PANAMA KANALI:
Gemilerin Güney Amerika’nın Güney ucunu dolaşmadan, Atlantik ve Pasifik okyanusları arasında geçiş yapmalarını sağlayarak deniz taşımacılığında büyük bir tasarrufu yaratan dünyanın en stratejik deniz geçişlerinden birisidir. 1914 yılında hizmete girmiştir. Yılda 13 bin civarı gemi geçiş yapmaktadır. Gemiler, 10-12 saatlik bir sürede, Güney Amerika’daki Horn Burnunu dolaşmadan Atlantik ile Pasifik okyanusları arası geçiş yaparlar. 8 bin deniz mili tasarruf edilir. 82 km uzunluğundadır, gemilere 12 gün kazandırır. Panamax standardı geliştirilmiştir. Panamax üzeri gemiler kanaldan geçemezler. Genişlik 91-150m, derinlik ise 12,8 metredir. Gemiler özel su kaldırma ve taşıma yöntemleri ile kanaldan geçirilirler. Büyük gemiler kanalı geçerken 450 bin USD ödeme yaparlar, tasarruf ettikleri rakam 1 milyon USD’ın üzerindedir.
SÜVEYŞ KANALI:
1859 yılında hizmete açılmıştır, 2024’te çift hat genişletilme çalışmaları tamamlanmıştır. Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlar. Gemileri Afrika’nın Güney ucunda Ümit Burnunu dolaşmaktan kurtarır, 6.500 deniz mili, 10 günlük yolculuktan tasarruf ettirir. Toplam uzunluğu 193,3 km, genişliği ortalama 205 m, derinliği 24m’dir. Geçiş, 12-16 saat sürer. Süveyş Kanalı, Avrupa ile Asya arasındaki en kısa deniz yolu olup, küresel ticaretin %12’si bu hattan gerçekleşir. Yılda 20 bin civarında gemi kanalı kullanıyor. Büyüklüğüne göre 250-500 bin USD arası geçiş ücretleri ödenmektedir.
Süveyş Kanalında 1-2 gün, Panama Kanalı’nda 1-5 gün geçiş için bekleme süresi vardır.
İSTANBUL BOĞAZI:
Karadeniz’i Marmara ve Akdeniz’e bağlayan doğal su yoludur. 30 km uzunluğundadır. Genişliği 0,7-3,6 km arasındadır. Ortalama derinliği 36-50m arasındadır.
2024 yılında 41 bin civarı gemi geçiş yapmıştır. 10 yıldır gemi trafiği artmamaktadır. Pandemi döneminde 35 bine kadar düşmüştür.
Montrö Anlaşmasının bir gereği olarak gemilerden geçiş ücreti alınmaz. Sadece Çanakkale ve İstanbul Boğazlarından geçişlerde talep eden gemilere 5-15 bin USD karlığında kılavuzluk hizmeti verilmektedir. Geçiş için bekleme süresi genelde 1-2 gündür. Tanker’ler ve LNG taşıyan gemiler 3-5 gün arasında bekleyebilmektedir.
SONUÇ:
Panama ve Süveyş Kanallarının alternatifi yoktur. Kanalları kullanmayan gemiler 1 milyon USD üzeri ilave masrafa katlanırlar, asgari 10-12 gün fazladan yol yapmak zorunda kalırlar.
Oysaki Montrö Anlaşmasıyla; Türkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya, Bulgaristan’ın imzalarıyla İstanbul Boğazı deniz trafiği geçiş esasları 1936’da düzenlenmiştir. Geçiş bütün gemilere ücretsizdir, savaş gemilerine özel düzenlemeler vardır, anlaşma ise süresizdir.
Bu durumda hangi gemi, geçiş olarak daha konforlu olan İstanbul Boğazı’nı ücretsiz kullanma imkanı varken, Kanal İstanbul’dan 200-300 bin USD ödeyerek geçsin?! İşin içinde 1-2 gün beklemek olsa bile!
Akın ARSLAN