T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı 21.04.2025 tarihinde 2025 Mart ayı sonu itibariyle Merkezi Yönetim’in çeşitli parametrelere göre borç stoku verilerini yayınlamıştır. Yayınlanan veriler baz alınarak Merkezi Yönetim’in borç stokunun son 5 yıldaki seyri araştırılmıştır. Konuyla ilgili hazırladığımız tablolar aşağıda sunulmuştur.

TESPİTLERİMİZ

1- Toplam borç stoku 5 yılda %602 oranında artmıştır. Yıllar itibariyle artış oranı farklılık arz etmesine karşın ortalama yılda %120 oranında artış olmuştur. TCMB Gösterge Niteliğindeki Kurlara göre 2020 Mart ayı sonundaki toplam borç stoku 222,6 milyar USD iken, 2025 Mart sonu itibariyle bu tutar 272 milyar USD’ye yükselmiştir.
2- Yıllar itibariyle toplam stok içindeki TL stok tutarı azalırken son yılda artmıştır. Son dönemdeki TL stok oranı %45,6’dır.
3- İç borç stokunun toplam stok içindeki oranı yıllar itibariyle değişkenlik göstermiştir. Son dönemde bu oran %56’dır.
4- Toplam borç stoku içinde sabit faizli borçlar ağırlıktadır. Ancak süreçte sabit faizli borçlar ile TÜFE’ye endeksli borçların oranı düşerken değişken faizli borçların oranı artmıştır. Son dönemdeki toplam borç stokunun; %67,6’sı sabit faizli, %26,4’ü değişken faizli, %6,1’i TÜFE’ye endeksli borçlardan oluşmuştur.

SONUÇ: Son 5 yıllık dönem içinde Merkezi Yönetim’in toplam borç stoku 49,4 milyar USD artmıştır. Süreç içerisinde değişken faizli borçların oranı yükselmiştir.

Onur ÇELİK

Kalp ve damar hastalıkları, dünya genelinde en yaygın yaşam kaybı nedenleri arasında yer alıyor. Ancak, yaşam tarzında yapılacak küçük ama etkili değişikliklerle bu risk büyük ölçüde azaltılabiliyor. Özellikle dengeli ve bilinçli bir beslenme düzeni, kalp sağlığının korunmasında kritik rol oynuyor. Uzmanlar, doğru gıdaların tercih edilmesinin yalnızca kalp hastalıklarını önlemekle kalmayıp, aynı zamanda genel yaşam kalitesini de artırdığını vurguluyor.

Acıbadem LifeClub Sağlıklı Yaşam Hizmetleri’nden Uzman Diyetisyen Kumsal Kurucu, kalp ve damar sağlığı konusunda süper gıdaların önemine dikkat çekerek: “Ailenizde hipertansiyon, kolesterol yüksekliği, stent/bypass gibi kalp hastalığı geçmişi varsa kalp damar sağlığını destekleyen süper gıdaları hayatınıza almalısınız. Ailede herhangi bir kalp-damar hastalığı öyküsü yoksa da hastalıklar kapınızı çalmadan şimdiden beslenme rutinlerinize süper gıdaları eklemelisiniz” dedi.

İşte Kalbi Koruyan 12 Süper Gıda!

Uzm. Diyetisyen Kumsal Kurucu, kalp ve damar sağlığına iyi gelen 12 süper gıdayı şöyle sıraladı:

1- Balıklar: Özellikle somon, hamsi, uskumru, sardalya, palamut gibi omega-3 açısından zengin, iltihap ve aritmi riskini azaltmaya yardımcı olan yağlı balıkları haftada en az 3 gün tüketmelisiniz. Tabi ki pişirme yönteminiz buğulama, fırında ya da ızgara olmalı. Ancak, balıklar C vitamini açısından fakirdir. Balığın yanında bol limonlu bir salata yapılabilir. Böylelikle genel sağlığınıza ve kalbinize fayda sağlamış oluruz.

2- Zeytinyağı: Erken hasat soğuk sıkım zeytinyağı Akdeniz diyetinin temel gıdalarından biridir. Kötü kolesterolü (LDL) düşürmeye yardımcı olur ve atardamar sağlığını destekler. İnsülin direnci, inflamasyon ile savaşmaya, trigliserid düzeylerini düşürmeye, iyi kolesterol HDL’yi artırmaya destektir. Günde 3-4 yemek kaşığı erken hasat soğuk sıkım zeytinyağı kalbinize altın değerindeki bir hediyedir.

