GARANTİ BANKASI EMEKLİLERİ DAYANIŞMA DERNEĞİ – GAREMDER
BASIN DUYURUSU

Bizler bankacılar olarak öncelikli talebimiz yaklaşık 500 bin emekli/ çalışan Bankacı Vakıf üyesinin etkilenen aileleri ile en az 2/3 milyon kişinin 2008 yasası kaynaklı mağdur olduğumuz müktesep haklarımızın geri alınması ve korunması ile gerekli yeni yasal düzenlemelerin yapılması ve banka vakıflarının mali ve idari yapısının garantör kurumlarla sürdürülebililirliğinin sürekliliği sağlanmasıdır.

Bizler SGK sisteminin dışında primlerini Özel Sandıklara ödemiş bankacılar olarak, tüzüklerimizdeki maaş zamları ve aylık bağlama oranlarını 2008’de çıkmış olan yasa nedeniyle uygulayamıyoruz.

Dolayısıyla mevcut 2024 emekli maaş zamları;

1) SGK da, SSK, Bağkur ve Memur Emekli maaş zamlarının oransal farklılığının eşitlik ilkesine aykırı olması,

2) Biz bankacıların SGK dışı Özel Sosyal Güvenlik sisteminde prim ödemiş olmamız ve mevcut yasadan kaynaklı mağduriyetimiz nedeniyle kabul edilemez.

Enflasyona yenik düşmüş maaşlarımız çoğunluğu açlık sınırının altındadır.

Mağduriyetimizin giderilmesi için biz bankacılar için sosyal güvenlik sisteminde gerekli yasal düzenlemeler yapılana kadar 2025 SSK emekli zamlarının en az Asgari Ücret olarak Memur zamları ile aynı olmasını talep ediyoruz

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.

Garanti Bankası Emeklileri Dayanışma Derneği
Yönetim Kurulu

Küresel ekonominin temel taşı olan ve sosyal güvenlikte pirimlerini SGK dışı özel sandık vakıflarına yatırmış bağlı bankacılar olarak öncelikli talebimiz; Yaklaşık 500 bin emekli/çalışan bankacı vakıf üyesi etkilenen aileleri ile birlikte en az 2 milyon kişi mevcut mevzuattan kaynaklı mağdur olmaktadır. Anayasal kazanılmış haklarımızın geri alınması ve korunması kaydıyla, banka sosyal güvenlik özel sandık vakıflarının güncel gerçek aktüerya tespiti ile mali ve idari yapısının sürdürülebilirliğinin sorumlu garantör bankalarca, bankaların iflası halinde doğal kefaleti hazine tarafından sağlanmasıdır.

Ülkemizde 2001 banka krizinin yarattığı ve bu konuda tüm özveriyi veren biz bankacıların ve pirim ödediğimiz banka özel sandık vakıflarının 20 yıldır mağdur olduğu ve sosyal güvenlik vakıflarını tasfiye protokolünde gibi çalıştıran, sosyal güvenlik vakıflarını ve üyelerini belirsiz bir gelecekte bırakan aşağıdaki üç kanuna dayalı mevcut mevzuat nedeniyle çoğumuzun maaşları açlık sınırının altındadır.

Önerimiz;

1) Bankaların kurdukları sosyal güvenlik vakıflarına fon aktarmasını yasaklayan 2005 yılı 5411 sayılı Bankacılık Kanunu 58.maddesi,
2) Son imza ile yürürlülüğe girmemiş olması nedeniyle hükmü esastan tartışmalı özel sandıkların toplu devrini öngören ve bu kanun yürürlülüğe girmediği halde emekli maaş zamlarını anayasanın kazanılmış haklarına aykırı olarak SSK oranlarına bağlayan 2008 yılı 5510 sayılı kanun geçici 20 maddesi,
3) 2008 yılı 5510 /yasası geçici 20 maddesinin son imza ile yürülükte olmadığı güncel dönemde, 2005 yılı 5411 yasası 58 maddesi ile korumasız kalmış banka özel sandık vakıflarının ifllası halinde aktifi ve pasifi ile devrolacağı ve bu durumda tüm kazanılmış haklarda mağduriyet yaşatacak 1964 yılı 506 sayılı kanun geçici 20 maddesi ek 36 maddesi,

Birlikte yeniden değerlendirilerek,

1) Öncelikle, hangi sosyal güvenlik sisteminde olduklarına bakılmaksızın tüm bankacıların, banka özel sandık vakıf tüzüklerinde de olan emekli krtiteri, TCMB ile eş değerli ‘banka memuru’ işalan niteliğine dayalı emekli olma kriterini belirleyen sosyal güvenlik kanununun olması,

