Bankalar, ek menkul kıymet tutma zorunluluğundan kurtulabilmek için Merkez Bankası’nın getirdiği TL mevduatta yüzde 50 oranını yakalayabileceği yeni fikirleri uygulamaya alıyor. Sektörde son dönemde en yaygın uygulama müşteriye ticari krediyi hemen kullandırmayıp blokaj uygulamak ve bunu vadesiz mevduata aktarmak. Bankacılık kaynakları kamu bankalarının bunu 3-4 aydır uyguladığını dile getirirken artık birçok yerli ve özel bankayı da bu yola yönlendirdiğini vurguladı. Kaynakların verdiği bilgiye göre ticari kredinin vadesiz mevduatta tutulması hem TL mevduat oranı artıyor hem de TL mevduat için verilen yüksek faizin gerilemesini sağlıyor. Kaynaklar bazı bankaların yılsonuna kadar da blokaj uygulayabildiğini belirtti.

Bankacılık sektörünün son dönemdeki en büyük derdi TL mevduatta yüzde 50 oranını yakalamak. Merkez Bankası hem bankalara bu oranın altında kaldıkları takdirde ek menkul kıymet tutma hem de yabancı para zorunlu karşılık tutarı üzerinden bankaya komisyon ödemeleri zorunluluğu getirdi. Bankalar döviz mevduatı dönüşüm oranı üzerinden ek menkul kıymet tutuyor ve komisyon uygulamasına tabi tutuluyordu. Yeni yılla birlikte artık dönüşüm oranı kalktı ve her iki durum için de artık TL mevduatın toplam mevduat içindeki payı önemsenecek. İşte bu durum bankaların TL mevduat yarışına başlamasına ve akıl almaz yeni yöntemlerle TL mevduat payını artırmaya itti.

Hem maliyeti düşürüyor hem oranı yükseltiyor

TL mevduat faizleri Merkez Bankası’nın 18 Ekim’de menkul kıymet tesisine yönelik yaptığı değişikliklerin ardından artışa geçti. Bankacılık sektörü uzun vadeli düşük faizli ek menkul kıymet tutmak yerine TL mevduat oranını yakalayabilmek için yüzde 30’a varan TL mevduat oranları uyguladı. Merkez Bankası ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) uyarılarına rağmen yüksek TL mevduat faizi devam ediyor. Yüksek faizin yeterli gelmediği noktada ise finans mühendisliği devreye giriyor. Bankacılık kaynakları kamu bankalarının 3-4 aydır ticari kredilerde uyguladığı blokajın artık sektörde yaygın uygulandığını dile getirdi. Kaynakların verdiği bilgiye göre bankalar ticari krediyi hemen müşteriye kullandırılmıyor belli bir oranı ve bazen de tamamı vadesiz mevduata aktarıyor. Bazı özel bankaların yüzde 30 blokaj uyguladığı ve bunun için de müşterilerine sözleşme imzalattığını kaynaklar belirtirken bu miktarın da vadesiz mevduatta 15 gün 1 ay tutulduğu vurguladı. Kaynakların verdiği bilgiye göre bazı bankalar ise tamamına blokaj uyguluyor ve aralık sonuna kadar da kullanıma açmıyor. Bankacılık kaynakları zaten finansman sıkıntısı yaşayan tüzel kişilerin kredisine yönelik blokajı mecburen kabul ettiğini belirtirken bankaların ise bu durumdan iki türlü kazanç elde ettiğine dikkat çekti. Kaynakların verdiği bilgiye göre düşük kredi faizlerine karşılık yüksek mevduat faizlerinin olduğu ortamda krediyi vadesiz TL mevduatta tutmak bankaların maliyetini düşürüyor. Bunun yanı sıra TL mevduat oranı da mevduat faizi maliyeti olmaksızın artmış oluyor. Bankacılık kaynakları hem BDDK’nın hem de Merkez’in bankalara uyarıda bulunduğunu vurguladı. Öte yandan BDDK verileri tüzel kişilerin vadesiz mevduatında son aylarda hareketlilik olduğunu da ortaya koydu. Haziranda tüzel kişilerin vadesiz mevduatının 5 haftalık hareketli ortalamasının toplam mevduatlar içindeki oranı yüzde 23 iken 18 Kasım itibariyle yüzde 25’e ulaştı.

Sektörde 11 ayda 14.6 puan artış yaşandı

Merkez Bankası’nın liralaşma stratejisi kapsamında attığı adımlarla beraber bu yıl TL mevduat oranını en hızlı artıran bankacılık grubu yabancı mevduat bankaları oldu. 2022’nin ilk haftasında TL mevduat oranı sadece yüzde 32,33 olan yabancı mevduat bankaları 25 Kasım haftasına gelindiğinde TL mevduat oranlarını 17.71 puan artırmayı başardı. Kamu mevduat bankalarında da yaklaşık 11 ayda TL mevduat oranındaki artış 12.45 puan oldu yılın ilk haftasında kamu mevduat bankalarının da TL mevduat oranı yüzde 40,45 ile yüzde 50 sınırının altında bulunuyordu. Yerli özel mevduat bankalarında ise 11 ayda 14 puanlık artış yaşandı ve TL mevduatın oranı yüzde 33,64 seviyesinden yükseliş gösterdi. Sektörde ise 14.58 puanlık bir yükseliş oldu.

Yabancı mevduat bankaları yüzde 50’yi yakaladı

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun verilerine göre Merkez Bankası’nın 18 Ekim’deki ek menkul kıymet alımına yönelik yaptığı düzenlemenin ardından bankacılık sektöründe TL mevduatın oranı hızla artış trendine girdi. 14 Ekim haftasında sektörün tamamında yüzde 46,85 olan TL mevduat oranı 25 Kasım itibariyle yani yüzde 49,7 ile yüzde 50 sınırına dayandı. Sektörün tümünde TL mevduatın oranı 14 Ekim’den bu yana 2.94 puan yükseldi. Kamu mevduat bankalarında 14 Ekim haftasında yüzde 51,28 olan TL mevduat oranı ise 18 Kasım itibariyle yüzde 52,9’a çıktı yani 1.62 puan artış yaşandı. Yerli özel mevduat bankalarında ise sektöre göre daha yavaş bir artış yaşandı. 14 Ekim haftasında yüzde 46,06 olan TL mevduat oranı 14 Ekim’den bu yana yerli özel mevduat bankalarında 1.59 puanlık artışla yüzde 47,65’e çıktı. Ve halen daha yüzde 50 sınırının altında kaldı. Yabancı mevduat bankaları bu TL mevduat oranını en hızlı artırmayı başaran grup oldu. 14 Ekim haftasında TL mevduat oranı yüzde 44,17 olan yabancı mevduat bankalarının 25 Kasım’daki TL mevduat oranı 5.87 puanlık artış sayesinde yüzde 50,04’e çıktı. Yabancı mevduat bankaları hem ilk kez TL mevduat oranında yerli özel mevduat bankalarını geride bırakmayı başardı hem de yüzde 50 sınırını yakaladı.

Şebnem TURHAN- ekonomim