Erol Taşdelen

EYVAH CEO TUTUKLANMIŞ!

Yayınlanma:

6 yıl önce

17/03/2019

Yazan:

Niall Ferguson, “Tanrılar, yok etmek istediklerine ilk matematik öğretir” sözleri zaman içinde haklılığını ortaya çıkardı.
Üretim, Ticaret, Tarım, Sanayi gibi ekonominin dinamiklerini oluşturan şeyler hakkında somut bilgisi ve tecrübesi olmayan fakat sayısal veri analiz yetenekleri sayesinde manipülasyon becerileri olan finansal, banka yöneticilerin piyasalarda 2000’den sonra artan rollerinin hiç kuşkusuz krizlerden birinci derece rolleri vardı.
Konut Projelerinin Nedeni
Konut Proje kredilerin oluşması 2000’li yıllara dayanır. Öyle ki bankalar inşaat şantiyesine kadar gidip stantlar kurdu. Maketten beğendiğin evin yan masaya geçerek kredi sözleşmesini de imzalayıp daha temeli bile atılmamış 15. Kattaki evin ödemesine başladın bile. Kredi kullananlar gelir testine bile tutulmaya gerek görülmedi. Al kimlik fotokopisini ver krediyi teminat nasılsa sağlamdı. Bankalar verdikleri konut kredisini bonoya çevirip buradaki gelirlerini teminat göstererek yeni krediler aldılar. Sistem bir sarmalın içindeydi artık. O dönemde Moody’s gibi derecelendirme firmaları bile konut kredisine bağlı bono ve tahvillerini ödeme ihtimali yüksek teminatı sağlam kredi grubuna soktu. Parası olup orta uzun vadede gelir bekleyen yatırımcılar da bu bono ve tahvilleri almaya başladı. Kredi destekli tahvillerdeki ani değer değişikliğine karşı da kredi temerrüt takası oluşturuldu. Yeni ürünler türetildi. Bunları yapanların hiçbiri gerçek bankacı değildi. İşlemler matematiksel bir mantığa dayalı idi. Ortada bir avuç insanın bilebileceği karmaşık matematiksel denklemler dışında bir şey yoktu aslında. İşlemler o kadar karışık hale getirildi ki iç ve dış denetçilerin bile denetleyebilmesi nerede ise imkansızdı. Sistemde üst yöneticiler unutulmadı. Başarı prim ve teşvikler ile maaşlarından daha çok ürüne bağlı paralar hesaplarına yatınca kurum içi körlükler de kendiliğinden oluştu. Ortam riskli idi ama Bankaların üst yöneticilerine sözde performansa dayalı ödemeler yapılıyordu ama yöneticiler bile ne gibi performans sergileyip de bu primleri hak ettiklerini tam anlamıyordu. Paralar havada uçuşunca motivasyon da hat safhada idi.
Hemen paniklemeyin Türkiye’den bahsetmiyorum. Kapitalizmin merkezi ABD’den. Zaten bizim bankalar her şeye uygun hizmet verip riski sevmedikleri için üzerine çok katı İş Hukuku ve Bankacılık kanunları olduğu için böyle şeyler bizde olmaz. Neyse devam edelim.
Rüzgar Tersine Dönünce ne olur
Konut sisteminde matematik dâhisi abi ablalar sistemi kurdu kağıt üzerinde çok mükemmeldi aslında. Ta ki konut kredileri ödenmemeye başlayıncaya kadar. Konut kredileri ödenmemeye başlayınca buna endeksli Bono ve Tahvillerin değerleri de aniden düşüverdi. Riske karşı alınan tedbirlerden Temerrüt takası da büyük kayıplar nedeni ile çöktü. 2008 yaşanan kısaca bu şekildeydi. Bizde de Mortgage kanunu çıkarılmıştı Allahtan kriz geldi de uygulamaya konamadı.
Banka cambazlarının zaafı
CEO’ya bağlı matematik dâhisi ekibin en büyük zaafı “ülke gerçeklerinden” uzak olmalarıdır. Şubelere bile sormadan sistemi çalıştırıp ürünlerden geriye yönelik masrafları alırlar ama sahada ne gibi sorunlar olabileceğini, müşteri kayıplarını düşünemeyecek kadar strateji yoksunudurlar. Strateji olmayan yerde kısa vadeli Taktikler ile ilerlenir siste gaza basılır ama sisin ilerisinde neler olabileceği bilinmez. Çukura düşünce şaşkın angut kuşları gibi, far görmüş Tavşan gibi kalakalırlar. Peki bütün bunları niye yazdık. Devam edelim.
Sarbanes-Oxley Yasası
Bankavitrini.com Banka Üst Yöneticilere yapılan ödemeleri haberleştirdi. Bankaların kendi verileri ile rakamsal olarak ortaya koydu. Bazı bankaların karı düşmesine rağmen üst yöneticilere ödemelerin ikiye katladığını gördük. Performans sistemine göre ne kadar çok rakamsal büyüme o kadar çok Prim, Ödeme, İkramiye alan abi / ablalara ufak bir hatırlatma yapmak isterim. Örnek aldığınız ABD’de de benzer bir performansa bağlı prim hak ediş ödeme sistemi vardı.
