Dünya enerji güvenliğinin kalbinde yer alan Hürmüz Boğazı, küresel ticaretin ve petrol taşımacılığının en kritik geçitlerinden biridir. Ancak bu boğazın geçici dahi olsa kapanması, sadece bölgeyi değil, tüm dünya ekonomisini derinden etkileyebilecek bir kriz senaryosudur. Bu yazıda, Hürmüz Boğazı’nın önemi ve kapanmasının olası sonuçları detaylı bir şekilde incelenmektedir.

HÜRMÜZ BOĞAZI’NIN STRATEJİK ÖNEMİ

Hürmüz Boğazı, İran ile Umman arasında yer alır ve Basra Körfezi’ni Umman Denizi’ne bağlar.
Bu dar geçit, dünyanın en büyük petrol üreticilerinden olan Suudi Arabistan, Irak, Kuveyt, İran, BAE ve Katar’ın deniz yoluyla petrol ve doğalgaz ihracatında tek çıkış kapısı niteliğindedir.

• Günlük yaklaşık 17-20 milyon varil petrol bu boğazdan taşınmaktadır.

• Bu miktar, küresel petrol ticaretinin yaklaşık %20’sine denk gelir.

• Ayrıca Katar’ın sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ihracatının da büyük bölümü bu yoldan geçer.

ENERJİ VE EKONOMİK SONUÇLARI

1. Petrol Fiyatlarında Şok Artış

Hürmüz Boğazı’nın kapanması, arz şokuna yol açar.

• Petrol fiyatları birkaç gün içinde 150-200 dolar/varil seviyelerine çıkabilir.

• Enerji ithalatçısı ülkelerde enflasyonist baskılar oluşur.

• Üretim maliyetleri artar, ekonomiler yavaşlar, stagflasyon riski doğar.

2. Küresel Tedarik Zincirinin Bozulması

• Asya, Avrupa ve ABD’ye enerji taşıyan petrol tankerleri seferlerini durdurmak zorunda kalır.

• Enerjiye bağımlı endüstriler (otomotiv, plastik, gübre vb.) ağır darbe alır.

• Alternatif boru hatları kapasite olarak yetersizdir.

JEOPOLİTİK VE ASKERİ SONUÇLARI

1. ABD-İran Gerilimi Zirveye Çıkar

İran’ın boğazı kapatma tehdidi veya fiilî kapatma girişimi, ABD ve müttefiklerinin askerî karşılık verme ihtimalini doğurur.
Bölgedeki ABD Donanması’nın varlığı bu senaryo için hazırdır.

2. İsrail, Suudi Arabistan ve Körfez Ülkeleri Tetikte Olur

İran’ın bu hamlesi bölge ülkeleri tarafından ulusal güvenlik tehdidi olarak değerlendirilir.
Silahlanma hızlanır, bölgesel çatışma riski artar.

3. Askerî Müdahale ve Savaş Riski

Deniz yolunun açık tutulması için ABD önderliğinde çok uluslu bir askerî müdahale gündeme gelebilir.
Bu durum petrol bölgelerinde bombalamalara, deniz trafiğinin askıya alınmasına neden olabilir.

ALTERNATİF ENERJİ ROTALARI VAR MI?

• Suudi Arabistan ve BAE, bazı petrolünü Hürmüz dışındaki boru hatlarıyla taşıyabilir.
  Ancak bu yolların kapasitesi sınırlı ve tüm ihracatı karşılamaktan uzaktır.

• Katar LNG’si içinse alternatif güzergâh neredeyse yoktur.

TÜRKİYE’YE ETKİSİ NE OLUR?

• Türkiye enerji ithalatının büyük kısmını bu bölgelerden sağlamaktadır.

• Fiyatlar arttığında Türkiye’nin enerji faturası büyür → cari açık artar.

• Bu durum TL üzerinde baskı oluşturur, enflasyon hızlanır.

Hürmüz Boğazı’nın kapanması, sadece bölgesel değil, küresel bir kriz anlamına gelir. Petrol ve gaz piyasasında arz şoku yaratır, küresel ekonomiyi durma noktasına getirebilir. Jeopolitik gerilimlerin zirveye çıktığı bir ortamda bu boğazın güvenliği, dünya düzeni açısından kırılma noktasıdır.

www.bankavitrini.com

Avcılar’da Merkez Mahallesi Cami Sokak’ta bulunan bina, kentsel dönüşüm kapsamında 3 yıl önce tahliye edilerek yıkıldı. Bu binada oturanların anlaştığı müteahhit, inşaatın bir kısmını tamamladıktan sonra iflas ettiğini öne sürerek çalışmaları durdurdu. İddiaya göre müteahhit, yaptığı kısımdaki 3 dükkan ve 14 daireyi de başkalarına sattı. Bunun üzerine mağdur olan malikler ise zaman zaman inşaatta toplanarak yaşanan soruna çözüm bulmaya çalışırken, yeterli çoğunluğa ulaşılamaması ve atılacak adımlar için gereken paranın toplanamaması nedeniyle bir türlü sonuç alınamadı.

‘BİR YILDIR ÇİVİ ÇAKILMIYOR’

Kat maliklerinin yöneticisi Rasim Boztoprak, kağıt üzerinde toplam 100’ün üzerinde kişinin göründüğünü belirterek, “Temel sıkıntılarımızdan birisi müteahhidin bırakıp gitmesi. Bir yıldır burada hiçbir işlem yapılmıyor, çivi çakılmıyor. Yüzde 40 inşaat yapmış. İnşaatı tamamlayınca; hak edişe göre alması gereken, sahibi olması gereken dükkanları alıp satmış. Yani hakkı olmadan, hak edişe göre hareket etmeyince çalmış oluyor. İnşaatı yarım bırakıp gitti. Malikler, herkes çaresiz” dedi.

