımlarını artıracağını düşünüyoruz (bakınız grafik).

Yaşanan gelişmelere rağmen güvenli liman altının ons fiyatı yükselmekte zorluk yaşayarak 3,385 dolar seviyesinde yatay kalırken, arkadan dolu dizgin gelen gümüş ise %2,5 değer kazanarak 37,25 dolar seviyesine yükseldi. Risk iştahının zayıf kalmasına paralel bitcoin dün %4 gerileyerek 104bin dolar seviyelerine çekildi. Bitcoin cephesinde yükseliş için 108bin dolar seviyesinin üzerinde haftalık kapanış görmemiz gerekiyor.

Tüm bu belirsizliklerin gölgesinde piyasalar bu akşam sonuçlanacak FED’in olağan Haziran ayı FOMC toplantısının kararını bekliyor. Her ne kadar son haftalarda açıklanan zayıf veriler (mesela perakende satışlarının %0,9 düşmesi ekonomik zayıflık sinyallerini güçlendirdi) faiz indirimi için zemin hazırlasa da, Powell-Trump gerginliği, tarifelerin yaratacağı enflasyonist baskılara şimdi de savaş nedeniyle enerji piyasasının eklenmesi, FED’in politika faizini sabit bırakma ihtimalini güçlendiriyor. Vadeli kontratlara göre, sene sonuna kadar 45 baz puan (bir veya iki kez 25 baz puan) faiz indirimi bekleniyor. FED’in faiz kararının yanı sıra, üyelerin yeni ekonomik projeksiyonlarında büyümenin zayıfladığı, ancak enflasyonun daha dirençli kalabileceğine işaret etmesini bekliyoruz.

Türkiye cephesinde ise savaş tamtamlarının yarattığı riskten kaçışa paralel TCMB’nin net yabancı para pozisyonu baskı altında kaldı. 16 Haziran valörlü işlemlerde net pozisyon 5,4 milyar dolar gibi ciddi mânâda azaldı. Cuma günü 28,1 milyar dolar seviyesine kadar yükselen net yabancı para pozisyonunun bir günde bu denli gerilemesini biraz da olsun kırılganlık göstergesi olarak okuduk! Bu minvalde, USDTRY kuru günlerdir devam eden sakin seyrini yurt dışı gerginliğe paralel bozarak bu sabah 39,50 seviyesinin üzerine yerleşti. CDS risk primi 298 baz puanda ve yatay seyrini korurken, iki yıl vadeli gösterge tahvilin basit faizi %40 seviyesinin yeniden altına geriledi. Borsa cephesi yurt dışı gelişmelere paralel satıcılı seyrini korudu.

FED sonrası yarın sahne sırasını bekleyen TCMB’den ise politika faizini sabit tutmasını beklerken, faiz koridorunun simetrik bir hâl alacağını ve üst bandın %49 seviyesinden %47,50 seviyesine getirileceğini düşünüyoruz. Bayram öncesi %49 seviyesinde olan TCMB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti (AOFM) %46’ya, BIST Repo faizi (TLREF) ise %46,11 seviyesine geldi. Yani? TCMB üstü kapalı da olsa 300 baz puan faizi indirdi. %46 olan politika faizinde ise direkt indirimin Temmuz toplantısında 350 baz puan ile yapılmasını bekliyoruz. Böylelikle 19 Mart öncesi döneme de (%42,50) tekrar gelmiş olacağız. Hazır siyasi iklimin değiştiği 19 Mart demişken, Zafer Partisi lideri Özdağ’ın beş aydır devam eden tutukluğu ardından tahliyesine dün karar verildi.

