Bankacılıkta Komisyonculuk dönemi kapanıyor – 1
10.02.2020 tarihli Resmi Gazete çoğu Banka ve Bankacılar için şok etkisi yarattı ve Türkiye’de bir dönemin de kapandığının ilanı oldu aslında. 1 Mart 2020 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek bankacılık yeni uygulama ve düzenlemeleri ile ilgili Bankaların “müşteri” dediği, bizim “Finansal Tüketiciler” dediğimiz vatandaş ve Firmaların bankalar ile  ilişkilerinde neler değişeceğine yakından bakmak faydalı olacaktı. 

Uzun yıllar bankacıların müşterilerine kullandığı pazarlama klasik cümlesi olan, “biz sizin ile yüzük taktik, evleniyoruz” gibi kuru laflarda soyulanın hep müşteri / damat olduğu, düğün masraflarını tek tarafın çektiği, evlendikten sonra nereden nasıl geldiği belli olmayan borçları ödemek için yıllardır çalışıp didindiği bir dönem noktalanıyor artık. Evliliğin iki taraflı bir ilişki olduğunu bütün yükün damat üzerine yıkıldığı bir ilişkinin sağlıklı olmadığını kamu otoritesi de görerek TCMB ve BDDK   10.02.2020 tarihli 31035 sayılı RG’de oyunun kurallarını tekrar belirleyerek işi “evlilik sözleşmesi” ile yeni kurallara bağlayarak evliliğin temellerini güçlendirmiş oldu. Yoksa bu evliliğin yürüyemeyeceğini ve bir yerde biteceğini bu durumda herkesin zarar göreceğini taraflarda bilmeyen yok. Rahatsız olan biri var ise o da yıllardır müşterisini / damadı soyup soğana çeviren Bankalar oldu.
TCMB ve BDDK aynı gün ve aynı Resmi Gazetede uygulama esasları ile ilgili düzenlemeler yapınca önce kafalar çok karıştı. Reklam baskısından mıdır veya hükümete şartlı refleks tepkisinden midir bilemiyoruz bazı çevreler hep bir ağızdan “düzenlemeler bir siyasi karardır” tartışması başlatılmaya çalışıldı. Bizim gibi aklı selim, soygun düzenini gören ve “yıllardır bunlar yapılsın” dediğimiz düzenlemelerin yapıldığını ısrarla belirtince “kararlar siyasi karardır” açıklamasını yapanlar geri adım atmak zorunda kaldı. Zira düzenlemeler halkın, firmaların aleyhine değil tam tersi yıllardır kurulan bir soygun döneminin de kapandığının ilanı idi. Bankalar için 1 Mart 2020’den itibaren hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. Kamu otoritesi kısaca Bankalara “vermediğin hizmetin karşılığını alma, müşteri bilgisi ve onayı dışında işlem yapma, alacağın hizmet tutarı da önceden belli olsun” dedi.  Düzenlemeler ile Hayatımızda neler değişecek bakalım.
BDDK’nın düzenlemeleri
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumundan yayınlanan:
“FİNANSAL TÜKETİCİLERDEN ALINACAK ÜCRETLERE İLİŞKİN USÛL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK” gereği düzenlemeler:

1 – Bankalar için; Kâğıt üzerinde düzenlenecek sözleşmelerde, “Sözleşmenin bir nüshasını elden aldım.” şeklindeki ibarenin finansal tüketici tarafından yazılmasının sağlanması zorunludur. Görme engelli tüketicilerde bu şart aranmaz. Sözleşmeler kapsamında ücret alınabilecek her bir ürün veya hizmet için finansal tüketicinin onayının alınması zorunludur. Sözleşmede ücreti belirlenmiş olan ürün ve hizmetler haricinde bir ürün veya hizmetin kuruluşlar tarafından ücret karşılığı verilebilmesi için işlemin gerçekleştirildiği alanın yapısına uygun bir şekilde, finansal tüketiciye işlem öncesinde ücrete ilişkin bilgi verilmesi ve finansal tüketicinin onayının alınması gerekmektedir. Kuruluşlar tarafından finansal tüketicinin onayının alındığı ispat edilemediği takdirde, onay alınmamış sayılır.
2 –Bu Yönetmelik ve ekinde yer alanların dışında herhangi bir ürün veya hizmet için ücret alınamaz ancak, Yönetmelik ve ekinde yer alan ürün ve hizmetler kapsamında üçüncü kişilere ödenen tutarlar alınabilir.”
3 – Bu Yönetmelikteki ücret ve parasal sınırlar her yıl azami, Türkiye İstatistik Kurumunca bir önceki yılsonu itibarıyla açıklanan yıllık tüketici fiyat endeksi artış oranında artırılır. Kuruluşlar ücret artışlarını, artış uygulanmaya başlanmadan en az otuz gün önce finansal tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı yoluyla veya kaydı tutulan telefon vasıtasıyla bildirmek zorundadır. Bu bildirim üzerine finansal tüketicinin kendisine bildirim yapıldığı tarihten itibaren on beş gün sonrasına kadar ürünün veya hizmetin kullanımından vazgeçme hakkı vardır. Bu hakkın kullanılması hâlinde uygulanacak ücret artışının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilave ücret alınamaz.
4 – Kuruluşlar finansal tüketicinin onayını almaksızın yaptığı bildirimlerden ücret alamaz. Onay alındığı takdirde bildirim işlemi için alınacak ücret üçüncü kişilere ödenen tutarı geçemez.
Kuruluşlar tarafından süreklilik arz etmeyen para transferleri, fatura tahsilâtı gibi anlık işlem ve hizmetlerden ücret tahsil edilmeden önce, işlemin gerçekleştirildiği alanın yapısına uygun bir şekilde finansal tüketicinin onayının alınması sonrası işlem gerçekleştirilir.
5 –Kredili mevduat hesaplarından kullandırılan krediler ile kredi kartlarından yapılan taksitli nakit avans işlemleri için ücret tahsil edilemez. Nakit avans kullanılması durumunda tahsil edilen ücret, avans tutarının yüzde birini geçemez
6 – Hesap özeti gönderimi, sanal kart oluşturma ve kullanımı ile bir takvim yılı içerisinde kayıp, çalıntı ve benzeri nedenler dolayısıyla gerçekleştirilen iki adede kadar kart yenileme karşılığında ücret alınamaz. İkiden sonraki kart yenilemelerinde ise finansal tüketiciden maliyet kadar ücret alınabilir.
7 –EFT işlemlerinden alınacak ücret işlem tutarının 1.000 TL’nin altında olması hâlinde mobil bankacılık uygulamaları ve internet bankacılığı aracılığıyla yapılan işlemler ile düzenli ödemelerde 1 TL’yi, ATM’den yapılan işlemlerde 2 TL’yi, diğer kanallar ile yapılan işlemlerde ise 5 TL’yi geçemez. İşlem tutarının 1.000 TL ile 50.000 TL arasında olması hâlinde bu sınırlar sırasıyla 2 TL, 5 TL ve 10 TL olarak, işlem tutarının 50.000 TL ve üzerinde olması durumunda ise 25 TL, 50 TL ve 100 TL olarak uygulanır. Kuruluş ile finansal tüketici arasındaki sözleşmede geç işlemler olarak belirlenen ve mutat saatler dışında yapılan EFT işlemlerinde anılan sınırlar yüzde elli artırımlı olarak uygulanır. Havale işlemlerinde ise uygulanacak azami ücretler EFT işlemleri için belirtilen ayrımlara tabi olarak ilgili ücretlerin yarısı oranında uygulanır.

8 – Kiralık kasa ziyaretine ilişkin herhangi bir ücret alınamaz. Kiralık kasa depozito bedeli kiralanan kasanın bir yıllık kira bedelini aşamaz.
9 –Kuruluşların birden fazla ürün veya hizmeti bir arada sunmalarına imkan veren ürün veya hizmet paketlerinde ürün veya hizmetlerin ayrı ayrı sunulmasında elde edilebilecek ücret toplamını aşmayacak şekilde ücret tahsil edilebilir. Yönetmelik kapsamında sınırlama getirilmiş ürün veya hizmetler herhangi bir paket içeriğinde yer alamaz.
Bu kararlara “siyasi karar” damgası vuranlar ya kendi halkından kopuk halinden anlamıyor ya da nakit cepte bol bankalar ile çalışma gereği duymuyor. Karar alıcı, emeği geçen herkesi tebrik ederim. Yıllardır yazdıklarımızın meyvesini almamız şahsen benim sosyal sorumluluk gereği gönüllü olarak girdiğim mücadeledeki yorgunluğumu almış durumda.
TCMB’nin düzenlemeleri bir sonraki yazıda.
Erol TAŞDELEN
Ekomomist – Siyaset Bilimci
[email protected]