‘BUNLARI ALIP SATTI, ORTADAN KAYBOLDU’

Boztoprak, “Dükkanları satmış. Burada 100 küsur kişi mağduruz. Ne yapacağımızı bilmiyoruz. Bir araya gelmeye çalışıyoruz. Önerileri alacağız ona göre hareket edeceğiz. Sözleşme feshine gitmemiz lazım. Belediye çoğunluğun 3’te 2’sini sağladığımızda sözleşmeyi feshediyor. Ama bunun hukuksal boyutu da var. 600’er metrekarelik üç dükkandan biri için ihtiyati tedbir kararı aldık. Malik sayısı çok fazla, 40, 50 kişilik katılım sağlayabiliyor. Maliyet her geçen gün artıyor. Bina 5 kattı, üst kat üzerine çıkılabilen 6’ncı kattaki dubleks daireler ona kaldı. 3 tane 600 metrekarelik dükkanlar vardı. Bunları alıp sattı, ortadan kayboldu. Müteahhit 2-3 yıl önce maliklerden evlerinin büyüklüğüne göre 40-80’er bin lira aldı. Sadece bir dükkana ihtiyati tedbir koyabildik. Malikler bir araya gelemeyince, avukat teminat paraları, mahkeme masrafları da toplanamıyor” diye konuştu.

‘BİNA TAMAMLANAMADI, KİRADAYIM’

Emekli maaşı ile geçinmeye çalıştığını belirten Fatma Coşar, “Yeni ev yapılmasını beklerken mağdur edildik. 90 metrekarelik evim vardı. 69 metrekareye düşürdü. Bina tamamlanamadı, kiradayım. 70 yaşındayım yeni daire alma durumum da yok” dedi.

Şaşırtıcı ama gerçek, bazı şirketler büyürken iflas ederler. Peki nedenleri neler?

1. Kontrol etmek zorlaşır

Şirketler büyüdüklerinde hareket kabiliyetleri ve hızları artar.Bunu araba örnegi ile anlatabiliriz. 90 km de arabayı kontrol etmek kolaydır. Ama hızınız 150-160 km olduğu zaman işiniz zorlaşır. Üstelik 150-160 km ile giderken yapılan hataların bedeli çok daha büyük olur.

Şirketler büyürken kontrol sistemlerini kuramazlarsa hata yapma ihtimalleri artar. Büyürken daha fazla karar almanız gerekir. Eğer kararlarınızı sağlıklı verilerle almazsanız, hata yaparsınız.

2. Hırs ve egolar ön plana çıkar

Şirket büyüdükçe hırs ve egolar devreye girmeye başlar. Özellikle şirket sahipleri için büyüme süreçleri çok zorlayıcıdır. Çünkü büyümeyi yönetmeleri gerekir. Ama yönetilmesi daha zor olan 2 konu vardır: Hırslar ve egolar.

Büyürken iflas eden şirket öykülerinde genellikle işveren hırslarına rastlarız. Çünkü büyüme çok caziptir. Belirli bir noktadan sonra ise kumar gibidir. Kazanmaya başladıkça içiniz hırsla dolar. Sürekli daha fazlasını istersiniz. Kaybetmeye başladığınızda kendinizi durdurmanız zorlaşır. Hırsla kaybettiklerinizi kazanmaya çalışırsınız. Ama çoğu zaman başaramazsınız.

3.İnsan kaynakları yetersiz kalır

Şirketler büyürken çoğu zaman insan kaynakları aynı hızda büyümez. Şirketleri küçükken yönetebilen insanlar, şirket büyüdüğünde yönetemez hale gelir. Çünkü şirket büyürken operasyona boğulurlar. Başlarını işlerinden kaldıramazlar. Kendilerini geliştirmeyi ihmal ederler.

Şirket büyüdükçe çalışan sayısı artar. Bu durum yöneticilerin işlerini zorlaştırır. Yeni çalışanları adapte etmek ve uyumu sağlamak zorlaşır. Yöneticiler yeterliliklerini yitirmeye ve etkilerini kaybetmeye başlarlar. Şirket içinde bir kaos başlar. Bu çoğu zaman yangının ilk kıvılcımıdır.

4.Nakit akışı bozulur

Küçük şirketlerde nakit akışını yönetmek daha kolaydır. Çalışan sayısı arttıkça, daha büyük binalara geçtikçe maliyetler artmaya başlar. İşler iyi giderken bu maliyetler dikkat çekmez. Çünkü kazanırken, kayıplar daha az göze batar. Fakat işler azalmaya başladığında maliyetler ön plana çıkmaya başlar ve çoğu şirketin nefesi işler azaldığında hayatta kalmaya yetmez.

Nakit akışının bozulmasının bir diğer nedeni ise alacak ile borç ödemeye çalışmaktır. Birçok şirket alacakları ve borçları konusunda iyimserdir. Alacaklardan borçlar çıkarılır ve ortaya çıkan rakama göre artıdayım ya da eksideyim denir. Fakat özellikle kriz dönemleri alacak ile borcun ödenmediğinin yaşayarak öğrenildiği dönemlerdir. Borçlarınızı ödemek zorunda olursunuz ama alacaklarınızı tahsil edemezsiniz. Nakit akışınızı da yönetemezseniz, iflas kaçınılmaz olur.

Şirketler büyürken birçok faktörü göz önünde bulundurmalılar. Eğer şirketin yapısı büyümeye hazır değilse, büyümeye çalışmak şirket için iflasın en garantili yoludur. O yüzden büyüme süreçlerinde yonetici ve iş verenlerin çok hassas olmaları gerekir. Aksi takdirde kaybedileceklerin telafisi çoğu zaman mümkün olmaz.

Mustafa AKPINAR