Tükenmişlik Sendromu Nedir?

Tükenmişlik sendromu (İngilizcesi: burnout syndrome), kişinin uzun süreli stres, aşırı iş yükü veya duygusal baskı sonucunda fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak kendini aşırı yorgun, motivasyonsuz ve çaresiz hissetmesi durumudur.
Özellikle iş hayatında ortaya çıkar ama kişisel yaşamı da derinden etkiler. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), tükenmişliği resmi olarak bir “mesleki fenomen” olarak tanımlar.

Tükenmişlik Sendromu Belirtileri Nelerdir?

1. Duygusal Belirtiler:

• Sürekli yorgunluk ve bitkinlik hissi

• İşine ve görevlerine karşı isteksizlik

• Özgüven kaybı, kendini yetersiz hissetme

• İlgisizlik ve motivasyon eksikliği

• Umutsuzluk ve karamsarlık

• İzolasyon ve insanlardan uzaklaşma

2. Zihinsel Belirtiler:

• Dikkat dağınıklığı ve odaklanma güçlüğü

• Karar vermekte zorlanma

• Unutkanlık ve basit hatalar yapma

• Negatif düşüncelerde artış

3. Fiziksel Belirtiler:

• Uyku sorunları (uyuyamama veya aşırı uyuma)

• Baş ağrısı, kas ağrıları, mide problemleri

• İştah değişiklikleri (aşırı yeme veya iştahsızlık)

• Bağışıklık sisteminin zayıflaması (sık hastalanma)

4. Davranışsal Belirtiler:

• İşe geç kalma veya işi aksatma

• Sosyal hayattan geri çekilme

• Sık sık öfke patlamaları veya ağlama

• Alkol ya da madde kullanımı gibi kötü alışkanlıklarda artış

Kısaca Özetlersek:

Tükenmişlik sendromu, sadece “yorgunluk” değildir. Fiziksel, duygusal ve zihinsel bir çöküş halidir ve mutlaka ciddiye alınmalıdır.
Erken müdahale, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde uzman desteği almak iyileşme sürecinde çok önemlidir.

Tükenmişlik Sendromu ile Baş Etme Yöntemleri

1. Önceliklerini Belirle ve Sınır Koy

• Yapılacak işler listesi oluştur, öncelik sırasına göre ilerle.

• Gerektiğinde “hayır” demeyi öğren.

• İş ve özel hayat arasında keskin sınırlar koy.

2. Dinlenmeye ve Uyumaya Zaman Ayır

• Kaliteli uyku uyumak, beynin ve bedenin yenilenmesi için şart.

• İş dışında gerçek anlamda dinlenebileceğin zamanlar yarat.

3. Fiziksel Aktiviteyi Artır

• Düzenli egzersiz (yürüyüş, yoga, yüzme gibi hafif sporlar) stres hormonlarını azaltır.

• Beden sağlığını güçlendirmek ruhsal sağlığı da destekler.

4. Sosyal Destek Al

• Yakınlarınla, arkadaşlarınla duygularını paylaş.

• Profesyonel yardım (psikolog, psikiyatrist) almaktan çekinme.

5. Mola Vermeyi Alışkanlık Haline Getir

• Gün içinde kısa süreli molalar ver.

• Tatil yapmak, haftasonu kaçamakları planlamak zihinsel toparlanma sağlar.

6. Mükemmeliyetçilikten Vazgeç

• Her şeyi kusursuz yapmaya çalışmak baskıyı artırır.

• Elinden gelenin en iyisini yapmak yeterlidir; kendine karşı anlayışlı ol.

7. Hobiler Edin ve Kendine Zaman Ayır

• Sadece keyif için bir şeyler yap (resim yapmak, müzik dinlemek, doğada zaman geçirmek gibi).

• İş dışındaki hayatını zenginleştir.

8. Sağlıklı Beslen

• Düzensiz veya sağlıksız beslenme tükenmişliği artırır.

• Düzenli öğünler, bol su tüketimi ve dengeli beslenme hem fiziksel hem zihinsel dayanıklılığı artırır.

