Orta Doğu’da uzun süredir devam eden gerilimin adı haline gelen İsrail ve İran arasındaki çatışma, son dönemlerde doğrudan askeri karşılaşmalara evrilecek kadar tehlikeli bir boyut kazandı. Şam’daki İran diplomatik temsilciliğine düzenlenen İsrail saldırısı ve ardından İran’ın doğrudan misillemesiyle taraflar ilk kez bu kadar açık şekilde birbirini hedef aldı. Bu makalede, tarafların öne sürdüğü tezler, uyguladıkları stratejiler, bu çatışmalardan çıkarılması gereken dersler ve uluslararası kurumların bu süreçteki performansı değerlendirilmektedir.

1. Tarafların Tezleri

İsrail’in Tezleri

• Meşru Müdafaa Hakkı: İsrail, İran’ın vekil unsurlar (Hizbullah, Hamas, Husiler) aracılığıyla İsrail’e saldırdığını savunmakta ve buna karşı doğrudan İran hedeflerine müdahaleyi meşru görüyor.

• Nükleer Tehdit: İran’ın nükleer silah elde etme çabası, İsrail açısından kırmızı çizgi olarak görülüyor.

• Bölgesel Kuşatma Algısı: İran’ın Suriye, Lübnan ve Gazze üzerinden İsrail’i kuşatma stratejisine karşı refleks geliştirildiği belirtiliyor.

İran’ın Tezleri

• Filistin’e Destek: İsrail’in Filistin topraklarındaki uygulamalarını “işgal” olarak niteleyen İran, direniş hareketlerini desteklemenin meşru bir hak olduğunu savunuyor.

• Bölgesel Savunma: İsrail ve ABD’nin kendisine karşı ittifaklar kurduğunu, bu durumun İran’ı savunmaya ittiğini öne sürüyor.

• Diplomatik Saldırıya Misilleme: Şam’daki konsolosluğun vurulmasını doğrudan İran’a savaş ilanı olarak kabul ederek, misilleme hakkını kullandığını iddia etti.

2. Uygulanan Stratejiler

İsrail’in Stratejisi

• Hedef Odaklı Operasyonlar: Vekil aktörler yerine İran’ın askeri ve nükleer altyapısına nokta operasyonlar yapıldı.

• İstihbarat Gücü: Mossad ve askeri istihbaratla hedef tespiti konusunda üstünlük sağlandı.

• ABD ile Koordinasyon: ABD’nin koşulsuz desteği ile uluslararası arenada yalnız kalmama stratejisi benimsendi.

İran’ın Stratejisi

• Kontrollü Misilleme: 300’e yakın füze ve İHA ile doğrudan saldırı yapılmasına rağmen, geniş çaplı savaştan kaçınıldı.

• Vekil Güçler Üzerinden Baskı: Hizbullah, Hamas ve Husiler vasıtasıyla İsrail’in farklı cephelerde meşgul edilmesi sağlandı.

• Uluslararası Mesaj Verme: Sınırlı saldırıyla, caydırıcılık oluşturulmaya çalışıldı; ancak kriz büyümesin diye ölçülü kalındı.

3. Alınacak Dersler

Askeri ve Teknolojik Perspektiften

• Hibrit Savaş Gerçekliği: Modern savaşlar, doğrudan değil, vekil aktörler ve teknolojik araçlar üzerinden yürütülüyor.

• İHA ve Füze Savaşları: İran’ın İHA kullanımı, İsrail hava savunmasının sınırlarını gösterdi.

• Caydırıcılığın Yeni Ölçütleri: Artık caydırıcılık sadece askeri üstünlükle değil, teknolojik ve diplomatik uyumla sağlanıyor.

Bölgesel ve Küresel Perspektiften

• İttifaklar Yeni Döneme Giriyor: Suudi Arabistan, Mısır gibi ülkeler açık pozisyon almaktan kaçındı, bu da bölgesel kartların yeniden karıldığını gösteriyor.

• Enerji Güvenliği Riski: Hürmüz Boğazı gibi stratejik geçişlerin riski, küresel enerji piyasasını etkiledi.

• Nükleer Tehdit Gündemde: İran’ın nükleer programı, yeniden diplomatik ve askeri çözüm arayışlarını tetikledi.