Kapitalizmin anavatanı ABD’de ne oldu biliyor musunuz ?
Göstergeler ile gelirlerini artıran yöneticiler göstergeler ile yapay oynamaya başladı. Nasıl ise cepleri doluyordu. Sistemi manipüle ettiler. 2000’lerin başında Tyco CEO’su Dennis Kozlowski, WorldCom CEO’su Bernard Ebbers, Adelphia CEO’su John Rigas’nın ortak özellikleri buydu zaten. Rakamları manipüle ederek çıkar sağlamak. Sonları mı ne oldu. Hepsi hapsi boyladı. Skandallar ortaya çıkınca 2002’de Sarbanes-Oxley Yasası çıkarıldı.
Yasa Halka açık şirketlerin Mali Tabloların sorumluluğunun direkt şirketin Yönetim Kurulu Üyelerinin olacağını belirtiyordu. Bundan sonra hiçbir Yönetim Kurulu Üyesi bilançomda şu kalemde oynama olmuş, örneğin ücret ve komisyon gelirimizi artırmak için yasal olmayan yollar ile vatandaştan, firmalardan ödemeler alınmış diyemeyecek hale geldi. Şahıs ve Firmaların onayı olmadan hesaplarından keyfi kesintiler yapılması bıçak gibi kesildi bu yasa ile. Bize de benzer yasa şart mı : Kesinlikle ! Kurumsal ülkelerde kurum hata yapar ise faturayı CEO öder. Hatırlatırım uyuşturucu baronları ve terör örgütlerine takip edilemeyen telefon sattıkları gerekçesiyle BlackBerry şirketinin CEO’ları tutuklanmıştı. Mylan CEO’su Heather Bresch’in Üst Yöneticilere ödenen primler üzerine kurduğu performans sisteminin firmayı nasıl batırdığı, batmadan önce derecelendirme firmaları tarafından yılın en başarılı ve en iyi yönetilen Bankası olarak seçilen ABD devi Lehman Brothers’in kurduğu benzer performansa göre prim ödeyerek motivasyon sistemi başlarına bela olması hikayesi de ayrı yazı konusu.
Bizde de Sarbanes-Oxley benzeri Yasa şart
Halkın ve firmaların yasal dayanağı olmayan şekilde uyduruk, verilmeyen hizmete karşılık ücret ve komisyonlar ile soyulmasını seyredecek miyiz? Harekete geçip yasal düzenleme yapacak mıyız? Geç bile kaldık. Bir an önce bu yönde yasal zemin hazırlanmalı. Şahıs ve firmaların tek tek dava açıp bu paraların iade edilmesi beklenmemeli, yasal otorite bankaların yaptığı gibi bu paraların geriye yönelik iadelerini de sağlamalı. Bu soygun ortamını sağlayan CEO’lardan hesap sorulmadığı sürece bu soygun devam edecektir. Yoksa biz daha bu konuda çok yazı yazarız.
Bankalara bakalım ücret ve komisyon geliri artıracağız diye hiçbir onay almadan, yazılı izni olmadan bazen geçmişe yönelik ücret ve komisyon dahil alındı / alınıyor. Hiçbir hukukçu bana bunun yasal zeminini gösteremez, hırsızlık olmadığını kanıtlayamaz. ! “Yapın ama benim haberim yok ona göre” demek CEO’ları aklar mı göreceğiz. 90 gün gecikmeye düşmesine rağmen kanuni takibe gitmesin diye nazım hesaplar üzerinden kredi taksiti ödeme, krediyi kapatıp tekrar açma gibi sistemsel oyunlar ile takip hesapları düşük gösterilmiş midir : Hiç kuşkunuz olmasın. Eee bütün bunlar gibi muhasebe ve hukuk dışı oyunlar ile banka bilançosunu etkileyip başarılı gibi makyajlanıp yüksek miktarca CEO primleri olarak cebe girdi mi : Şaşırmam!
Tecrübeli Kadrolar niçin tasfiye edildi ?
Bu kadar pisliğin içinde temiz kalınabilir mi ? Çok zor. Bazı bankalar sayısal performans sistemini dayanak göstererek her sene performansı düşük olan alttan yüzde 10’lük dilim tasfiye edildi. Ne tesadüf çoğu 40 yaş üzeri tecrübeli, piyasayı, sahayı, müşteriyi kısaca Bankacılık mutfağından yetişmiş işi bilen şubeciler. Usulsüz işlem yaptıramazsınız bu tecrübeli personele mesela. Bu kadro Bankacılık kanunu da bilir usulsüz bir işlemde ilerde başına gelebilecekleri de. Cahil cesareti yoktur bu tecrübeli kadrolarda çünkü. Bu kadrolar tasfiye etmeden bu soygunu yapamazdınız. Bazı bankalarda Bilgi İşlem Birimi komple tasfiye edildi. Tecrübeli kadroların tasfiyesine bir de bu gözle bakın lütfen. Botokslu, makyajlı söylemler olan, Gençleştiriyoruz, Dijitalleştiriyoruz, Yenilikçiyiz kısaca Robotlar hizmetinizde dendi : Yersen !