2) Sosyal güvenlik sisteminde özel banka sandık vakıflarının sosyal güvenlik vakıfları olması nedeniyle SGK sisteminde 4.kol olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına idari olarak bağlı kanunu olması ve ilgili vakıf tüzüklerinin bu kanuna göre uygulanması

3) Bankaların, kurdukları sosyal güvenlik vakıfları için ayırdıkları karşılığının, bankacıların tespit edilecek kazanılmış haklarının tespiti ile yeniden revize edilmesi ve mevcut vakıfların gerçek aktüeryalarının tespiti kaydıyla; Bankaların kurdukları özel sandık vakıflarının gerçek aktüeryalarının tespiti ile İlgili, vakıflara kazanılmış haklarla yeniden değerlendirilmiş karşılık tablosu ile fon aktarımı yapılarak banka özel sandık vakıflarının sürdürülebilirliğinin sağlanması Bankası olmayan banka özel sandık vakıflarının bankacıların kazanılmış haklarının tespiti ve hazinenin doğal kefaletinde korunmasının sağlanması.

4) Sağlıkta anayasal haklara göre yeknesak uygulamalar sağlanması

5) Vakıf Genel Kurul temsilinde anayasal hak olarak emeklilerin temsil hakkını kullanmasının sağlanması

Konularında ilgili taraflarla TBB de gerekli komisyonun kurularak, yeni yasa taslaklarının TBMM ye sunulması ile tüm mağduriyetimizin giderilmesini talep ediyoruz.

“BANKA MEMURİ STATÜSÜ NEDEN GEREKLİ?”

GAREMDER Yönetim Kurulu Başkanı Ayşe Sunguroğlu konu ile ilgili dört konunun önemini belirterek açıklamalarda bulundu:

Sunguroğlu’ya göre birincisi, tüm bankacıların TCMB gibi eşdeğer hukuki kimliğinin olması gerekmektedir.

Bilindiği gibi Bankacılar, olağanüstü sorumluluk içeren, kamusal ağırlaştırılmış yükümlülük taşıyan ve karma hukuka tabi çalışanlardır. Banka sermaye grubu bankanın ticari bilançosundan, bankacılar da icrasından sorumludur.
Bankaları banka yapan bankacılardır, aldığı yetki ve sorumluluk ile tüm ülke ekonomisine hatta endüstrisine yön vermektedir. Bu nedenle Türkiye Bankalar Birliği  çatısı altındadır ve sadece bankacılara özel mesleğin icrasında Bankacılık Kanunu ile kanunu olan da tek meslek grubudur.  Ancak sosyal güvenlik sisteminde bankacıların işalan/emekli hukuki kimliği ve hakları konusunda yasal düzenleme bulunmamaktadır.
Bizler SGK sistemi içinde ve dışında primlerini özel sandıklara ödemiş karma hukuka tabi kamusal iş yapan bankacılarız. TCMB A.Ş. olmasına rağmen, çalışanı da emekli olma kriteri ile birlikte 1211 sayılı özel bir kanun ile sosyal güvenlikte yer almıştır. Primlerini Emekli Sandığına ödemektedirler ancak hukuki kimlikleri devlet memuru değildir.
Primlere esas emekli maaşlarını Emekli Sandığı normları ile almakla birlikte kendi içlerindeki yetki bazlı skalalarına dayalı ek ödemeler ile emekli olmakta ve buna bağlı da doğal olarak yeşil pasaport hakları bulunmaktadır.
TCMB çalışanının hukuki kimliği ‘Banka Memuru’ dur. Banka özel sandık vakıflarının tüzüklerinde çalışanın kimliği ‘Memur’ dur.
Hangi sosyal güvenlik sistemine pirim ödemiş olduklarına bakılmaksızın tüm bankacıların TCMB eşdeğerli, işalan/emekli kimliği ’Banka Memuru ‘olmalıdır.

Sunguroğlu’ya göre ikincisi, Sosyal güvenlikteki banka özel sandık vakıflarının, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığına idari olarak bağlı temel haklardan oluşan ayrı bir kanununun olması gerekmektedir.

