Menşe Şahadetnamesi, bir ürünün hangi ülkede üretildiğini veya işlendiğini gösteren uluslararası ticarette kullanılan resmi bir belgedir. İthalatçı ülkenin gümrük idaresine ürünün nereden geldiğini göstermek için bu belge kullanılır.

Menşe Şahadetnamesi Çeşitleri Nelerdir?

Menşe şahadetnamesinin temel olarak iki farklı çeşidi bulunmaktadır ve bunlar tercihli ve tercihli olmayan menşe olmak üzere adlandırılmaktadır.

Tercihli Olmayan Menşe

• Form B: Tercihli bir menşe belgesi olmayan ürünlerde kullanılan bir belgedir.
• Menşe Beyanı: İhracatçı firma tarafından düzenlenen ve ürünlerin menşeini beyan eden bir belgedir.
• Tercihsiz Menşe Şahadetnameleri, gümrük vergilerinin indirilmesini veya muafiyetini sağlamaz, ancak ürünlerin menşeini belgelemek için kullanılır.

Tercihli Menşe

• 1: Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında ticarette kullanılan bir belgedir.
• TR: Türkiye ve AB ülkeleri arasında ticarette kullanılan bir belgedir.
• Form A: Gelişmekte olan ülkelerin gelişmiş ülkelere ihraç ettiği ürünlerde kullanılan bir belgedir.
• FORM SGP: Serbest Tercihli Gümrük Vergisi Sistemi (SGP) kapsamında ithalata tabi ürünlerde kullanılan bir belgedir.
• GSP Sertifikası: Genel Tercihler Sistemi (GSP) kapsamında ithalata tabi ürünlerde kullanılan bir belgedir.

Bu tür Menşe Şahadetnameleri, belirli ülkeler arasında imzalanmış ticaret anlaşmaları veya serbest ticaret anlaşmaları (FTA) kapsamında gümrük vergilerinin indirilmesini veya muafiyetini sağlar.

Menşe Şahadetnamesi Ne İşe Yarar?

Menşe Şahadetnamesi, bir ürünün hangi ülkede üretildiğini veya işlendiğini gösteren uluslararası ticarette kullanılan resmi bir belgedir. İthalatçı ülkenin gümrük idaresine ürünün nereden geldiğini göstermek için bu belge kullanılır.

Menşe Şahadetnamesi:

• Gümrük vergilerinin azaltılmasını veya tamamen kaldırılmasını sağlar. Belirli ülkelerden ithal edilen mallara birçok ülke gümrük vergisi indirimi veya muafiyeti uygular. İthal edilen ürünün bu indirimlerden yararlanabilmesi için menşe belgesi gereklidir.
• Ürünler ithalat kotalarına tabi tutulmaz. Ülkeler belirli malların ithalatına kota koyabilir. İthal edilen malların kotadan muaf tutulması için menşe belgesi gereklidir.
• Ürünlerin gümrükten geçişini hızlandırır ve kolaylaştırır. Menşe Şahadetnamesi ile gümrük işlemleri daha hızlı ve daha kolay hale gelir.
• Ürünlerin menşeini belgelemek, sahtecilik ve dolandırıcılığı önler. Ürünlerin orijinal menşeini belgelemek için Menşe Şahadetnamesi kullanılır. Bu da sahtecilik ve dolandırıcılığı önler.

Menşe Şahadetnamesi Nasıl Alınır?

Menşe Şahadetnamesi almak için aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz:

1. Gerekli Belgeleri Toplayın: 1-İhracatçı firmaya ait ticaret sicil belgesi 2-İhracatçı firmaya ait vergi levhası 3-Fatura 4-Konşimento 5-Pak Listesi 6-Menşe Beyanı
2. Yetkili Ticaret ve Sanayi Odası’na Başvurun: Türkiye’de Menşe Şahadetnamesi’nin düzenlenmesi yetkisi Ticaret ve Sanayi Odaları’na verilmiştir. İhraç edilecek ürünün menşeine göre, ilgili Ticaret ve Sanayi Odası’na başvurmanız gerekir.
3. Başvuru Formunu Doldurun: Ticaret ve Sanayi Odası’ndan başvuru formunu temin edip eksiksiz ve doğru bir şekilde doldurun.
4. Belgeleri Teslim Edin: Topladığınız belgeleri ve doldurduğunuz başvuru formunu Ticaret ve Sanayi Odası’na teslim edin.
5. Ücreti Ödeyin: Menşe Şahadetnamesi düzenleme ücreti, Ticaret ve Sanayi Odaları’na göre değişiklik gösterebilir. Ücreti, başvuru sırasında ilgili Ticaret ve Sanayi Odası’na ödemeniz gerekir.
6. Menşe Şahadetnamesi’ni Alın: Ticaret ve Sanayi Odası, belgeleri inceledikten sonra Menşe Şahadetnamesi’ni düzenler ve ihracatçı firmaya teslim eder.