Kitap Önerisi : Jerry Z. MULLER, 2019, Sayıların Diktatörlüğü – Başarıyı Rakamlarla Ölçme Saplantısı ve Çözüm Yolları, The kitap yay. İstanbul.
Erol TAŞDELEN
[email protected]

Görüntülenme: 32540

İlgili Etiketler:

Vatandaşı bankalara boğdurmayın

Devrişme Misyonerler

Okumaya devam et

Erol Taşdelen

ZENGİNLİK İLLÜZYONU: Gerçek Zenginlik mi, Borçla Alınmış Bir Hayal mi?

Yayınlanma:

23 saat önce

30/06/2025

Yazan:

Erol Taşdelen

Günümüzde birçok birey, şirket ve hatta ülke; sahip olduğundan çok daha fazla zenginmiş gibi davranıyor. Lüks arabalar, büyük evler, gösterişli tatiller ve sosyal medyada sergilenen “refah dolu” hayatlar… Ancak tüm bu görüntülerin arkasında çoğu zaman borçla finanse edilen bir tüketim yatıyor.

Bu duruma ekonomi literatüründe “Zenginlik İllüzyonu” adı veriliyor. Yani kişi ya da kurumlar gerçek zenginlik yerine, borçla veya geçici gelirlerle sürdürülen bir refah algısı içinde yaşıyorlar.

BİREYSEL DÜZEYDE ZENGİNLİK İLLÜZYONU

Nasıl oluşur?

Kredi kartıyla yapılan lüks harcamalar
Taksitle alınan araba, ev, tatil vb.
Sosyal medyada sergilenen “lüks yaşam” gösterileri

Gerçek: Sahip olunan varlık değil, borçla finanse edilmiş bir tüketimdir.

Kredi kartıyla alınan pahalı telefonlar, taksitle gidilen lüks tatiller ve gösteriş için yapılan harcamalar… Tüm bu tüketim örnekleri, zenginlik illüzyonunun bireysel düzeydeki tezahürüdür. Kişi, aslında gelecek gelirini bugünden harcamakta, ama kendini “zengin” hissetmektedir.

ŞİRKETLERDE ZENGİNLİK İLLÜZYONU

Nasıl oluşur?