4. Uluslararası Kurumların Rolü

Birleşmiş Milletler (BM)

• Yetersiz Kaldı. Güvenlik Konseyi tarafları sadece itidale çağırabildi; bağlayıcı adımlar atılamadı. ABD’nin vetosu İsrail lehine oldu.

Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM)

• Sessizliğe Büründü. Konsolosluk saldırısı ve sivil kayıplar gibi ciddi meselelerde somut bir inceleme başlatılmadı.

Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları

• Raporlar Yayınlandı ama Etkisizdi. İnsan Hakları İzleme Örgütü ve Af Örgütü gibi kurumlar çağrılar yaptı ancak diplomatik etki oluşturamadı.

İsrail ile İran arasındaki bu çatışma, klasik savaş paradigmasının dışına çıkan, hibrit ve vekil unsurlarla örülmüş yeni nesil çatışmalara örnek teşkil etmektedir. Teknolojinin, istihbaratın ve diplomatik koordinasyonun öne çıktığı bu yeni dönemde, uluslararası kurumlar mevcut refleksleriyle yetersiz kalmaktadır. Bu kriz, sadece İsrail ve İran için değil, tüm bölge ve dünya barışı açısından çok yönlü derslerle doludur.

Avcılar’da Merkez Mahallesi Cami Sokak’ta bulunan bina, kentsel dönüşüm kapsamında 3 yıl önce tahliye edilerek yıkıldı. Bu binada oturanların anlaştığı müteahhit, inşaatın bir kısmını tamamladıktan sonra iflas ettiğini öne sürerek çalışmaları durdurdu. İddiaya göre müteahhit, yaptığı kısımdaki 3 dükkan ve 14 daireyi de başkalarına sattı. Bunun üzerine mağdur olan malikler ise zaman zaman inşaatta toplanarak yaşanan soruna çözüm bulmaya çalışırken, yeterli çoğunluğa ulaşılamaması ve atılacak adımlar için gereken paranın toplanamaması nedeniyle bir türlü sonuç alınamadı.

‘BİR YILDIR ÇİVİ ÇAKILMIYOR’

Kat maliklerinin yöneticisi Rasim Boztoprak, kağıt üzerinde toplam 100’ün üzerinde kişinin göründüğünü belirterek, “Temel sıkıntılarımızdan birisi müteahhidin bırakıp gitmesi. Bir yıldır burada hiçbir işlem yapılmıyor, çivi çakılmıyor. Yüzde 40 inşaat yapmış. İnşaatı tamamlayınca; hak edişe göre alması gereken, sahibi olması gereken dükkanları alıp satmış. Yani hakkı olmadan, hak edişe göre hareket etmeyince çalmış oluyor. İnşaatı yarım bırakıp gitti. Malikler, herkes çaresiz” dedi.

‘BUNLARI ALIP SATTI, ORTADAN KAYBOLDU’

Boztoprak, “Dükkanları satmış. Burada 100 küsur kişi mağduruz. Ne yapacağımızı bilmiyoruz. Bir araya gelmeye çalışıyoruz. Önerileri alacağız ona göre hareket edeceğiz. Sözleşme feshine gitmemiz lazım. Belediye çoğunluğun 3’te 2’sini sağladığımızda sözleşmeyi feshediyor. Ama bunun hukuksal boyutu da var. 600’er metrekarelik üç dükkandan biri için ihtiyati tedbir kararı aldık. Malik sayısı çok fazla, 40, 50 kişilik katılım sağlayabiliyor. Maliyet her geçen gün artıyor. Bina 5 kattı, üst kat üzerine çıkılabilen 6’ncı kattaki dubleks daireler ona kaldı. 3 tane 600 metrekarelik dükkanlar vardı. Bunları alıp sattı, ortadan kayboldu. Müteahhit 2-3 yıl önce maliklerden evlerinin büyüklüğüne göre 40-80’er bin lira aldı. Sadece bir dükkana ihtiyati tedbir koyabildik. Malikler bir araya gelemeyince, avukat teminat paraları, mahkeme masrafları da toplanamıyor” diye konuştu.

‘BİNA TAMAMLANAMADI, KİRADAYIM’

Emekli maaşı ile geçinmeye çalıştığını belirten Fatma Coşar, “Yeni ev yapılmasını beklerken mağdur edildik. 90 metrekarelik evim vardı. 69 metrekareye düşürdü. Bina tamamlanamadı, kiradayım. 70 yaşındayım yeni daire alma durumum da yok” dedi.