Menşe Şahadetnamesi’nin düzenlenme süresi, Ticaret ve Sanayi Odası’na göre değişiklik gösterebilir. Genellikle, belgelerin eksiksiz ve doğru olması durumunda 1-2 gün içerisinde düzenlenmektedir.

Menşe Şahadetnamesi Geçerlilik Süresi Ne Kadardır?

Menşe Şahadetnamesi’nin geçerlilik süresi, ithalatçı ülkeye ve belgenin türüne bağlıdır. Menşe Şahadetnameleri tipik olarak bir yıl geçerlidir.

Yine de bazı durumlar vardır. Örneğin:

• EUR1: Avrupa Birliği (AB) üyeleri arasında yapılan ticari işlemlerde kullanılan Euro.1 Menşe Şahadetnameleri dört ay geçerli olacaktır.
• TR: Türkiye ve Avrupa Birliği ülkeleri arasında ticarette kullanılan A.TR Menşe Şahadetnameleri dört ay geçerlidir.
• Form A: Gelişmekte olan ülkelerin gelişmiş ülkelere ihraç ettiği mallar için Form A Menşe Şahadetnameleri altı ay geçerlidir.

Menşe Şahadetnamesi üzerindeki “Geçerlilik Süresi” başlığı, belgenin geçerlilik süresini gösterir.

Menşe Kuralları Nelerdir?

Menşe kuralları iki ana kategoriye ayrılır:

Tercihli Menşe Kuralları

Tercihli menşe kuralları, belirli ticaret anlaşmaları veya serbest ticaret anlaşmaları (FTA) kapsamında gümrük vergilerinin indirilmesini veya muafiyetini sağlayan kurallardır. Bu kurallara uymak için ürünlerin belirli bir oranda yerel girdi içermesi veya belirli üretim süreçlerinden geçmesi gerekir.

Tercihli menşe kurallarının bazı örnekleri şunlardır:

• 1: Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında ticarette kullanılan EUR.1 Menşe Şahadetnamesi’nin düzenlenmesi için ürünlerin AB ülkelerinde belirli bir oranda yerel girdi içermesi gerekir.
• TR: Türkiye ve AB ülkeleri arasında ticarette kullanılan A.TR Menşe Şahadetnamesi’nin düzenlenmesi için ürünlerin Türkiye veya AB ülkelerinde belirli bir oranda yerel girdi içermesi gerekir.
• Form A: Gelişmekte olan ülkelerin gelişmiş ülkelere ihraç ettiği ürünlerde kullanılan Form A Menşe Şahadetnamesi’nin düzenlenmesi için ürünlerin belirli bir oranda yerel girdi içermesi gerekir.

Tercihsiz Menşe Kuralları

Tercihsiz menşe kuralları, herhangi bir özel ticaret anlaşmasına bağlı olmadan uygulanan kurallardır. Bu kurallar, ürünlerin hangi ülkede üretildiğini veya işlendiğini belirlemek için kullanılır.

Tercihsiz menşe kurallarının bazı örnekleri şunlardır:

• Gümrük Tarife Pozisyonu (GTP): Bir ürünün gümrük tarifesindeki kodu, ürünün menşeini belirlemek için kullanılabilir.
• Üretim Süreci: Ürünün üretim süreci, ürünün menşeini belirlemek için kullanılabilir.
• Son Ekonomik İşlem: Ürüne son ekonomik işlemin hangi ülkede yapıldığı, ürünün menşeini belirlemek için kullanılabilir.

Tercihli Olmayan Menşe Şahadetnamesinin Kullanımı

Herhangi bir tercihli ticaret anlaşmasına bağlı olmadan, bir ürünün hangi ülkede üretildiğini veya işlendiğini belgelemek için kullanılan resmi bir belge, tercihli olmayan menşe şahadetnamesidir. Ürün, ithalatçı ülkenin gümrük idaresine bu belge ile beyan edilir.

Tercihli olmayan menşe şahadetnamesi, aşağıdaki durumlarda kullanılabilir:

• Gümrük vergilerinin ve kotalarının uygulanması: Tercihli olmayan menşe şahadetnamesi, hangi ülkenin mallarına gümrük vergilerinin ve kotalarının uygulanacağını belirler.
• Ticaret politikası önlemlerinin uygulanması: Tercihli olmayan menşe şahadetnamesi, anti-damping vergileri, ticaret ambargoları ve diğer ticaret politikası önlemlerinin uygulanmasını garanti eder.
• İstatistiksel amaçlar: İthalat ve ihracat istatistikleri, tercihli olmayan menşe şahadetnamesi kullanılarak toplanır.

