• Her yeni ayın ilk iş günü dünya genelinde açıklanan ve büyümenin öncü göstergesi olan imalat PMI rakamları genel hatları ile dün zayıf sonuçlandı. Bültenimizi takip eden yatırımcıların bildiği üzere, bu veriyi 50 eşik değeri ile okumak gerekiyor: eşiğin üstü büyüme; altı ise daralma. Almanya, Euro Bölgesi, İngiltere ve ABD’de dün açıklanan PMI rakamları Mayıs ayında daralmaya sinyali verirken, Türkiye’de İstanbul Sanayi Odası (ISO) tarafından açıklanan imalat sanayi PMI verilerini Mayıs ayında da değişmeyerek 51,5 değerini aldı. Takdir edeceğiniz üzere, büyümeye işaret eden verinin detaylarında deprem nedeniyle ortaya çıkan talep artışının siparişlere olumlu anlamda katkı koymasının yattığını düşünüyoruz.
• Öte yandan dün açıklanan Euro Bölgesi TÜFE enflasyonu %6,3 beklentiye karşın %6,1 düzeyinde gerçekleşti. Gerek enflasyonun düşüyor olması, gerekse de zayıf PMI verileri EURUSD paritesinin içinde bulunduğumuz hafta her iki tarafa da savrulmasına neden oldu. FED cephesinde başkan yardımcısı adayının Haziran ayı için faiz oranlarında değişim olmayacağı yönünde yapmış olduğu açıklama ardından 25 baz puan faiz artırımına tanınan %70 olasılık yerini faizin değişmeyeceği ihtimaline -180 derece ters tarafa- yine %70 ihtimalle terk etti. Bu kafa karışıklığının gölgesinde, her ayın ilk Cuması (bugün) ABD’de açıklanacak resmî istihdam raporu öncesinde Perşembe günü açıklanan ve öncü veri olarak kabul edilen ADP özel sektör istihdamı da manşet bazında beklentilerin çok üzerinde açıklandı.
• Yukarıda da değindiğim üzere, istihdam piyasasından gelen veriler, FED cephesinde gelen açıklamalar, Avrupa enflasyonu derken ve buna bağlı FED’in 2 hafta sonra faiz artırım beklentilerinde yaşanan keskin değişime paralel piyasalar yön bulmakta oldukça zorlandı. Dolar bir güçlenip bir zayıflarken, EURUSD paritesi de hafta içinde 1,0630 ile 1,0760 geniş bandı arasında salındı. Haftalık grafiklerde 1,0730 seviyesini yön tayini anlamında takip edeceğiz. Doların piyasa faizi olan 10 yıllık tahvil getirilerinde son 3 günde yaşanan çeyrek puan gerileme, değeri dolar ile ölçülen ons altının yeniden 1,980 dolar seviyesine yükselmesine neden oldu. Bugün açıklanacak ABD istihdam raporu ardından altının yeniden 2bin dolar seviyelerine doğru mu  yürüyeceği, yoksa teknik anlamda hafta içi test ettiği 1,945 dolar seviyesine mi gerileyeceğini hep birlikte göreceğiz.
• Türkiye cephesinde dün BloombergHT’nin hazırladığı tüketici güven endeksi Mayıs ayından bir önceki aya oranla %1,4 artış kaydederek 78,9 değerini aldı. Bu rakam son yılların en yüksek seviyesine işaret ediyor. Hatırlanacağı üzere TCMB-TÜİK işbirliği ile düzenlenen tüketici güven anketinin Mayıs sonuçları da benzer düzeyde açıklanmıştı (2018 yılı Ağustos ayından bu yana en yüksek seviye). Tüketici güven endeksi ile seçmen tercihi arasında kuvvetli bir korelasyon olduğunun da altını bir kez daha çizmek gerekiyor.
• Her hafta Perşembe günü TCMB ve BDDK tarafından açıklanan haftalık veriler yine önemli sinyaller verdi. 26 Mayıs ile biten haftada, TCMB’nin brüt döviz rezervleri 2,3 milyar dolar, altın rezervleri ise 0,8 milyar dolar daha azaldı (toplam 3,1 milyar dolar). TCMB’nin net uluslararası rezervleri, aynı haftada 4,2 milyar dolar daha eriyerek eksi 4,4 milyar dolar ile tüm zamanların en düşük seviyesine geriledi! TCMB’de var olan altın varlıklar Mart başına göre bakılırsa 11 milyar dolar gerilerken (176 ton), TCMB’nin banknot işlem hacmi 1 milyar dolar daha gerileyerek 2,9 milyar dolar seviyesine düştü. Nereden bakılırsa bakılsın rekor düzeyde bir rezerv erimesi, ivmelenen efektif erozyonu ile mevcut para politikasının sürdürülemez olduğu her geçen hafta açıklanan yeni veri ile bir kez daha teyit ediliyor. Mehmet Şimşek’in izleyeceği yeni ekonomi politikası ile bu erimenin durmasını bekliyoruz.