9. Profesyonel Yardım Almayı Düşün

• Eğer belirtiler şiddetliyse veya uzun süredir devam ediyorsa, bir uzmana danışmak çok kıymetli olur.

• Bilişsel davranışçı terapi gibi yöntemler tükenmişlik tedavisinde etkilidir.

10. Kendine Şefkat Göster

• Kendini suçlamayı bırak.

• Başarı ve mutluluğun süreç odaklı olduğunu unutma, sadece sonuçlara takılma.

Tükenmişlikle başa çıkmak, hayat tarzında küçük ama etkili değişiklikler yaparak mümkündür. Fiziksel, zihinsel ve duygusal bakım bir bütündür — hepsi birlikte ele alınmalıdır.

Kamu parasının nasıl harcandığı, o ülkede yaşayanlar için ekonomik, sosyal, siyasi sonuçları belirlemede en önemli faktörlerden biridir. Bu parayı etkin ve verimli bir şekilde kullanmak kamu mali ve yönetim sisteminde şeffaflığı ve hesap verebilirliği gerektirir.

Kamu harcamalarının etkinlik ve verimlilik kazanımları, belirli bir kamu harcaması miktarı için “çıktıları arttırarak” ya da belirli bir çıktı miktarını elde etmek için gereken “girdileri azaltarak” gerçekleştirilebilir. Söz konusu ikinci seçenek, kamu harcamalarının azaltılmasına olanak tanır.

Kamu harcamalarında nelerin, ne kadar azaltılabileceği, oldukça geniş bir yazının konusu. Bu yazıda kamu harcamalarının kamuda tasarruf ile azaltılma seçeneğini ele alıyorum.

Zaten son yıllarda kamu harcamaları üzerindeki baskı giderek artıyor. Bu durumun nedenleri çok fazla, birkaçını sıralayalım:

Nedenlerden biri; iki yıl üst üste ek bütçe çıkarıldı, son iki yılın bütçe harcamaları/GSYH ortalaması yüzde 24,6’ya çıktı. Pandemiden çıkışta dahi bu oran (2021’de) yüzde 22’ydi.

Bir başka neden; seçimler ve ekonomik kriz bütçeyi yıprattı ve mali disiplinin daha fazla bozulmaması gerekli.

Nedenlerden bir diğeri; para politikasındaki sıkı duruşla maliye politikasının eşgüdüm içinde olması, harcamaları azaltarak sıkılaşması.

Bir diğer neden de; toplumca da beklenen, kamuda tasarrufun hayata geçmesi.

Bugün hazırladığım tablo, geçen yıl ve bu yılın ilk çeyreklerinde, tasarruf tedbirleri kapsamında yapılan harcamaları karşılaştırıyor:

İki yıl önce en büyük artışın yaşandığı taşıt alım-kiralama, kırtasiye-baskı, temsil-ağırlama giderleri seçimler sonrasındaki düzeyine dönmeye başlarken, geçen yıla göre de gerileme bütçe rakamları bazında gerileme kaydetmiş görünüyor.

Ancak kamu, taşıt alımlarını özellikle 2023’ün ilk aylarında gerçekleştirmişti. 2023 yılı ilk çeyrekte taşıt alımları için 295,4 milyon TL harcanmıştı. İki yılın enflasyonu ve taşıtların değeri dikkate alındığında bugünkü karşılığı, bu tutarın iki katından fazla olacaktır. 2025 yılı ilk çeyrekte ise kamu taşıtları için harcanan meblağ 56 milyon TL’ye inmiş.

Zaten kamu, bu taşıtları 2023 ilk çeyrekte edinmiş, dolayısıyla bir anlamda alınan alınmış. Bu durumu alınan taşıtlarda devam eden taşıt onarım giderlerindeki artıştan anlayabiliriz.

Geçen yılın ilk üç ayında tasarruf tedbirleri kapsamındaki kalemlere harcanan tutar, ilk üç ay bütçe harcamalarının yüzde 1,63’ü olmuş. 2025 yılı aynı döneminde ise yüzde 1,27’si. Kamunun tasarrufa başlamadığı kabul edilen 2023 yılının tamamında tasarruf edilmesi gereken kalemlere yapılan harcama da, bütçe harcamalarının yüzde 1,96’sıydı.