3- Yemişler: Özellikle Brezilya cevizi, çiğ fındık, çiğ badem, kabak çekirdeği kalp hastalığı riskini azaltan sağlıklı yağlar ve antioksidanlarla doludur. Kuruyemişler, içerdiği kalp dostu mineraller (bakır, magnezyum, selenyum, potasyum), protein, lif ve antioksidanlar sayesinde doğal bir güç deposudur. Yalnızca besin öğeleriyle değil, vücuttaki inflamasyonu azaltıcı ve damar sağlığını iyileştirici etkileriyle de ön plana çıkarlar. Ayrıca folat, niasin, B6 ve E vitamini bakımından zengin olup, düzenli tüketildiğinde kalp sağlığını destekleyici, genel vücut direncini artırıcı etkileri vardır.

4- Kırmızı Meyve ve Sebzeler: Yaban mersini, ahududu, böğürtlen ve elma, kalbinizde şölen etkisi oluşturan meyvelerdir. İçeriğindeki flavonoidler ve polifenoller damar sertliğini önlemeye, dolaşımı iyileştirmeye ve inflamasyonu azaltmaya yardımcıdır. Özellikle elmanın içeriğindeki pektin, kötü kolesterolü (LDL) azaltarak damarları temizleye ve kalp hastalığı riskini azaltmaya destektir. Ayrıca, pektin bağırsak mikrobiyotasını besleyerek metabolik sağlığa katkı sağlar. Antioksidan zengini bu meyveler düzenli, doğru saat ve porsiyonlarda tüketildiği sürece oksidatif stresi azaltmaya, damar esnekliğini artırmaya ve kardiyovasküler sistemi güçlendirmeye destek olur. Bunların yanında kırmızı/mor renkli sebzeleri de tüketmelisiniz. Özellikle kırmızı pancar, mor lahana, Çin turpu, mor havuç gibi sebzeler zengin antioksidan içeriği sayesinde tam bir güç kaynağıdır. Kan akışını artırır ve hipertansiyon riskini azaltırlar.

5- Avokado: Kalp sağlığına yararlı tekli doymamış yağlar bakımından zengin olan avokadolar kötü kolesterolü (LDL) düşürmeye ve iyi kolesterolü (HDL) artırmaya yardımcı olur. Ayrıca kan basıncını düzenlemeye ve hipertansiyon riskini azaltmaya yardımcı olan mükemmel bir magnezyum, potasyum kaynağıdır. Lif, antioksidanlar ve inflamasyon giderici bileşiklerle dolu olan avokadolar, oksidatif stresi azaltarak ve atardamar esnekliğini iyileştirerek genel kardiyovasküler işlevi destekler.

6- Koyu Yeşil Yapraklı Sebzeler: Ispanak, kara lahana, Brüksel lahanası, pazı, roka, tere, biberiye nitrat ve antioksidan bakımından zengindir, kan basıncını düzenlemeye yardımcı olurlar. Lif, potasyum, magnezyum gibi kalp sağlığını destekleyen değerli vitamin/minerallerin harika kaynaklarıdır.

7- Sarımsak: Sarımsak, kan basıncını düşürme, kolesterol seviyelerini düşürme ve kan dolaşımını iyileştirme yetenekleri ile kardiyovasküler sağlık için oldukça faydalıdır. Kan damarlarını gevşetmeye, hipertansiyonu ve kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olan allisin içerir. Ayrıca sarımsağın, kan pıhtılarını önleme, felç ve kalp krizi olasılığını azaltmaya destek antiplatelet özellikleri vardır. Ek olarak, antioksidan ve antiinflamatuar etkileri sayesinde damarlarda sertleşmeye katkıda bulunan oksidatif stres ve inflamasyonu azaltır. İster çiğ tüketin, ister yemeklere ekleyin, ister siyah sarımsaktan turşu kurup tüketin.

8- Baklagiller: Özellikle mercimek, nohut, siyah fasulye, maş fasulyesi lif bakımından zengindir, kan şekerini ve kolesterolü yönetmeye yardımcı olurlar.

9- Tahıllar: İnce öğütülmüş yulaf, siyah pirinç, kinoa ve karabuğday, LDL kolesterolü düşürmeye ve kan şekeri seviyelerini düzenlemeye yardımcı olan yüksek lif içeriği nedeniyle kardiyovasküler sağlık için mükemmel gıda kaynaklarıdır. Yulaf, kolesterol emilimini azaltan çözünür bir lif olan beta-glukan içerirken, siyah pirinç sağlıklı kan basıncını destekleyen magnezyum açısından zengindir. Anti-inflamatuar özelliklere sahip, proteinden zengin olan kinoa ve karabuğday ise antioksidanlar açısından zengindir, kan damarlarını güçlendirir, kan şekerinin uzun süre dengede kalmasına destek olur, sindirimi ve dolaşımı iyileştirir. Basit karbonhidratları beslenmenizden çıkarın. Yerine ata tohumlarını ekleyin.