Menşe Şahadetnamesi Gerekli Mi?

Menşe Şahadetnamesi gerekli olup olmadığı, ihraç edilen ürünün türüne, gideceği ülkeye ve ticari anlaşmalara bağlıdır.

Menşe Şahadetnamesi gerektiren bazı durumlar vardır:

• Tercihli ticaret anlaşmalarına tabi ürünler: Tercihli ticaret anlaşmaları kapsamında gümrük vergilerinin düşürülmesinden veya muafiyetinden yararlanmak için Menşe Şahadetnamesi’nin ibraz edilmesi gerekir.
• Kotalara tabi ürünler: Bazı malların ithalatına izin verilebilir. Bu kotalara giren mallar için Menşe Şahadetnamesi gereklidir.
• İthalatçı ülkenin gümrük idaresi tarafından talep edilen ürünler: Bazı durumlarda, ithalatçı ülkenin gümrük idaresi herhangi bir ürün için bir Menşe Şahadetnamesi talep edebilir.

Menşe Şahadetnamesi gerektirmeyen bazı durumlar vardır:

• Tercihli ticaret anlaşmalarına tabi olmayan ürünler: Tercihli ticaret anlaşmalarına tabi olmayan ürünler için Menşe Şahadetnamesi gerekmez.
• Kotalara tabi olmayan ürünler: Kotalara tabi olmayan mallar için Menşe Şahadetnamesi gerekmez.
• İthalatçı ülkenin gümrük idaresi tarafından talep edilmeyen ürünler: Bazı durumlarda, ithalatçı ülkenin gümrük idaresi herhangi bir ürün için Menşe Şahadetnamesi istemeyebilir.

Yetkili makamlara danışarak, ihracatçı firma, ihraç edeceği ürünün türüne ve gideceği ülkeye göre bilgi edinebilir.

Menşe Şahadetnamesi’nin gerekli olup olmadığı hakkında; Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Bakanlığı ve Gümrük Müsteşarlığı ihracatçı firmalara Menşe Şahadetnamesi gerekli olup olmadığı konusunda tavsiyelerde bulunabilir.

Özel Menşe Şahadetnamesi (Form A) Nedir?

Türkiye, Avustralya, Yeni Zelanda ve Japonya’ya yapılan ihracatlarda Özel Menşe Şahadetnamesi (Form A) olarak bilinen bir belge kullanır. Bu belge, ihraç edilen ürünün Türkiye’den geldiğini belirtir. İthalatçı ülkenin gümrük idaresine malın ne olduğunu beyan etmek için Form A belgesi kullanılır. Bu belge, gümrük vergilerinin düşürülmesi veya muafiyeti için gerekli olabilir.

İhracat ve İthalatta Menşe Şahadetnamesinin Önemi

Menşe Şahadetnamesi’nin ihracat ve ithalat için öneminin nedenleri şunlardır:

• Gümrük vergilerinin ve kotaların uygulanması: Hangi ülkenin mallarına hangi gümrük vergilerinin ve kotaların uygulanacağını belirlemek için Menşe Şahadetnamesi kullanılır.
• Ticaret politikası önlemlerinin uygulanması: Menşe Şahadetnamesi, anti-damping vergileri, ticaret ambargoları ve diğer ticaret politikaları uygulanır.
• İstatistiksel amaçlar: İthalat ve ihracat istatistikleri Menşe Şahadetnamesi kullanılarak toplanır.
• Tercihli ticaret anlaşmalarından yararlanma: Tercihli ticaret anlaşmaları kapsamında gümrük vergilerinin indirilmesinden veya muafiyetinden yararlanmak için Menşe Şahadetnamesi gereklidir.

Menşe Kümülasyonu Nedir?

Menşe kümülasyonu, bir serbest ticaret anlaşması (STA) tarafı olan birkaç ülkenin birbirlerinin menşeli girdilerini kendi ürünlerinin üretiminde serbestçe kullanmalarına ve bu şekilde üretilen ürünlerin anlaşmaya taraf diğer ülkelere ihracatında tercihli ticarete konu olmasına izin veren bir sistemdir.

Menşe kümülasyonunun amacı ise birbirlerine tercihli rejimler tanıyan ülkeler arasındaki ticaretin arttırılması, ve üretim zincirlerinin entegrasyonunun teşvik edilmesi ve bölgesel kalkınmanın desteklenmesidir.

Serbest Ticaret Anlaşmaları kapsamında kaç çeşit kümülasyon sistemi vardır?

Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) kapsamında üç çeşit kümülasyon sistemi vardır bunlar sırasıyla ikili, çapraz menşe ve tam kümülasyondur.

İkili Kümülasyon Nedir?

