Çin nereye gidiyor? Batı burjuvazisi endişelidir.
Endişeler, Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP’nin) sola yöneldiğine ilişkin kimi gelişmelerden kaynaklanıyor. Çin kapitalizmini simgeleyen dev şirketleri frenleme önlemleri dikkat çekiyor.
Geçen hafta bu konuyu, ÇKP’nin Ağustos 2021 tarihli bir belgesini inceleyerek tartışmaya başladım (Sol Haber, 1 Ekim 2021.) Bugün bazı somut olguları gözden geçirmek, değerlendirmek istiyorum.
Şirketlere Çağrı: “ÇKP’yi destekleyin…”
Trump’ın Çin’e karşı soğuk savaş söylemini yükselttiği günlerde ÇKP, özel sektörden “stratejik ulusal hedeflere ulaşmak için destek” talep eden bir belge yayımladı. Belgede, özel şirketlerde “Parti inşası”nın hızlandırılması, Parti Komiteleri”nin personel atamaları gibi konularda da öne çıkması yer aldı.
Ertesi gün özel şirket temsilcilerinin de katıldığı bir Birleşik Cephe Konferansı, ÇKP Genel Sekreteri Şi Jinping’in bir konuşması ile açıldı. Konuşmadaki bir vurgulama dikkat çekicidir: “Kamu-dışı [özel] sektörün, Çin’e özgü sosyalizmin geliştirilmesinde kritik rolü var. Müteşebbislerin ÇKP’yi dikkatle izlemeleri, Parti’ye ayak uydurmaları önemlidir. Birleşik Cephe çalışmalarının özel sektörü bu doğrultuda eğitmesi, yönlendirmesi gerekiyor.” (South China Morning Post 17 Eylül 2020).
Ertesi yıl yayımlanan bir ÇKP belgesi de, “özel sektör içinde kritik dönemlerde güvenilebilecek çekirdek bir liderler grubu oluşturulmasını” hedeflemekteymiş.
Dev şirket patronların bir bölümü ÇKP’nin bu çağrı ve uyarılarını “ortak refah” programlarına katkılarla desteklemiş. Tencent, Xiaomi, Meituan, TikTok patronlarının adları ve katkıları haberleştiriliyor. (War on the Rocks, 26 Ağustos 2021).
“Jack Ma’nın korkunç haftası” ve sonrası…
“Jack Ma’nın korkunç haftası” ifadesi BBC News’ta yer alıyor (8 Aralık 2020). Öğreniyoruz ki bilişim alanındaki dev Alibaba şirketinin patronu ÇKP çağrısını umursamamış; Şanghay’daki bir konferansta Çin hükümetini teknoloji ve finans sektörlerinde yenilikleri kösteklediği için eleştirmiş; devlet bankalarını de rehincilere (“pawn shops”a) benzetmiş.
Bir ay sonra Alibaba’nın türevlerinden Ant Grubu, Şanghay ve Hong Kong borsalarında nominal değeri 34,4 milyar dolara ulaşan hisse senedini satışa sunmayı kararlaştırıyor. Ön-talepler hasılatın fazlasıyla aşılacağını gösteriyor.
Ne var ki, bu işlem finansal denetleme kurumlarının müdahalesi ile engelleniyor. Jack Ma’nın kişisel varlığında milyarlarca dolara ulaşacak artış da önlenmiş oluyor. Engelleme gerekçesi, Ant Grubu’nun yeterince saydam olmadığı ve yasal finansal koşulları uygulamadığıdır.
Ant, Alibaba’nın perakende ödeme platformudur ve Çin’de her ay ortalama 730 milyon kişinin kullandığı Alipay’i içermekte; işlem hacminde kredi kartlarını, hatta nakit kullanımını aşmaktadır. Faaliyetlerini, sigortacılık, yatırım danışmanlığı, tüketici kredisi alanlarına da taşımış. Bankalarla işbirliği içinde, ancak bankacılığın (rezerv sorumluluğu gibi) kurallarını uygulamayan finansal faaliyetler…
Jack Ma’nın sorunları bu kadarla kalmıyor. Birkaç ay sonra, Devlet Piyasa Denetimi Kurulu Alibaba’ya piyasadaki gücünü tekelci doğrultuda kullandığı için 2,75 milyar dolar tutarında ceza kesiyor.
Dahası da var: Denetçi kurullar Alibaba, Alipay ve Ant Grupları’nın çeşitli ve iç içe giren faaliyetlerinin yeniden yapılandırılmasını kararlaştırıyor. Şirket yönetimleri kapsamlı bir yapılandırma için denetçilerle işbirliğine giriyor. (BBC News, 11, 13 Nisan 2021).
