Bir işletmeyi yönetirken sezgilere güvenmek önemlidir; ancak kararlarınızı verilerle desteklemediğiniz sürece risk altındasınız. Finansal formüller, bir firmanın sağlıklı büyümesini ve krizlere karşı dayanıklılığını sağlayan temel araçlardır.
Aşağıda, özellikle KOBİ’lerin ve reel sektör oyuncularının mutlaka bilmesi gereken 10 temel finansal formülü sade ve anlaşılır şekilde derledik.
1. Net Kâr Marjı
Formül: Net Kâr / Net Satışlar
🔍 Her 1 TL’lik satıştan ne kadar net kâr kaldığını gösterir.
💡 Düşük net kâr marjı, maliyetlerin ya da verimsizliklerin sinyalidir.
2. Brüt Kâr Marjı
Formül: (Satışlar - Satılan Malın Maliyeti) / Satışlar
🔍 Ürün başına elde edilen brüt kârlılığı gösterir.
💡 Maliyet artışlarını fark etmek için hayati önem taşır.
3. Faaliyet Kâr Marjı
Formül: Faaliyet Kârı / Net Satışlar
🔍 Firmanın esas faaliyetlerinden elde ettiği kârlılığı ölçer.
💡 Operasyonel verimliliği izlemek için kullanılır.
4. Nakit Dönüş Süresi (CCC)
Formül: Stokta Kalma Süresi + Alacak Tahsil Süresi - Borç Ödeme Süresi
🔍 Nakit akışının döngü süresini belirler.
💡 Sürenin kısa olması nakit sıkışıklığını önler.
5. Cari Oran
Formül: Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yükümlülükler
🔍 Kısa vadeli borçları ödeme kabiliyetini gösterir.
💡 1’in altındaki oran likidite sorununa işaret eder.
6. Borç / Özsermaye Oranı
Formül: Toplam Borç / Özsermaye
🔍 Finansal kaldıraç oranını gösterir.
💡 Yüksek oran, fazla borçla büyüme anlamına gelir ve risklidir.
7. Aktif Karlılığı (ROA)
Formül: Net Kâr / Toplam Aktifler
🔍 Şirketin tüm varlıklarını ne kadar verimli kullandığını ölçer.
💡 Yatırımların performansını analiz etmekte kullanılır.
8. Özsermaye Karlılığı (ROE)
Formül: Net Kâr / Özsermaye
🔍 Ortaklara sağlanan getiriyi ölçer.
💡 Yatırımcıların ilgisini çekecek bir göstergedir.
9. Net Bugünkü Değer (NPV)
Formül: NPV = Σ (Nakit Akışı / (1 + r)^t) – Başlangıç Yatırımı
🔍 Bir yatırımın bugünkü toplam değerini ifade eder.
💡 Pozitifse yatırım finansal olarak mantıklıdır.
10. İç Getiri Oranı (IRR)
Formül: NPV = 0 olacak şekilde hesaplanan “r” değeri
🔍 Bir yatırımın yıllık bileşik getirisini ölçer.
💡 Farklı projeler arasında kıyaslama imkânı sunar.
🧩Bu formüllerin önemi nereden gelir?
Bu formüller yalnızca finans departmanlarının değil, tüm yöneticilerin ve girişimcilerin karar alma süreçlerinde göz önünde bulundurması gereken kılavuzlardır. Çünkü;
– Kârlılığı ölçer,
– Nakit risklerini önler,
– Yatırımları daha isabetli hale getirir.
Sonuç olarak:
“Satış varsa işler yolunda” mantığı, finansal tablolar okunmadığında yanıltıcı olabilir. Şirketinizi sürdürülebilir başarıya taşımak için bu temel finansal göstergeleri her ay izlemeyi alışkanlık haline getirin.
Erol TAŞDELEN-Ekonomist