Bu karşılaştırma bize şunu gösteriyor: Tasarruf genelgesinde yer alan harcama kalemlerinde ne kadar tasarruf edilirse edilsin bütçe açığını kontrol etmede etkisi giderek azalıyor. O nedenle doğru yere bakmak gerek, o da kararlı bir şekilde giderek büyüyen ve büyümeye devam edecek olan borç faiz giderlerine.

Bu yılın ilk çeyreğinde borç faiz giderleri/bütçe harcamaları oranı yüzde 14,6 ve borç faiz giderleri/vergi gelirleri oranı da yüzde 23’e yükselmiş durumda.

Sadece mart ayına ait borç faiz giderleri/bütçe harcamaları oranı yüzde 15,7 ve borç faiz giderleri/vergi gelirleri oranı da yüzde 25’e çıktı.

Çeyrekler itibariyle tasarruf genelgesindeki kalemlere yapılan harcamalara bakınca, burada top yekûn bir tasarruf olmayacağı açık. En basitinden enerji ya da haberleşme giderleri sıfırlanamayacağına göre, kamu harcamaya devam edecek.

Ancak son aylarda kamu harcamasının devamına, siyasi ve hukuki gerilimlerle borcun faiz, vade ve döviz riskindeki artışın bütçeye yansımaları farklı bir boyut kazandırıyor. Bu konuyu “Hazine’nin zor haftası” yazımda da anlatmıştım.

Yazının giriş kısmında bahsettiğim kamu harcamalarının etkinlik ve verimlilik kazanımlarının sağlanmasıyla kamu parası harcanırken de kamuda tasarruf sağlanabilir.

Etkin bir kamu borç yönetimi ile borç faiz giderlerinin bütçedeki payı azaldığında, mevcut tasarruf genelgesinin kapsamı genişletilip denetlendiğinde, belli bir çıktıyı elde etmek daha az girdi ile mümkün olacak.

Prof. Dr. Binhan Elif YILMAZ-T24

Kişiselleştirmeyi doğru yapmak, en basit haliyle, bir ürün, hizmet, iletişim veya deneyimi bireyin ihtiyaçlarına, beklentilerine ve özelliklerine gerçekten uygun şekilde uyarlamak demektir.

Biraz daha açarsak:

• Klişeye düşmeden, gerçekten bireyin özgün ihtiyaç ve beklentilerini anlamak,

• Aşırıya kaçmadan, kullanıcıyı rahatsız etmeyecek, hatta faydalı ve anlamlı bulacağı öneriler veya deneyimler sunmak,

• Veri gizliliğine ve güvenliğe saygı göstererek kişisel bilgileri kullanmak,

• Samimi, değer odaklı ve zamanında müdahalelerde bulunmak anlamına gelir.

Kişiselleştirmeyi doğru yapmanın anahtarları:

• Dinlemek: Gerçekten ne istediklerini, nasıl davrandıklarını, nerelerde zorlandıklarını anlamak.

• Ölçülü davranmak: Kullanıcının verilerini kullanırken sınırı aşmamak, kişiyi “izleniyormuş” gibi hissettirmemek.

• Değer katmak: Kişiselleştirme sadece satmak için değil, kişinin hayatını kolaylaştırmak, daha iyi hissettirmek için yapılmalı.

• Esneklik sunmak: Kişiye, deneyimi kendi istediği gibi yönetme hakkı vermek.

• Şeffaf olmak: “Senin şu tercihini dikkate aldık ve sana şu yüzden şunu öneriyoruz” gibi açıklayıcı bir tavırda olmak.

Özetle, kişiselleştirme doğru yapıldığında, insan kendini anlaşılmış, değerli ve rahat hisseder.
Yanlış yapıldığında ise rahatsız edici, güvensiz ve ticari bir manipülasyon gibi görünür.

Doğru ve yanlış kişiselleştirme karşılaştırması:

BİR BANKA MOBİL UYGULAMASINDA DOĞRU KİŞİLEŞTİRME NASIL OLUR?