Dün geceyi %1’e yakın düşüşle tamamlayan ABD borsaları, yeni gün başlangıcında (vadeli endeksler) yatay bir seyir izlerken, Pasifik’in diğer ucunda ise Japonya’nın Nikkei endeksi, zayıflayan YEN’in desteğiyle dört ayın en yüksek seviyesine ulaştı. Lâkin, İsrail-İran arasında tırmanan çatışma ve ABD’nin askerî müdahâleye yaklaşması yatırımcıların temkinli kalmasına neden oldu. Hong Borsası %1,2 düşüşle olumsuz ayrıştı. İran petrolünün en büyük alıcısı olan Çin’in ise gelişmelere nasıl tepki vereceğini merakla takip ediyoruz! Ara ara gündeme gelen Tayvan konusuna bu noktada dikkat çekmek isteriz. Her ne kadar Çin’in Tayvan’a tam ölçekli bir askerî harekât başlatma ihtimali düşük görünse de, bölgesel krizlerin yoğunlaştığı bu dönemde Pekin’in Tayvan üzerindeki askerî ve psikolojik baskısını artırmasını muhtemel görüyoruz.

DXY

TCMB Net Yabancı Para Pozisyonunda Günlük Değişim

Emre Değirmencioğlu

İsrail ve İran arasındaki karşılıklı saldırılar beşinci gününe girerken, ABD Başkanı Trump, İran’ın nükleer silah programına son vermemesi nedeniyle Tahran’ın derhâl tahliye edilmesi çağrısı yaptı. Trump, G7 Zirvesinden erken ayrılarak Ulusal Güvenlik Konseyi’ni toplama kararı aldı. Bu süreçte Beyaz Saray, ABD’nin İran’a doğrudan saldırmadığını açıklarken, İran’ın nükleer tesislerinden Natanz’a yönelik İsrail saldırısı sonucunda 15bin santrifüjün imha edildiği bildirildi. İran’ın ABD’nin sunduğu nükleer programı sınırlandırma anlaşmasını imzalamayı reddetmesi sonrası Tahran’a yönelik saldırıların hızla arttığını görüyoruz. İran kayıtsız şartsız anlaşmayı imzalamazsa, ABD’nin de saldırılara dâhil olacağı bir senaryoyu göz ardı etmemek gerekiyor.

Brent cinsi ham petrolün varil fiyatı, arzın etkileneceği Hürmüz Boğazı endişesi ile Cuma günü 78,50 dolar seviyesini test ederek altı ayın zirvesine yükselmesi arından dün bir ara 70,50 dolar seviyesine kadar gerileme kaydetmişti. Bu sabah, Trump’ın Tahran’ı tahliye yönünde sert açıklaması, Çin’in ise vatandaşlarına İsrail’i terk etme çağrısı yapması sonrası petrol fiyatları yeniden 73,50 dolar seviyesine yükseldi.

Her ne kadar barometre olarak petrol fiyatlarına baksak da, Ortadoğu’da artan gerilim ve Trump’ın tahliye çağrısı sonrası küresel piyasalarda riskten kaçınma isteğini yeniden arttığını görüyoruz. Halbûki dün, Fransa Cumhurbaşkanı Macron, ABD’nin arabuluculuğunda bir ateşkes ve kapsamlı müzakere önerisinde bulunurken, İran da Umman, Katar ve Suudi Arabistan üzerinden Trump’a mesaj ileterek, İsrail’in saldırılarını durdurması hâlinde nükleer görüşmelere esneklik göstereceğini bildirmişti. Bu gelişmeler sonrası geceyi %1 civarında yükselişle kapatan ABD borsaları, bu sabah vadeli işlemlerde yönünü hafif de olsa aşağıya çevirdi. Önde gelen borsaların vadeli endekslerinde %0,5 civarında düşüş görülürken, Asya borsalarında ise ılımlı seyrin korunduğunu görüyoruz.

Güvenli liman altının dün olumlu gelişmeleri fiyatlayarak %1,4 gerilmek suretiyle 3,385 dolar seviyesini test etmesi ardından bu sabah yatay bir başlangıç yaptığını görüyoruz. ABD 10 yıllık tahvil faizleri hafif de olsa gerilerken, her ne kadar Trump ile tahtı biraz sallansa da, böyle zamanları amiral gemisi dolar Euro ve Sterlin karşısında benzer şekilde hafif de olsa güç kazandı. Kalabalık cümlelerin özeti olarak, ABD’nin askerî müdahalesi endişesiyle piyasalarda temkinli hareketlerin yoğunlaştığını not etmemiz gerekiyor.