İkili kümülasyon, aralarında serbest ticaret anlaşması bulunan iki ülkenin, birbirlerinin menşeli girdilerini üretimde serbestçe kullanmalarına ve bu şekilde üretilen ürünün anlaşmaya taraf diğer ülkeye ihracatında tercihli ticarete konu olmasına imkan tanıyan bir sistemdir.

Örneğin:

• Türkiye ve Şili arasında serbest ticaret anlaşması olduğunu varsayalım.
• Bir Türk firması, Şili’ye ihraç etmek üzere bir gömlek üretmek istiyor.
• Gömlek üretiminde kullanılan kumaş Türkiye’de üretilmiş olsun.
• İplik ise Şili’den ithal edilmiş olsun.

İkili kümülasyon sistemi sayesinde:

• Türk firması, Şili’den ithal edilen ipliği gömlekte kullanabilecektir.
• Gömlek, Türkiye menşeli ürün olarak kabul edilecektir.
• Gömlek, Şili’ye gümrüksüz veya indirimli gümrük vergisi ile ihraç edilebilecektir.

İkili kümülasyon sisteminin avantajları:

• İhracatçıların maliyetlerini düşürmesi
• İhracatçıların pazara erişimini kolaylaştırması
• Bölgesel ticaretin artması

İkili kümülasyon sisteminin dezavantajları:

• Karmaşık bir sistem olması
• Uygulamada bazı zorluklar olması

İkili kümülasyon sisteminden yararlanabilmek için:

• Ülkelerin arasında bir serbest ticaret anlaşması olması gerekir.
• Ürünlerin, serbest ticaret anlaşmasında belirtilen menşe kurallarına uyması gerekir.
• Gerekli belgelerin ibraz edilmesi gerekir.

Çapraz Menşe Kümülasyonu nedir?

Çapraz menşe kümülasyonu, üç veya daha fazla ülkenin menşeli girdilerin, bir ürünün menşeini belirlemede dikkate alındığı bir kümülasyon sistemidir. Bu sistem, bir ürünün üretim aşamasında farklı ülkelerden menşeli girdilerin kullanılmasına ve bu şekilde üretilen ürünün, serbest ticaret anlaşması (STA) kapsamında tercihli gümrük vergilerinden yararlanmasına imkan tanır.

Örneğin:

• Türkiye, Avrupa Birliği (AB) ve Fas ile STA’ya taraf olsun.
• Bir Türk firması, AB’ye ihraç etmek üzere bir gömlek üretmek istiyor.
• Gömlek üretiminde kullanılan kumaş Türkiye’de, iplik ise Fas’ta üretilmiş olsun.

Çapraz menşe kümülasyonu sistemi sayesinde:

• Türk firması, Fas’ta üretilen ipliği gömlekte kullanabilecektir.
• Gömlek, Türkiye menşeli ürün olarak kabul edilecektir.
• Gömlek, AB’ye gümrüksüz veya indirimli gümrük vergisi ile ihraç edilebilecektir.

Çapraz menşe kümülasyonu sisteminin avantajları:

• İhracatçıların maliyetlerini düşürmesi
• İhracatçıların pazara erişimini kolaylaştırması
• Bölgesel ticaretin artması
• Üretim zincirlerinin entegrasyonunun teşvik edilmesi

Tam Kümülasyon Nedir?

Tam kümülasyon, bir serbest ticaret anlaşması (STA) kapsamında yer alan tüm ülkelerin menşeli girdilerin, bir ürünün menşeini belirlemede dikkate alındığı bir kümülasyon sistemidir. Bu sistem, bir ürünün üretim aşamasında farklı STA ülkelerinden menşeli girdilerin serbestçe kullanılmasına ve bu şekilde üretilen ürünün, anlaşmaya taraf tüm ülkelere gümrüksüz veya indirimli gümrük vergisi ile ihraç edilebilmesine imkan tanır.

Örneğin:

• Türkiye, Avrupa Birliği (AB), Fas ve Ürdün ile STA’ya taraf olsun.
• Bir Türk firması, AB’ye ihraç etmek üzere bir gömlek üretmek istiyor.
• Gömlek üretiminde kullanılan kumaş Türkiye’de, iplik Fas’ta, düğmeler ise Ürdün’de üretilmiş olsun.

Tam kümülasyon sistemi sayesinde:

• Türk firması, Fas’ta üretilen ipliği ve Ürdün’de üretilen düğmeleri gömlekte kullanabilecektir.
• Gömlek, Türkiye menşeli ürün olarak kabul edilecektir.
• Gömlek, AB’ye ve diğer STA ülkelerine gümrüksüz veya indirimli gümrük vergisi ile ihraç edilebilecektir.

Merve Paşpınar – Transmetro Gümrük Müşavirliği Kurumsal İletişim Direktörü