• Öte yandan, yine TCMB verilerine göre, gerçek ve tüzel kişilerin DTH hacmi toplamda 7 milyar dolar gerilerken, BDDK verisine göre KKM hacmi geçen hafta 100 milyar TL artarak 2,5 trilyon TL seviyesine ulaştı. Bir haftada artışın dolar karşılığı 5 milyar olurken, toplam KKM hacmi 125,5 milyar dolar seviyesine ulaştı. Demek ki, DTH’dan çıkan paranın önemli bir kısmı KKM’ye giderken, KKM’nin toplam mevduat içinde payı da her hafta düzenli bir şekilde artarak %24 seviyesine ulaştı. KKM’nin de bir nevi yabancı para cinsi enstrüman olduğunu unutmayalım (dolarizasyon)!
• Türkiye cephesinde en geç yarına kadar açıklanması beklenen Kabine öncesinde, ekonominin direksiyonuna oturacak kişinin uluslararası repütasyona sahip Mehmet Şimşek olacağına kesin gözüyle bakılmasına paralel, yatırımcılar bundan sonrasını düşünerek ‘normalleşmeyi’ fiyatlıyor. Dün bu bağlamda, Borsa İstanbul ana endeksi günü %1,5 ; bankacılık endeksi ise %2,5 yukarıda tamamladı. Türkiye’nin yabancı indinde risklerini gösteren 5 yıl vadeli CDS risk primi neredeyse son 2 haftada 700 baz puandan 500 baz puana kadar gerileyerek Türkiye’nin yurtdışı borçlanmalarına da (eurobondlara) alım gelmesine neden oldu. 10 yıllık Türkiye eurobondunun getirisi %10 seviyesinin altına sarktı (fiyatı yükseldi).
• USDTRY kuru ise, ön görümüze paralel uzun bir süredir kamu otoritesi tarafından baskılanmanın ardından dizginlerinin gevşetilmesi ile bankalararası piyasada 20,90 seviyesinin eteğine kadar yükselirken, döviz kurunun tansiyonunun attığı Kapalıçarşı’da ise USDTRY kuru 21,30 seviyelerinde işlem görüyor. Mehmet Şimşek’in kaptanlığında, her ay yeni bir açık rekoru kıran cari işlemler dengesinin yavaşlaması için (ekonominin soğuması) döviz kurunun ekonomide dengesizlikleri giderecek düzeltecek yükselmesini bekliyoruz. Bir tarafta ons altının yükselişi, diğer tarafta USDTRY kurunu kuzeye yürüyüşü ile gram altın bu sabah 1,331 TL ile rekor tazeledi.
• Yeni gün başlangıcında, Asya borsaları, bir tarafta ABD Senatosundan geçen 31,4 trilyon dolar borç tavanın limitinin yükseltilmesi ve katastrofik bir temerrüdün engellenmesinin sevincini yaşarken, diğer tarafta FED’in 13-14 Haziran tarihinde sonuçlanacak olağan toplantısında neredeyse 1,5 senedir durmaksızın faiz artıran ve politika faizini %0,125 seviyesinden %5,125 seviyesine getiren FED’in artık duracağı beklentisi ile haftayı oldukça iyimser bir şekilde tamamlıyor. Risk iştahını yansıtan Hong Kong borsası Hang Seng %3,3 yükselirken, Asya borsalarının genelinde hâkim renk yeşil. ABD borsalarının dün gece yükselişi ardından bu sabah vadeli işlemlerde de iyimser bir hava hâkim.
• Gelelim bugünün veri takvimine. Her ayın ilk cuması olduğu üzere, dünyanın en büyük ekonomisinde açıklanacak ve gidişat hakkında en sağlıklı bilgiyi verdiğine inanılan ABD Çalışma Bakanlığı resmî istihdam verisi (15:30) büyük bir heyecanla takip edilecek. Reuters anketine göre, manşet istihdam artışının tarım dışı sektörde 190bin kişi artacağı, işsizlik oranının %3,5 olacağı, alt kalemlerde ise enflasyon göstergesi olan maaş artışının ise aylık bazda %0,3 ; yıllık bazda ise 4,4 olacağı tahmin ediliyor. Verinin beklentileri karşılayamaması, FED’in faiz artışında sona geldiğini iyice teyit ederek risk iştahının artışını daha da destekleyebilir.