Sürekli borçlanarak yapılan yatırımlar
Gerçekleşmemiş kârlar üzerinden yapılan büyüme planları
Finansal tablolarda şişirilmiş varlıklar

Gerçek: Firmanın nakit akışı sorunlu olabilir, ancak dışarıdan “büyüyen ve zenginleşen şirket” algısı yaratılır.

Bazı firmalar; sürekli kredi kullanarak yatırım yapmakta, borçla büyümektedir. Finansal tablolarda görülen “kâr” çoğu zaman nakit akışıyla desteklenmeyen hayali bir kârdır. Böyle firmalar dışarıdan güçlü görünse de içeride ciddi risk taşır.

DEVLETLERDE ZENGİNLİK İLLÜZYONU

Nasıl oluşur?

Aşırı borçlanmayla finanse edilen büyük altyapı projeleri
Yapay şekilde düşük faizle genişleyen ekonomi
Kısa vadeli döviz girişleriyle büyüyen cari açık

Gerçek: Ekonominin temelleri zayıftır ama halk kendini refah içinde hisseder. Bu, genellikle krizle sonuçlanır (örneğin 2001 Türkiye krizi, 2008 ABD mortgage krizi).

Makroekonomik düzeyde, bazı devletler büyük projeler yaparak vatandaşlarına “refah” algısı yaratır. Ancak bu projelerin finansmanı borçla sağlanıyorsa ve üretim-tasarruf dengesi bozulmuşsa, bu durum sadece geçici bir illüzyondur. Ekonomik kriz kaçınılmaz hale gelir.

Zenginlik İllüzyonunun Nedenleri

Tüketim kültürü ve reklamlar
Sosyal medya ve gösteriş toplumu
Finansal okuryazarlık eksikliği
Yatırım yerine tüketimin teşvik edilmesi
Kısa vadeli politikalar

ZENGİNLİK İLLÜZYONUNUN SONUÇLARI VE ZARARLARI

Gerçek olmayan refah, tasarrufları azaltır.
Aşırı borçlanma ekonomiyi kırılgan hale getirir.
Kriz anlarında bu illüzyon bir anda dağılır.
Sosyal huzursuzluk ve gelir adaletsizliği artar.

GÖSTERİŞ DEĞİL GERÇEK ZENGİNLİK

Gerçek zenginlik; üretim, tasarruf ve sürdürülebilir gelir artışıyla mümkündür. Tüketim ve borçla sürdürülen bir yaşam tarzı, sadece zenginlik illüzyonu yaratır. Bu yanılsamadan kurtulmak için finansal bilinçlenme ve sadeleşme şarttır. Zenginlik illüzyonu, finansal gerçeklerden kopmuş bir algı oyunudur. Ekonomide sürdürülebilir refah; gerçek gelir artışı, üretim gücü ve tasarruf ile olur, borç ve gösterişle değil.

Erol TAŞDELEN-Ekonomist

Görüntülenme: 7750

Okumaya devam et

Erol Taşdelen

Pasif Gelir Nedir, Nasıl Yaratılır, Faydası Nedir?

Yayınlanma:

2 gün önce

29/06/2025

Yazan:

Erol Taşdelen

Geleneksel gelir modeli olan “aktif gelir”, çalıştığınız süre boyunca elde ettiğiniz kazancı ifade eder. Ancak modern finansal özgürlük arayışında en çok öne çıkan kavramlardan biri “pasif gelir”dir. Zaman karşılığı çalışmadan da gelir elde etmeyi mümkün kılan bu model, bireylere ekonomik güvenlik, esneklik ve uzun vadede bağımsızlık sağlar. Peki pasif gelir nedir, nasıl oluşturulur ve faydaları nelerdir?

Pasif Gelir Nedir?

Pasif gelir, bir kişinin aktif olarak çalışmadan, daha önce yaptığı yatırımlar, varlıklar ya da sistemler aracılığıyla düzenli olarak kazanç elde etmesidir. Bu gelir türü, genellikle ilk aşamada zaman, sermaye ya da bilgi yatırımı gerektirir; ancak bir kez kurulduğunda sistem kendini tekrar eder ve az çaba ile gelir üretmeye devam eder.

Pasif Gelir Nasıl Yaratılır?