3. Dünya Savaşı ihtimaline dair sert söylemler ve manşetlerin ise gündemi meşgul ettiğini görüyorum. Ancak piyasaların tepkisine baktığımızda, bu endişelerin fiyatlamalara yansımadığını net bir şekilde söylememiz gerekiyor. Böyle bir risk söz konusu olsaydı, herhâlde S&P 500 endeksi tüm zamanların zirvesinin kıyısında olmaz ya da güvenli liman olarak görülen altının ons fiyatı rahatlıkla geçen haftalarda test ettiği 3,500 dolar zirvesini aşar ve dört beş bin dolar seviyelerine koşar adım giderdi. Petrolün ise varil fiyatı 5-10 dolar değil, parabolik bir şekilde artardı! Şimdilik manşetler kuvvetli olsa da, piyasalar 3. Dünya Savaşı gibi bir senaryoyu fiyatlamak yerine, gelişmeleri ‘kontrollü bir tırmanma’ olarak okumayı tercih ederek diplomasinin çalışacağını fiyatlıyor.

Biz ise gelişmeleri biraz daha sakin ve büyük resmi okuyarak ele almaya çalışıyoruz. Dün de bültenimizde belirttiğimiz üzere, herkes jeopolitik risklere veya 3. dünya savaşına odaklanırken, İsrail’in son dönemde Hamas ve Hizbullah gibi örgütlere yönelik artan operasyonel baskısı, İran’ın askerî ve nükleer altyapısına doğrudan saldırılarla yeni bir safhaya taşındı. Bu gelişmeler, uzun süredir beklenen ancak ertelenen rejimi devirme sürecinin fiilen başladığına işaret ediyor. İran’ın zayıflaması yalnızca bölgedeki dengeleri değil, aynı zamanda Suriye, Lübnan ve Irak gibi ülkelerdeki güç boşluklarını da yeniden şekillendirebilir. Bu yeni tablo Türkiye açısından hem risk hem de fırsat barındırıyor. Kısa vadede bölgesel gerilimlerin artması, enerji fiyatları ve güvenlik politikaları üzerinde baskı yaratabilir. Ancak İran’ın etkisinin zayıflaması, Türkiye’nin diplomatik ve jeopolitik manevra alanını genişletebilir. Suriye’nin kuzeyindeki terör yapılarının tasfiyesi, PKK’nın silah bırakma sürecinin hızlanması ve belki de Kıbrıs’a kadar uzanacak daha dengeli bir diplomasi ortamının oluşması gibi olumlu gelişmelerin de önünü açılabileceğini düşündüğümüzü bir kez daha yazmış olalım.

Yeni gün başlangıcında, Japonya Merkez Bankası (BoJ) kısa vadeli faiz oranlarını %0,5 seviyesinde sabit bırakırken, tahvil alımlarındaki azaltım temposunun yavaşlatılma kararı aldı. Bu adım, BoJ’un ultra gevşek para politikasından çıkışı oldukça temkinli bir şekilde sürdürmeyi ve ekonomideki kırılgan toparlanmayı desteklemeyi  tercih ettiğini gösteriyor. YEN dolar karşısında hafif de olsa değer kazandı. BoJ sonrası gözler yarın FED’in perşembe günü ise TCMB’nin olağan PPK toplantılarına çevrilmiş durumda. FED’in faizleri sabit tutması beklenirken, Başkan Powell’ın ileriye dönük mesajları piyasaların yönü açısından belirleyici olacağını düşünüyoruz. Perşembe günü sonuçlanacak TCMB’nin olağan PPK toplantısında ise, politika faizinin %46 seviyesinde korunacağını, lâkin gecelik borç verme faiz oranının ise (faiz koridorunun üst bandı) daha simetrik hâle getirilerek %49,00’dan %47,50 seviyesine çekileceğini tahmin ediyoruz. Türkiye siyasetinde veya jeopolitik arenada işler yolunda giderse, politika faizinde 350 baz puan indirimin ise Temmuz toplantısında geleceğini ve 19 Mart öncesi seviyelere (%42,50) dönüleceğini düşünüyoruz.