Jack Ma’nın 2015’te kurduğu Lakeside / Hupan Üniversitesi de (bu kez Eğitim Bakanlığı’nın) denetimine takılıyor. Bakanlık, bu kuruluşun “diploma verme yetkisi sağlayacak akademik nitelikler taşımadığını” belirleyerek, adında yer akan “Üniversite” unvanını iptal ediyor (Asia Times, 18 Mayıs 2021).
Diğer patronlar, şirketler, sektörler
ÇKP’nin sermaye çevrelerine dönük, “Parti’yi destekleyin” çağrısını izleyen “hizaya getirme” hamleleri Jack Ma ve Alibaba ile sınırlı kalmadı.
BBC’den öğreniyoruz ki, bilişim teknolojisi alanında öne çıkan (Tencent, Baidu, Softbank ve Byte Dance dahil) 12 şirkete daha para cezası kesilmiştir. Tekel-karşıtı kuralları çiğnedikleri için… Denetçiler, teknoloji alanında yer alan 34 şirket yöneticisini, kurallara uymaları hususunda ayrı ayrı uyarmış
Bilgisayar-internet oyunlarını pazarlayan şirketlere de kötü bir haber: 14 yaşın altındaki çocuklara günde 40 dakika; 18 altındaki gençlere ise sadece hafta sonları için üç saatlik sınırlamalar getiriliyor (BBC News, 20 Eylül 2021).
Şirketlerin, patronların, sektörlerin giderek çeşitlendiğini gözlüyoruz. Günde 20 milyon kişiyi taşıyan (Über düzenlemesinin bir benzeri olan) “araç kiralama” şirketi Didi, New York borsasına açıldı; ardından Çin’deki faaliyetlerine sınırlamalar getirildi. Müşterilerin kişisel bilgilerinin kullanımı nedeniyle (BBC News, 5 Temmuz 2021)…
Üniversite giriş sınavlarına hazırlık alanında sivrilmiş, kâr amaçlı özel dershaneler tümüyle yasaklandı. Genç kuşakta “ortak refah” arayışına aykırı eşitsizliklerin kaynağı olduğu gerekçesiyle… Eğitim alanında önde gelen New Oriental şirketinin New York borsasındaki hisselerinin %61 oranında değer yitirdiği; milyarder patronu Yu Minhong’un “uyum göstereceğiz” dediği haberleştiriliyor (Asia Times, 27 Temmuz 2021).
Toplam yükümlülükleri 430 milyar dolara ulaşan dev gayrimenkul yatırım şirketi Evergrande iflas sınırındadır. 2008’de Batı krizini derinleştiren Lehman’ın iflasını andıran bir risk gündemde mi? ÇKP’nin yarı-resmî İngilizce gazetesi, “iflas ederse etsin…” diyor: “Konutlar insanların yaşaması içindir; spekülasyon değil… Evergrande da iflas etmeyecek kadar büyük değildir. Hükümet tarafından da kurtarılmayacaktır” (Global Times, 23 Eylül 2021).
Bir gözlemciye göre Evergrande’ın iflasa sürüklenmesi, Çin hükümetinin gayrimenkul alanındaki kredi şişkinliğini sınırlaması nedeniyle gerçekleşmiştir. Şirketin kurtarılmayacağı kararı spekülatif balonu söndürecek; “ortak refah” hedefi açısından da olumlu sonuçlar verecektir (David Goldman, Asia Times, 24 Eylül 2021).
Temel hesaplaşma: İktidar sorunu
Çin kapitalizmi, tehdit altında mı? Batı’da tedirginliklere yol açan bu soruyu Başbakan yardımcısı Liu He yanıtlıyor: “Özel sektörü destekleme politikası değişmemiştir; değişmeyecektir.” (Global Times, 6 Eylül 2021). O zaman sormak gerekiyor: ÇKP’nin Çin kapitalistlerine karşı sertleşen tutumu nereden kaynaklanıyor?
Yanıtı galiba ÇKP’nin yarı-resmî bir yayın organının editörü Hu Şijin veriyor: “Çin’e özgü sosyalizm Batı’dan farklıdır. Sermaye Çin’e hâkim olamaz; siyaseti etkileyemez; toplumsal yönetimi, ideoloji ve değer sistemlerini biçimlendiremez. Buna karşılık ulusal ekonomiyi, halkın refahın geliştirici bir rol oynamalıdır.” (Global Times, 3 Ağustos 2021).
Hu, fark etmiştir ki sermaye, doğası gereği, iktidarı fethetme önceliği izlemektedir. “Çin’e özgü sosyalizm”de ise iktidar, halkı temsil ettiği kabul edilen ÇKP tekelinde kalmalıdır.
Alibaba patronu Jack Ma tarafından kurulan Hupan Üniversitesi’nin “üniversite” unvanının Eğitim Bakanlığı tarafından iptal edildiğini yukarıda aktardım. Hupan Mütevelli Heyeti’nde Lenovo, Fosun gibi dev şirket patronlarının yer aldığını; “öğrenci kabul” koşullarının çok seçkin iş çevreleri ile sınırlı olduğunu da öğreniyoruz.
