Türkiye ekonomisinin 20 Aralık 2021’de tanıştığı kur korumalı mevduat hesabı 18 ayda 125.3 milyar dolar seviyesine yükseldi. Döviz kuru, para, kredi politikası, Merkez Bankası rezervleri tü-müyle kur korumalı mevduat hesabı üzerinden yürütülüyor. Merkez Bankası’nın getirdiği tüm regülasyonların da ucu kur korumalı mevduata çıkıyor. Bankacılık sektörü bilanço yönetiminde zorlanırken yüksek dolarizasyon, çıkış belirsizliği KKM risklerini yükseltiyor.

İlk devreye girdiğinde TL dönüşümdeki yüksek seyir ve kurlardaki hareketlerle Hazine ve Maliye Bakanlığı’na KKM farkı nedeniyle yüklü bir maliyet oluşmuştu. Son dönemlere gelindiğinde ise regülasyonların sıkılaşması döviz dönüşümlü KKM’ye ağırlık verildi ve bankaların hedefl eri tutturması için rekabet kızıştı.

Sektör faiz üzerine prim ve opsiyon uygulamalarıyla tasarruf sahiplerini dövizden dönüşüme ikna etmek isterken tüm riskleri de üstlenmeye başladı.

Böylece hem Merkez Bankası hem de kamu tarafından kur farkı nedeniyle çok da büyük bir yük kalmamış oldu.

KKM’NİN SEKTÖRÜ VE EKONOMİSTLERİ ENDİŞELENDİREN RİSKLERİ

1-BANKALARIN NET KARINDA NEGATİF ETKİ

Bankacılık sektörünün son dönemde tek işi döviz dönüşümlü KKM bulabilmek. Merkez Bankası’nın dün gönderdiği yazıya kadar bankalar KKM’ye verdikleri faizin üzerine döviz faizi, peşin primi gibi uygulamalar yapıyordu. Son 8 haftada KKM 36.4 milyar dolar arttı. Bu durum KKM’ye veri-len döviz cinsi faizin yıllık yüzde 35-40’a kadar ulaşmasına neden oldu. Döviz talebinin rekor kırdığı iki seçim döneminde ise bankalar belirli tutarın üzerinde açılan dövizden TL’ye dönüşüm KKM hesaplarına nakit prim önemeye de başlamıştı. Bankalar bu uygulamanın bilançoları oldukça negatif etkilediği için vazgeçmeye karar verirken prim ve opsiyon uygulamalarına Merkez Bankası da son verilmesini istedi. Bu ay başından itibaren açılacak veya yenilenecek KKM hesaplarında prim ödemesi vade sonunda yapılabilecek ve prim ödemeleri TL olarak yapılacak. Ancak bugüne kadar olan oldu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) verilerine göre faiz üst sınırının kaldırıldığı nisanda bankaların net karı 38.6 milyar lira oldu. Geçen yıl nisanda 34.9 mil-yar lira idi. Yani sadece yüzde 10 bir artış yaşanabildi. Bankacılık sektörü kaynakları mayıs ayında kar artışının sıfırlanabileceğine işaret ediyor. Kızışan KKM rekabeti, fazladan ödenen prim ve opsiyonlar sektörün bu yıl zaten yavaşlaması beklenen net karını çok daha olumsuz etkiledi.

2-DOLARİZASYON YÜKSELİYOR

Her ne kadar KKM’yi ekonomi yönetimi TL’ye dönüşüm olarak görse de dövize endeksli yapısı nedeniyle ekonomistler KKM’nin de döviz mevduatı içinde değerlendirilmesinin daha doğru olduğunu belirtiyor. BDDK’nın haftalık verilerine göre KKM dahil yabancı para mevduatlar yüzde 63,65’e ulaştı. KKM’nin de toplam mevduat içindeki payı yüzde 24,26’ya yükseldi. Bankacılık sektörü bunun yüksek seviyede bir dolarizasyon oluşturduğuna işaret ediyor.

3-KREDİ ARZINI KISITLIYOR LİKİDİTE SIKINTISI OLUŞUYOR

Bankacılık sektörü TL mevduat oranı hedefinin yanı sıra TL mevduata dönüşüm hedefini de tut-turma çabası içinde. Ayrıca gerçek kişiler için yabancı paradan TL mevduata yüzde 10 ek dönüşü hedefi de mevcut. Tüm bunlar mevduat faizlerini yukarı çekiyor. Ancak kredi faizleri için de sınırlamalar, ayrıca kredi büyümesine yönelik de oranlar var ve bu da kredi faizlerinin mevduat faizlerinin altında kalmasına neden oluyor. Net faiz geliri negatif olan bankalar bunu bir süredir devam ettirmeye çalışsa da son dönemde kredilerde fiyatlama yapmak oldukça zorlaştı. Riskin artması nedeniyle bankacılık sektörü özellikle ticari kredide ya durdu ya da çok yüksek faiz öneriyor. İhtiyaç kredisinde de 70 binin üzerinde kredi kullandırımı neredeyse yok ve bu kredi türünde de faizler yükseldi. Bu sonuçlar TL mevduat oranı ve TL dönüşüm hedefini tutturma çalışmalarının da bir yansıması. KKM de bu işin tam merkezinde bulunuyor. Bankalar kredi arzını kısınca bir likidite sıkışıklığı da yaşanıyor.

4-ÇIKIŞ DURUMUNDA RİSK TEHDİDİ

Ekonomistlerin ve bankacıların en dikkat çektiği risk bu. KKM hacmi 125.3 milyar dolara ulaşmış durumda. Uzmanların verdiği bilgiye göre KKM bitirilmeye kalktığı anda bu miktarın önemli bir kısmının spottan dövize dönme olasılığı çok yüksek. Çıkışın güç olduğu bir yapı yaratıldığına dikkat çeken uzmanlar KKM’nin nasıl sona ereceğine yönelik bir riskin söz konusu olduğunu vurguladı. Öte yandan rezervlerin azalmasının da KKM dönüşünde ileride ödemelerde sıkıntı olabileceği ihtimaline işaret eden uzmanlar KKM’den çıkış planının bir an önce yapılması gerektiğinde ise hemfikirler.

Şebnem TURHAN- Ekonomim