Dün ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti (AOFM) %46 seviyesine gerilerken, BIST repo piyasasında iş gören faiz (TLREF) de benzer bir şekilde %46,33 seviyesine geriledi. Hatırlanacak olursa, her iki gösterge faiz de bayram öncesi neredeyse %49 seviyesine idi. TCMB’nin piyasalara yön tayin eden faiz oranlarında yaşanan gerilemenin yakında mevduat ve kredi faizlerinde de yansıyacağını düşünüyoruz. TCMB’nin bir an önce normalleşmeye dönerek faiz oranlarını indirmesini bekliyoruz. Dün açıklanan cari işlemler dengesi Nisan ayında 7,9 milyar dolar ile oldukça yüksek tutarda açık verdi. Bu sonuçla Ocak-Nisan dönemi açık miktarı 20,3 milyar dolar oldu (geçen yılın aynı döneminde açık miktarı 14,6 milyar dolar). Altın hariç cari denge 5,7 milyar dolar açık verdi. Türk Lirasında reel değerlenme politikasını yavaş yavaş cari işlemler dengesi üzerinde olumsuz mânâda etki yaratmaya başladığını görüyoruz! Rezerv varlıklarda ise net olarak 25 milyar dolar gibi tüm zamanların zirvesinde bir azalış oldu! Türkiye’nin siyasi ikliminde yaşanan değişimin (19 Mart) dış dengeler açısından ne kadar sert olduğunun bir yansıması bir kez daha görmüş olduk!

TCMB dün piyasa katılımcıları anketinin Haziran ayı sonuçlarını açıkladı. Ankete göre yıl sonu TÜFE enflasyon beklentisi %30,35’ten %29,86’ya gerilerken, 12 ay sonrasına ilişkin beklenti %25,06’dan %24,56’ya geriledi. Yıl sonu USDTRY kuru beklentisi 43,70’ten 43,57’ye, 12 ay sonrası beklenti ise 47,04’e yükseldi. 19 Mart sonrası beklentilerde oluşan bozulmanın yavaş da olsa düzelmeye başladığını görüyoruz.

TCMB piyasa katılımcıları anketi

Emre Değirmencioğlu

Ortadoğu’da tansiyon kritik seviyeye ulaştı. İsrail’in cuma günü başlattığı “Yükselen Aslan Operasyonu” ile İran’ın üst düzey askerî yetkilileri ve nükleer tesisleri hedef alınırken, İran misilleme olarak 270 balistik füze fırlattı. Bazı füzeler İsrail’in hava savunmasını aşarak Tel Aviv gibi yerleşim yerlerine isabet etti, sivil can kayıpları yaşandı. İsrail’in hafta sonu düzenlediği saldırılar, Tahran’daki büyük bir petrol deposu ile dünyanın en büyük doğalgaz sahası olan Güney Pars’ı da vurdu. İran, saldırılar sonucu bu sahadaki üretimin kısmen durduğunu ve günlük 12 milyon metreküp gaz üretiminin askıya alındığını duyurdu. Ayrıca ülkedeki bazı petrol rafinerilerinde yangın çıktığı bildirildi. İran’ın mevcut ham petrol üretimi günde 3,3 milyon varil seviyesinde; bu da küresel arzın yaklaşık %3,5’ine denk geliyor. Enerji altyapısındaki bu ölçekteki hasar, arz güvenliğine yönelik kaygıları artırdı.

İran’ın iç tüketimi açısından hayati olan bu altyapılar hedef alınırken, şu ana dek ihracat hatları korunmuş görünüyor. Ancak Tahran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatma yönündeki tehditleri, enerji piyasalarında panik havası estiriyor. Gelişmeler sadece bölgesel güvenliği değil, küresel piyasaları da sarsıyor. ABD Başkanı Trump, İran’ın Amerikan hedeflerine doğrudan saldırmadığı sürece müdâhil olmayacaklarını belirtirken, İsrail’in İran’ın dini lideri Hamaney’e yönelik suikast planını da veto etti. Aynı zamanda İran, nükleer müzakereleri askıya alırken, Yemen’deki İran yanlısı Husiler de çatışmalara dâhil oldu.