Pasif gelir yaratmanın çeşitli yolları vardır. İşte en yaygın ve sürdürülebilir yöntemler:

1. Gayrimenkul Yatırımları

Kira geliri elde etmek pasif gelirin en klasik yollarındandır.
Konut, dükkan ya da arsa yatırımları düzenli nakit akışı sağlayabilir.

2. Finansal Yatırımlar

Temettü Hisseleri: Halka açık şirketlerin düzenli olarak dağıttığı kâr payları.
Tahviller ve Fonlar: Düşük riskli ama sabit getirili finansal araçlar.
Mevduat Faizi: Özellikle yüksek faiz dönemlerinde cazip hale gelir.

3. Dijital İçerik ve Telif Hakları

YouTube videoları, e-kitaplar, online eğitimler, bir kez üretildikten sonra sürekli kazanç sağlayabilir.
Fotoğraf veya müzik lisansları üzerinden gelir elde edilebilir.

4. Blog / Web Sitesi Gelirleri

Reklam gelirleri (Google AdSense vb.)
Affiliate (satış ortaklığı) ile komisyon geliri

5. Franchise ve Otomatik İş Modelleri

İyi yapılandırılmış bir franchise veya dijital ürün satışı, işin başında olmadan da kazanç sağlayabilir.

6. Kripto ve Web3 Gelirleri (Riskli olabilir)

Staking, yield farming, NFT telif gelirleri gibi modern yöntemler de pasif gelir alanına girmektedir.

Pasif Gelirin Faydaları

1. Zaman Özgürlüğü

Aktif çalışma zorunluluğu ortadan kalktıkça zamanınızı sevdiklerinize, seyahate veya başka projelere ayırabilirsiniz.

2. Finansal Güvenlik

Tek bir gelir kaynağına bağlı kalmadan riskleri dağıtmış olursunuz. Ekonomik kriz, işten çıkarılma gibi durumlarda destek sağlar.

3. Erken Emeklilik İmkanı

Düzenli ve güçlü bir pasif gelir akışı, geleneksel emeklilik yaşını beklemeden çalışmayı bırakmanızı mümkün kılar.

4. Yatırım Kapasitesini Artırma

Pasif gelir, birikimlerinizi artırarak yeni yatırımlar yapmanızı kolaylaştırır. Böylece gelir-üretim döngüsü büyür.

5. Psikolojik Rahatlık

Sürekli çalışmak zorunda olmadan gelir elde etmek, bireyin zihinsel sağlığını ve yaşam kalitesini olumlu etkiler.

Finansal Özgürlük İçin Pasif Gelir Şart

Günümüz ekonomik koşullarında sadece aktif gelire güvenmek, uzun vadede sürdürülebilir değildir. Pasif gelir, finansal istikrarı güçlendirmenin ve geleceğe güvenle bakmanın temel yollarından biridir. Elbette hiçbir sistem tamamen zahmetsiz değildir; ancak doğru strateji, sabır ve disiplinle oluşturulmuş bir pasif gelir modeli, hayatınız boyunca size çalışır.

Görüntülenme: 9439

Okumaya devam et

BANKA HABERLERİ

Emekli Bankacı Ne Yapar? Sandığınızdan Çok Daha Fazlası…

Yayınlanma:

2 gün önce

29/06/2025

Yazan:

Erol Taşdelen

Bankacılığı bırakan ya da bankadan emekli olan eski bankacılar, sahip oldukları bilgi, deneyim ve geniş iş ağı sayesinde farklı sektörlerde birçok alanda faaliyet gösterebilmektedir. Aşağıda bankayı bırakan ya da emekli olan bankacıların en çok yöneldiği işler başlıklar hâlinde sıraladık:

1. Finansal Danışmanlık ve Eğitim

Bireysel ve kurumsal danışmanlık: KOBİ’lere finans yönetimi, nakit akışı, kredi yönetimi gibi konularda danışmanlık verirler.
Eğitmenlik ve seminerler: Bankacılık tecrübelerini aktararak üniversitelerde ders verir veya özel eğitim kurumlarında eğitmenlik yaparlar.