>TCMB Uluslararası Rezervler

26 Mayıs ile biten haftada, 4,3 milyar dolar daha eriyerek tüm zamanların en düşük seviyesine geriledi.

>TCMB Net Döviz Pozisyonu

TCMB’nin bilanço için net döviz pozisyonunda bozulma devam ederken, swap hariç net rezervlerde bir önceki haftaya nazaran bozulma durmuş.

>TCMB Banknot Stoku

Sene başında rekor kıran ve neredeyse 10 milyar dolara ulaşan efektif stoku, 26 Mayıs ile biten haftada 1 milyar daha gerileyerek 2,9 milyar dolar seviyesine geriledi.

>TCMB Brüt Döviz ve Altın Rezervleri

26 Mayıs ile biten haftada, TCMB’nin brüt döviz rezervleri 2,3 milyar dolar, altın rezervleri ise 0,8 milyar dolar daha azaldı. Mevcut stok 100 milyar dolar seviyesinin altına gerileyerek son 11 ayın dibinde.

>TCMB Altın Varlıkları

TCMB’de var olan altın varlıkları Mart başına yani zirveye göre toplam 176 ton geriledi. Bunun dolar karşılığı 11 milyar seviyesine tekabûl ediyor.

>DTH

Gerçek kişilerin DTH 3,9 milyar ; tüzel kişilerin ise 3,1 milyar azaldı. Toplam DTH erimesi bir haftada 7 milyar dolar oldu. En son bu büyüklükte bir erime Şubat 2022’de yaşanmıştı.

>KKM 

DTH’dan çıkan paranın KKM’ye yöneldiğini görüyoruz. Özellikle bankaların otoritenin koymuş olduğu liralaşma stratesine paralel KKM’ye vermiş oldukları cazip primleri de düşünürsek, bir haftada KKM cephesinde artışının dolar karşılığı 5 milyar ; toplam KKM hacmi ise 125,5 milyar dolar seviyesine ulaştı.

>3 aya kadar vadeli mevduat

TCMB’nin ekonomiye yön göstermesi beklenen ‘politika’ faizi %8,50 seviyesinde olurken; 3 aya kadar vadeli mevduat son 20 senenin yeni zirvesine yükseldi.

>Fiili Faiz Oranları

Bir kez daha vurgulayalım, TCMB’nin ekonomiye yön göstermesi beklenen ‘politika’ faizi %8,50 seviyesinde ve grafiğin en altında yer alırken, bu tabloyu ekonomi bilgim ile anlatmakta zorlanıyorum. 3 aya kadar TL mevduat faizi ile ticari kredi faizi arasındaki makas daha da açıldı!

İKTİSATBANK

Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) tarafından, Şirketlerin Finansmana Erişiminde Halka Açılma Sertifika Programı başlatılıyor.

TSPB’den yapılan açıklamaya göre, piyasa profesyonellerine ve reel sektör temsilcilerine yönelik hazırlanan program, 15-22 Haziran’da çevrim içi yapılacak. 30 saat olarak tasarlanan programa katılım ücretli olacak.

Etkinlik, başta halka açılmayı planlayan şirketlerin üst düzey yöneticilerine, halka açılma sürecinde yer alacak personele ve aracı kurumların kurumsal finansman bölümlerinde yeni işe başlayan çalışanlarına olmak üzere konuya ilgi duyan tüm katılımcılara yönelik tasarlandı.

Sermaye piyasalarının derinleşmesi şirketlere, yatırımcılara ve ülkenin sürdürülebilir büyümesine çok yönlü katkı sağlıyor. TSPB, bugüne kadar tüm faaliyetlerini sektörün büyümesi ve derinleşmesini artırarak ülkenin kalkınmasında daha fazla rol alması anlayışı ile yürütüyor.

Şirketlerin Finansmana Erişiminde Halka Açılma Sertifika Programı’nda 7 ana başlıkta eğitimler yapılacak.

Eğitimin ana başlıkları, Hukuki İnceleme Süreci, Bağımsız Denetim Süreci, Aracı Kurumlar Tarafından Yapılan İşler, Sermaye Piyasası Kurulu, Kotasyon ve Pazar Araştırması, Takasbank Süreci, Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) ve Kaydi Sistem Süreci.

Programa başvuru ve ayrıntılı bilgi için TSPB Birlikte Eğitim (https://eys.tspb.org.tr/basvuru/) adresi ziyaret edilebiliyor.