Jeopolitik gerilimin Hürmüz Boğazı’nda yaşanabilecek olası bir ticaret kesintisiyle birlikte, küresel enerji arzını ciddi şekilde tehdit edebileceğini düşünüyoruz. Küresel petrol tüketiminin yaklaşık beşte birinin Hürmüz Boğazı’ndan taşındığı biliniyor. İkmal edilen ham petrolün büyük bir bölümü Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nü (OPEC) oluşturan Suudi Arabistan, BAE, Kuveyt ve İran’dan ihraç edilerek başka ülkelere ulaştırılıyor. Dünyanın en büyük LNG ihracatını yapan Katar’ın ürettiği sıvılaştırılmış doğal gazın da neredeyse tamamı bu güzergâhtan geçiyor (bakınız resim).

Hatırlanacağı üzere, 1980-1988 İran-Irak savaşı sırasında, iki taraf da birbirinin petrol ihracatını aksatacak adımlar atmış, bu gerginlik ‘Tanker Savaşı’ olarak tarihe geçmişti. İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatması durumunda dünya genelindeki petrol akışının %20’sinin etkilenebileceği öngörülüyor. JP Morgan, bu ihtimalin gerçekleşmesi hâlinde petrol fiyatlarının varil başına 120-130 dolar seviyelerine yükselebileceği uyarısında bulundu. Artan petrol fiyatlarının enflasyon baskısını artırabileceği beklense de, merkez bankalarının para politikalarında şimdilik sert bir yön değişikliği beklenmiyor. S&P 500 endeksi son iki ayda %20 değer kazanarak Trump’ın tarife şoku ardından kayıplarının büyük kısmını telafi etse de, son gelişmeler bu ralliye ara verileceğine işaret ediyor.

Brent cinsi ham petrolün varil fiyatı Cuma gün içi %13 yükselmesi ardından günü %7, haftanın genelinde ise %12’ye yakın artışla kapatarak son altı ayın zirvesini test ederken, altının ons fiyatı %4’e yakın yükselişle 3,435 dolar seviyesine geldi. Böyle durumlarda güvenli liman edası ile doların da ön plana çıkmasına alışık olurken, Trump’ın ABD varlıklarına değer kaybettiren politikaları nedeniyle dolar endeksi (DXY) hafta genelini %1 düşüşle tamamladı. Bitcoin 105bin dolar seviyesine hafif de olsa geri çekilirken, gümüş ise 35 dolar zirvesini 13 yıl sonra aşması ardından haftayı %1 yükselişle 36,30 seviyesinden tamamladı. Fiat para sistemine olan güvensizlik nedeniyle altında yükselişin devam edeceğini, gümüşün takipçi olacağını, Bitcoin cephesine ise 113bin dolar üzerinde haftalık kapanış sonrasında yükseliş isteğinin kamçılanacağını düşünüyoruz. ABD borsaları haftayı düşüşle tamamlarken, yatırımcıların korku göstergesi VIX ise son üç haftanın en yüksek seviyesine ulaştı.

Her ne kadar gözler Ortadoğu’ya çevrilse de, Çarşamba günü sonuçlanacak FED’in olağan FOMC toplantısından herhangi bir faiz değişimi beklemiyoruz. Son dönemde yavaşlayan istihdam verileri ve beklenenden düşük enflasyon rakamları, faiz indirimi olasılığını güçlendirse de, artan jeopolitik riskler ve Başkan Trump’ın ticaret politikaları belirsizlik yaratmaya devam ediyor. Hatırlanacağı üzere, Trump, FED’den faizleri tam bir puan düşürmesini talep ederek dikkat çekerken, İsrail’in İran’a yönelik saldırısının ardından petrol fiyatlarının yükselişe geçmesi, enerji maliyetlerinin yeniden enflasyon baskısı yaratabileceğine işaret ediyor. FED’in Eylül ayında faiz indirimlerine başlayabileceği ve bu sürecin 2026’ya dek sürebileceği görüşü her şeye rağmen güç kazanıyor.