Dahası da var: Aynı kaynak aktarıyor ki Jack Ma, “Hupan’ı 30 yılda 3000 müteşebbis yetiştirme” beklentisi ile kurmuş. Bu beklentiyi “deşifre edelim”: 30 yıl sonra Çin kapitalizmini, hatta mümkünse Çin devletini yönetecek kadroların yetiştirilmesi…
Anlaşılıyor ki ÇKP yönetimi de benzer bir tespit yapmıştır. Batı burjuvazilerini tedirgin eden adımlar da Çin sermayesinin iktidar arayışına karşı atılmıştır.
Sonuç tarihsel önem taşımaktadır. Kim kazanacak? Şimdilik ÇKP ağır basıyor. Sonrası???
Bugün ay sonu olup firmaların finansal sorumluluklarını eksiksiz yerine getirmesi gereken çok önemli bir gündür. Ayrıca yılın ikinci bilanço dönemidir.
Aşağıdaki hususlara azami dikkat edilmesi, firmanızın kredi notu ve bankalarla olan itibarınızın korunması açısından büyük önem taşımaktadır.
Bugüne özel firmaların yapması gerekenler;
1. Banka Borçlarının Kontrolü ve Ödemesi
Çalıştığınız tüm bankalarla sabah erkenden irtibata geçerek; kredi taksitleri, komisyonlar, BCH, KMH, Ek hesap, devre faizleri gibi ödenmesi gereken bir borç olup olmadığını mutlaka yazılı (e-posta) veya sözlü olarak teyit ediniz.
Varsa bu borçlar gün içinde acilen ödenmelidir.
Para transferi gerçekleştirilmiş olsa dahi saat 17.00’den önce banka hesapları kontrol edilmeli, sistemin bu borçları otomatik tahsil edip etmediği bizzat teyit edilmelidir. Sistemsel gecikmeler yaşanabilmektedir.
2. DBS Komisyonları (Doğrudan Borçlandırma Sistemi)
Bazı bankalarda DBS komisyonları manuel olarak tahsil edilmektedir.
Bu nedenle yalnızca para transferi yapmak yeterli olmayabilir.
İlgili komisyonların tahsil edilip edilmediği saat 17.00’den önce mutlaka kontrol edilmelidir.
3. Takas Çek Ödemeleri
Bugün bankalarda yoğunluk yaşanabileceğinden, takas çek ödemeleri son dakikaya bırakılmamalıdır.
Sistemsel problemler ya da personel hataları nedeniyle çek takası gecikebilir.
Takas saatinin 1 dakika geçilmesi bile çeklerin karşılıksız yazılmasına neden olabilir.
4. KMH (Kredili Mevduat Hesabı) Eksi Bakiyeler
KMH hesapları eksi bakiyede ise mutlaka artıya geçirilmelidir.
Bazı bankalarda bu hesapların sadece dışardan EFT ile kapatılması gerekmektedir.
Hesaptaki mevcut bakiye ile kapatılan durumlarda bile Merkez Bankası’na gecikme bildirimi yapılabilmektedir.
Her ay gecikmeli tahakkuk ödemeleri, firmanın Kredi Notunu olumsuz etkiler.
3.500 TL’lik bir tahakkuk kaydı dahi bazı firmaların kredi kullanamamasına neden olmuştur.
Bazen bu tür ödenmeyen borçların nedenini firmalara sorduğumuzda “ banka bize bilgi vermedi “ şeklinde bildirimler alıyoruz.
Bankaların bu tür borçlar ile ilgili olarak firmalara bildirim zorunluluğu bulunmamaktadır.
Ancak bu tür borçları mesela takasta çeki olduğunu firmalara yazılı veya sözlü olarak bildiren banka şubeleri de bulunmaktadır.
5. Merkez Bankası Memzuç Kayıtları
Bugün yapılmayan her ödeme, 30.06.2025 tarihli gecikmiş tahakkuk, temerrüt veya ödenmemiş kredi taksidi olarak Merkez Bankası kayıtlarına geçebilir.
Bu durum firmanızın finansal itibarını ve rating notunu ciddi şekilde düşürebilir.
Sonuç olarak; Ay sonu işlemleri ihmal edilmemeli, tüm banka hareketleri mesai bitiminden önce birebir takip edilmelidir.
Küçük görünen meblağlar uzun vadede büyük sorunlara yol açabilir.
Finansal disiplini sürdüren firmalar, güçlü banka ilişkileri ve yüksek rating ile her zaman bir adım öndedir.
Ay sonunda yapılan bir ihmal güvenilirliği sarsabilir.
Firmaların bugünü sorunsuz bir şekilde geçirmelerini diliyorum.