2. Kendi İşini Kurma (Girişimcilik)

Finans ve sigorta acenteliği: Emeklilik, hayat sigortası, BES danışmanlığı gibi alanlarda sigorta acentesi açarlar.
Danışmanlık ofisi / mali müşavirlik işbirliği: Mevzuata hâkim kişiler muhasebe firmalarıyla ortak projeler yürütür.
Kafe, butik, e-ticaret gibi daha sosyal veya ilgi alanlarına dayalı girişimlerde bulunurlar.

3. Gayrimenkul Sektörü

Emlak danışmanı / yatırım uzmanı: Özellikle ticari gayrimenkulde banka kredisiyle alım-satım yapanlara danışmanlık verirler.
Gayrimenkul değerleme uzmanlığı: SPK lisansı alarak profesyonel değerleme işleri yaparlar.

4. Fintek / Dijital Finans Sektörü

Start-up danışmanlığı: Fintek girişimlerine tecrübe aktarımı sağlarlar.
Proje yönetimi, uyum (compliance) gibi alanlarda görev alırlar.

5. Kurumsal Şirketlerde Üst Düzey Yöneticilik

Finans veya risk yönetimi birimlerinde CFO, CRO veya danışman rollerinde çalışırlar.
Holdingler, leasing, faktoring, sigorta şirketleri gibi finansal yapıların yönetim kadrolarında görev alabilirler.

6. Aracı Kurumlar ve Portföy Yönetim Şirketleri

Yatırım danışmanlığı: Bireysel yatırımcılara portföy planlama ve piyasa analizi yaparlar.
Menkul kıymetler alım-satımı ve fon danışmanlığı alanında çalışırlar.

7. Denetim ve Uyum (Compliance)

Bağımsız denetim firmaları, özellikle bankacılık kökenli deneyimli kişileri iç kontrol, denetim ve risk yönetimi pozisyonlarında değerlendirir.
MASAK, BDDK, SPK gibi düzenleyici kurumlara danışmanlık hizmeti verirler.

8. Yazarlık, Köşe Yazarlığı, YouTube / Sosyal Medya

Tecrübelerini aktararak finansal okuryazarlık alanında içerik üretirler.
LinkedIn, YouTube, blog sayfaları gibi mecralarda ekonomi yorumculuğu yaparlar.

9. Siyasi / Sivil Toplum Görevleri

Yerel yönetimlerde veya sivil toplum kuruluşlarında görev alabilirler.
Bazıları siyasi danışmanlık, yerel meclis üyeliği gibi pozisyonlara da yönelir.

Örnekler:

Eski Pozisyonu	Yeni Yöneldiği İş
Şube Müdürü	Kredi danışmanlığı / Eğitimci
Portföy Yöneticisi	Gayrimenkul danışmanı / Bireysel emeklilik uzmanı
Teftiş Kurulu Üyesi	İç denetim danışmanı / Risk yönetimi uzmanı
Krediler Müdürü	KOBİ danışmanlığı / Müşavirlik işbirliği

Bankacı Emekliliğinin Avantajları

Tecrübe: Finansal piyasalar, mevzuat, kredi analizi gibi konularda yıllara dayalı deneyim.
İletişim Ağı: Kurumsal ve bireysel müşteri çevresi sayesinde kolay iş bağlantısı kurma avantajı.
Analitik Düşünme Yetisi: Riskleri değerlendirme ve çözüm geliştirme becerisi.

Yeni Nesil Bankacı Emeklileri Ne Yapıyor?

Günümüzde birçok eski bankacı YouTube kanalı açarak finansal okuryazarlık içerikleri üretiyor, sosyal medya üzerinden bireysel danışmanlık hizmeti veriyor. Bazıları ekonomi yazarına dönüşürken, bazıları da yerel siyasete veya sivil toplum kuruluşlarına yöneliyor.

Bankacılık kariyerini sonlandıranlar için hayat yeni başlıyor. Geniş bir bilgi birikimine sahip bu profesyoneller, ikinci kariyerlerinde sadece gelir üretmekle kalmıyor, aynı zamanda topluma fayda sağlayacak hizmetler de sunuyorlar. Özellikle girişimcilik ve danışmanlık alanında öne çıkan bu dönüşüm, bankacıların emeklilik sonrası üretken kalabileceğinin güçlü bir kanıtı.

Görüntülenme: 9128

Okumaya devam et