Türkiye cephesinde ise BIST100 endeksi haftanın son iş gününü %2’nin üzerinde düşüşle tamamlarken, 5 yıl vadeli CDS risk primi 308 baz puana yükseldi. USDTRY kuru TCMB’nin kontrol sahasında 39,40’lı seviyelere gelirken, iki yıl vadeli gösterge tahvilin bileşik faizi 80 baz puan yükselişle %43,86 seviyesine geldi. Normalde savaş tamtamları çalınmasa, gözler FED ardından Perşembe günü TCMB’nin olağan PPK toplantısına çevrilecekti.

Bayram sonrasında %48,50 seviyesinde olan ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti, haftanın son iş gününde – TCMB’nin repo ihaleleri ile fonlamayı politika faizi üzerinden artırmaya başlaması ile- %46 seviyesine doğru gevşerken, TLREF de %47,13 seviyesine doğru gevşedi. TCMB’nin Perşembe günü politika faizini %46 seviyesinde sabit tutacağını, ilk nazardan -150 / + 300 olan asimetrik faiz koridorunun simetrik bir hâl alacağını (yani borç alma %44,50 , politika faizi %46,00 , borç verme faiz oranı %47,50), politika faizinde ise asıl indirimin Temmuz toplantısının konusu olduğunu düşünüyoruz. Unutmamak gerekiyor ki, petrol fiyatlarının yükselişi, hem enflasyonla savaşa, hem de cari açığa iyi gelmiyor. Hatırladığım kadarı ile, net enerji ithalatçısı olan Türkiye’nin enerji faturası, petrolün her 10 dolar artışından 4 milyar dolar olumsuz etkileniyor! Pompa fiyatları artarsa, bu da direkt olarak enflasyona yansıyor. Ekonomi takımına, 19 Mart sonrası ikinci bir şok da enerji fiyatları üzerinden gelecek gibi görünüyor 🙁

Jeopolitik risklere odaklansak da, biraz da büyük resme bakmak gerektiğini düşünüyoruz. İsrail’in son dönemde Hamas ve Hizbullah gibi örgütlere yönelik artan operasyonel baskısı, İran’ın askeri ve nükleer altyapısına doğrudan saldırılarla yeni bir safhaya taşındı. Bu gelişmeler, uzun süredir beklenen ancak ertelenen rejimi devirme sürecinin fiilen başladığına işaret ediyor. İran’ın zayıflaması yalnızca bölgedeki dengeleri değil, aynı zamanda Suriye, Lübnan ve Irak gibi ülkelerdeki güç boşluklarını da yeniden şekillendirebilir. Bu yeni tablo Türkiye açısından hem risk hem fırsat barındırıyor. Kısa vadede bölgesel gerilimlerin artması, enerji fiyatları ve güvenlik politikaları üzerinde baskı yaratabilir. Ancak İran’ın etkisinin zayıflaması, Türkiye’nin diplomatik ve jeopolitik manevra alanını genişletebilir. Suriye’nin kuzeyindeki terör yapılarının tasfiyesi, PKK’nın silah bırakma sürecinin hızlanması ve belki de Kıbrıs’a kadar uzanacak daha dengeli bir diplomasi ortamının oluşması gibi olumlu gelişmelerin de önünü açılabileceğini düşünüyoruz.