10- Zerdeçal: Kalp sağlığını destekleyen güçlü bir iltihap giderici olan kurkumin içerir.

11- Domates, Kırmızı Pancar ve Turp: Domates, likopen bakımından zengindir. Kan basıncını düşürür ve oksidatif strese karşı korur. Kırmızı pancar ve turp ise, nitrik oksit üretimini artırarak kan basıncını düşürmeye yardımcı olan yüksek nitrat içeriği sayesinde kardiyovasküler sağlık için faydalıdır. Pancarlar, özellikle iltihabı ve oksidatif stresi azaltan, kan damarlarını hasardan koruyan betalainler olmak üzere çeşitli antioksidanlar açısından zengindir. Turp ise, potasyum ve antosiyanin içeriği sayesinde kan basıncını düzenlemeye ve atardamar sertliğini azaltmaya destektir. Her iki sebze de sağlıklı kan akışını teşvik eder, hipertansiyon riskini azaltır ve dengeli bir diyete dahil edildiğinde genel kalp sağlığına katkıda bulunur.

12- Nar: Nar, özellikle kan damarlarını oksidatif stres ve iltihaptan koruyan punicalajinler ve antosiyaninler olmak üzere zengin antioksidan içeriği nedeniyle kardiyovasküler sağlık için oldukça faydalıdır. Nitrik oksit üretimini artırarak, kan akışını iyileştirir ve atardamar sertliğini azaltmaya destek olarak kan basıncını düşürmeye yardımcı olur. Ayrıca ateroskleroz gelişiminde önemli bir faktör olan LDL kolesterol oksidasyonunu azaltır ve anti-inflamatuar özellikleri atardamarlarda plak oluşumunu önlemeye yardımcı olur. Nar suyunun veya çekirdeklerinin belirli periyotlar ile düzenli tüketimi dolaşımı iyileştirerek, hipertansiyonu azaltarak ve kalp hastalığı riskini düşürerek kalp sağlığını destekler.

Kriz anlarında çalışanlar yöneticilerinden yalnızca emir ve talimat değil, güven, yön, şeffaflık ve destek bekler. Bu beklentiler hem duygusal hem de işlevseldir. Aşağıda bu beklentileri başlıklar hâlinde özetleyelim:

1. Açık ve Dürüst İletişim

• Krizin ne olduğu, neleri etkilediği ve ne kadar sürebileceği hakkında net bilgi isterler.

• Dedikodular yerine resmî ve şeffaf açıklamalar beklerler.

• “Durumu kontrol altında tutuyoruz” gibi güven verici ama gerçekçi mesajlar beklenir.

2. Yön Gösterme ve Vizyon

• Belirsizlik anında çalışanlar bir pusula ister: “Ne yapmamız gerekiyor? Hangi öncelikler öne çıktı?”

• Yöneticinin kararlı, stratejik ve net bir yön belirlemesi beklenir.

3. Sakinlik ve Soğukkanlılık

• Panikleyen bir yönetici, ekibi de paniğe sürükler.

• Çalışanlar, yöneticisinin panik yerine çözüm odaklı yaklaşmasını bekler.

4. Empati ve Duygusal Destek

• Kriz sadece şirketi değil, bireyleri de etkiler: Ailevi endişeler, sağlık sorunları, ekonomik kaygılar gibi.

• Bu yüzden çalışanlar, yöneticisinden “insani bir yaklaşım” bekler.
  (“Nasılsın?”, “İhtiyacın olan bir şey var mı?” gibi basit sorular bile önemlidir.)

5. Karar Alma Cesareti

• Belirsizlik zamanlarında net ve hızlı kararlar çalışanlara güven verir.

• “Ne yapacağını bilmeyen” bir yönetici, kurum içi morali düşürür.

6. Destekleyici Olmak

• Gerekirse esnek çalışma modelleri, moral desteği, açık kapı politikası gibi araçlarla yöneticinin çalışanlarının yanında olması beklenir.

7. Adalet ve Eşitlik

• Özellikle krizle ilgili alınan kararlarda (örneğin maaş kesintisi, izin uygulamaları, işten çıkarmalar) adil davranış beklenir.

• “Herkese eşit mesafede durmak” önemlidir.

8. Gelecek Vizyonu Vermek

• “Bu krizi birlikte aşacağız” gibi mesajlarla çalışanlara geleceğe dair umut verilmesi istenir.

• Umut, belirsizlik ortamında moral kaynağı olur.