Türkiye seçim haftasında. Ancak tasarruf sahiplerinin seçim belirsizliğine yönelik tepkileri daha önce başladı. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) verilerine göre yurtiçi yerleşiklerin nisan ayında finansal varlık dağılımında TL mevduat hesabı yüzde 36’lık pay ile ilk sırada bulunuyor. Döviz tevdiat hesapları yüzde 22,8, hisse senedi ise yüzde 9,9 seviyesinde. Yılsonuna göre değişime bakıldığında kur korumalı mevduat hesaplarının (KKM) da içinde bulunduğu TL mevduat hesapları 3,8 puan artarken DTH 2,1 puan, hisse senedi yatırımı ise 2,8 puan azaldı. DTH ve hisse senedi yatırımındaki kayıp KKM dahil TL mevduattaki artıştan fazla. Uzmanlar belirsizlik ve endişeler nedeniyle özellikle bireysel yatırımcıların döviz ve altın tasarrufları ile yastık altına çekildiğini vurguladı.

KKM dahil TL mevduatın varlıklardaki payı arttı

TSPB verilerine göre yurtiçi yerleşiklerin finansal yatırımları nisan itibariyle 15.8 trilyon lira seviyesinde bulunuyor. Bu hesaplamaya kurumsal yatırımcılar, bankalar, devlet kurumları da dahil. Ancak bireysel yatırımcıların en yoğun olduğu finansal yatırım araçları olarak KKM dahil TL mevduat, döviz tevdiat hesapları ve hisse senedi yatırımları öne çıkıyor. Bu alanlarda bireysel yatırımcıların ağırlığı çok daha yüksek. Nisan 2023’te KKM dahil TL mevduat 5,9 trilyon lira ve toplam finansal varlıklar içindeki payı yüzde 36. Ve geçen yıl sonuna göre 4 ayda 3,8 puan, yüzde 11,8 artış yaşandı.

Yatırımcıların döviz tevdiat hesabı varlığı ise 3,5 trilyon lira ve finansal varlıklar içindeki payı da yüzde 22,8 olarak hesaplandı. Geçen yıl sonuna göre DTH hesaplarındaki düşüş 2,1 puan yani yüzde 8,4. Yılsonunda DTH hesaplarının finansal varlıklar içindeki payı yüzde 25 idi. Yine hisse senedi yatırım varlıkları 1,6 trilyon lira seviyesinde bulunuyor. 2022 yıl sonuna göre hisse senedi yatırımlarının payı 2,8 puan yani yüzde 22,04 geriledi. Hisse senedi yatırımlarını payı finansal varlıklar içinde geçen yılsonundaki yüzde 12,7 seviyesinden yüzde 9,9’a indi.

Tasarruf sahibi belirsizlik nedeniyle beklemede

KKM dahil TL mevduat, DTH ve hisse senedi yatırım varlığındaki değişim artış ve azalışlarda değişime işaret ediyor. DTH ve hisse senedinden çıkan yatırımcıların büyük çoğunluğu KKM dahil TL mevduatı tercih etti. Ancak bir kısım tasarruf sahibi ise hem seçim belirsizliği hem de ekonomiye yönelik endişeler nedeniyle yatırımını fiziki dolar ve altına kaydırdı. Bu durum bir nevi yatırımcının seçimler sonuçlanana kadar bekleme moduna geçtiğini de ortaya koydu.

Bankacılık sektörü kaynakları seçimler öncesinde TL mevduat faizlerindeki artışın hisse piyasasına olumsuz yansıdığını dile getirirken her ne kadar Borsa İstanbul’daki yatırımcı sayısı 5 milyonu aşsa da bunun sadece halka arzlara katılıp çıkan oldukça düşük portföylü deyim yerindeyse günübirlik yatırımcılar olduğunu vurguladı. Merkezi Kayıt Kuruluşu verilerine göre hisse senedi piyasasında yatırımcı sayısı 5 milyon 21 bin 495’e ulaştı. Bu neredeyse bir yılda yatırımcı sayısının ikiye katlandığı anlamına geliyor. Ancak finansal varlık büyüklüğünde hisse senedinin payı düşüyor. Bunda da uzmanlar halka arzlara gelen üst üste birkaç tavan fiyat beklentisinden sonra satarak borsadan çıkan yatırımcının etkili olduğunu belirten uzmanlar büyük ve uzun vadeli yatırımcının belirsizlik nedeniyle son dönemde borsadan uzak durduğunu dile getirdi.

Bazı uzmanlar ise yastık altı döviz ve altın yatırımının yanı sıra yeniden kripto para ya doğru da bir yönelim olduğuna işaret etti. Ancak bankacılık sektörü kaynakları ağırlıklı olarak hisse ve DTH’tan çıkıp KKM dahil TL mevduatı tercih etmeyen yatırımcının fiziki döviz ve altını seçtiğini dile getirdi.

ŞEBNEM TURHAN-EKONOMİM