Türkiye ile ilgili paragrafı kapatmadan, TCMB ve BDDK’nın haftalık verilerine de bakmak isterim. 5 Haziran ile sona eren haftada, yurt içi yerleşiklerin parite etkisinden arındırılmış döviz hesapları (DTH) 2,6 milyar dolar azaldı. Her ne kadar yurt içi yerleşiklerin döviz âşkı azalmaya başlasa da, bayram haftasında TL faiz getirisinin bu tabloda etkili olduğunu düşünüyoruz. BDDK verisine göre, KKM hacmi 4,7 milyar TL azalışla 572 milyar TL seviyesine geriledi. KKM hacmi çok küçüldüğünden dolayı azalış hızı da iyice ivme yitirdi. KKM’nin toplam mevduat stokundaki payı %2,6 seviyesine gerilerken, DTH ve KKM’nin toplamdaki payı ise önceki haftaya göre önemli bir değişim göstermeden %41,2 oldu. TCMB’nin 12 Haziran valörlü işlemlerinde net yabancı para pozisyonu yaklaşık 1,7 milyar dolar artışla manşet rakam 26,5 milyar dolar seviyesine geldi. Jeopolitik gerilimin rezervler üzerinde biraz olumsuz etki yaratması normal karşılanmalı. Bu etkiyi bugün açıklanacak taze veri ile göreceğiz. Yabancı yatırımcının menkul kıymet pozisyonu net anlamda 1,5 milyar dolar azalırken, ağılıklık çıkış DİBS kesin alım tarafında yaşandığını görüyoruz.

Yeni gün başlangıcında küresel mali piyasalarda korkulanın aksine daha ılımlı bir başlangıç görüyoruz. Asya borsalarında gösterge endeks Tokyo borsası %1, Kore borsası ise %0,8 yükselirken, geriye kalan borsalarda ise hafif de olsa kayıplar göze çarpıyor. Öte yandan, ABD borsalarının vadeli işlemlerinde de küçük çaplı da olsa artılar görülüyor. ABD Başkanı Trump, G7 zirvesi için Kanada’ya hareketinden önce yaptığı açıklamada, İsrail ile İran arasında bir anlaşma sağlanmasını umduğunu ancak bazen ülkelerin “önce savaşmak zorunda kalabileceğini” söyledi. G7 liderleri, İsrail ile İran arasındaki tırmanan gerilimin gölgesinde Kanada’da bir araya gelirken, zirvede ortak bir bildiri yerine özet raporlar yayımlanması planlanıyor. Ortadoğu’daki kriz, Trump’ın ticaret tarifeleri ve Ukrayna meselesi toplantının ana gündem maddeleri olurken, Trump’ın agresif tutumunun zirveyi gölgede bırakabileceği endişesi hâkim.

Gözlerin üzerine çevrili olduğu petrol vadeli kontratlarının ise haftaya korkulanın aksine sakin bir seyir izleyerek ve majör bir değişim kaydetmeden başladığını görüyoruz. Brent cinsi ham petrolün varil fiyatı 85 dolar seviyesinin hemen altında ve Cuma gününe nazran %0,8 yükselerek haftayı kucakladı. Piyasa için asıl kritik olan, İran’ın üretim ve ihracat altyapısının hedef alınıp alınmayacağı ya da Hürmüz Boğazı’nın kapanma riski olduğunu unutmamak gerekiyor. İran’ın bu rotayı kapatması, kendi petrol ihracatını da durduracağı ve Çin gibi büyük alıcılarla ilişkileri zedeleyeceği için pek olası görülmüyor. Riskler sürse de piyasaları bu sabah tepkisinin rasyonel boyutta olduğunu not edelim.

Hürmüz Boğazı: Dünyanın En Önemli Petrol Atardamarı

Hürmüz Boğazı, küresel enerji arzı açısından eşsiz bir öneme sahiptir. Basra Körfezi’ni Umman Körfezi ve Hint Okyanusu’na bağlayan bu dar su yolu, başta Suudi Arabistan, İran, Irak, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri olmak üzere büyük petrol üreticilerinin ham petrol ve doğal gaz ihracatında ana geçiş noktasıdır. Günlük yaklaşık 20 milyon varillik akışla, dünya petrol tüketiminin beşte birini taşıyan boğaz, aynı zamanda Katar’ın sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatında da kritik bir güzergâhtır.

Emre Değirmencioğlu