SGK sistemi içindeki SSK, Bağkur, Emekli Sandığı dışında Yargıtay kararı ile 4.kol sosyal güvenlik sisteminde olan bankacıların, bağlı olduğu banka özel sandık vakıfları ile ilgili ayrı bir sosyal güvenlik kanunu bulunmamaktadır. Bu nedenle e-devlettte de emekli kimliğimiz bulunmamaktadır.
SSK, Bağkur ve Emekli Sandığı (SGK) idari olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlıdır.
Özel banka sandıkları vakıfları idari olarak sosyal güvenlikte uzmanlık alanı olmayan Kültür ve Turizm Bankanlığına bağlıdır.
Devletin SGK’lılara kanunla uyguladığı bayram ikramiyeleri, promosyonlar gibi kazanımlardan, özel banka sandık vakıfları mensupları olarak hukuken SGK’lı sayılmadığımız için ancak uzun süren mücadeleler ve hatta mahkemeler yoluyla bu haklara ulaşabiliyoruz. Ayrıca tüm vakıflarda temsil sorunu yaşıyoruz.

Sunguroğlu’ya göre üçüncüsü, Anayasaya ve kazanılmış haklara aykırı olan ve son imza atılmadığı için yürürlülüğü esastan tartışmalı 2008 yılı 5510 kanunu geçici 20 maddesi ve bağlı maddelerin yeniden değerlendirilmesi gerekmektedir.

Son imza ile yürürlülükte olmadığı halde,2008 yılında çıkan, tüm banka özel sandık vakıflarının SGK’ya devrini öngören 5510 sayılı geçici 20 maddesi nin çalışan tek maddesi ile maaşlar ve aylık bağlama oranı SSK işci oranlarına bağlanmıştır. Özel banka sandık vakıf tüzükleri gereği, çalışana dayalı emekli kriteri, maaş zamları ve aylık bağlama oranları mevcut mevzuat nedeniyle uygulanamıyor.
2005 yılında çıkan SGK’ya devir kanunun Anayasa Mahkemesinnce iptal gerekçesi olan ‘fazla olan hakların aza indirilemiyeceği‘ kararına rağman ayrıca, bu yasanın çıkış tarihinden bir gün önce işe başlamış olan vakıf üyelerinin kazanılmış hakları gözönüne alınmamış olup bu maddesi ile de anayasaya ve kazanılmış haklara aykırıdır.
Ayrıca, maaşlar dışı korunmuş olması gereken vakıf tüzüklerinin ve buna bağlı yönetmeliklerinin bazı vakıflarca değiştirilmesi nedeniyle başta sağlık uygulamalarında mağduriyet yaşamaktayız.

Sunguroğlu’ya göre dördüncüsü, Mevcut sandıkların güncel gerçek aktüeryalarının tespiti gerekmektedir.

Mevcut sandıkların güncel aktüeryalerı bilinmemektedir.2005 den itibaren tasfiye protokünde gibi çalıştırılan banka özel sandık vakıfları ve vakıf üyeleri bilinmez bir gelecektedir.Mevcut durumda bir vakfın iflas etmesi halinde1964 yılı 506 geçici 20 36 maddesi le aktifi ve pasifi ile SGK’ya kazanılmış haklar korunmadan devrolma riski bulunmaktadır.

Mevcut Banka Özel Sandık Vakıflar
Akbank, Yapı Kredi Bankası, İş Bankası,Garanti Bankası, Vakıflar Bankası, Şekerbank,Esbank, Ziraat Bankası (Halk, Anadolu, Emlak, Pamukbank) Sınai Kalkınma Bankası, Fortis Bank

GAREMDER
Derneğimiz, mevcut tüm banka özel sandık vakfı bazındaki derneklerinin oluşturduğu Resmi Emekli Bankacı Dernekleri Platform üyesi olarak çalışmaktadır.
info@garemder.org   0216 347 94 14

Sandık mali yapıları ile ilgili bilgilere, kısmi olarak ancak bankaların Kamu Aydınlatma Platformunda (KAP) yıl sonlarında yayınladıkları Yıllık faaliyet raporlarından ulaşılabilmektedir. Konunun çok teknik olması nedeniyle de bu bilgileri bir emeklinin sağlıklı değerlendirmesi de kolay olamamaktadır.

Bu sandıkların son yıllardaki aktif ve pasif üye sayılarının ülkemizdeki genel sosyal güvenlik sistemine dahil emekliler ile karşılaştırmalı gelişimi şöyledir:

2022 yıl sonu itibariyle bu sandıklardaki aktif sigortalı sayısı 144.213, aylık alanlar 97.041 ve bağımlı sayısı 197.735 olmak üzere toplam 438.989 kişiye ulaşmıştır. Türkiye’de aktif pasif oranı 2.01 iken bu sandıklardaki oran 1.49’dur. Yani ülkemizde 2.01 çalışan 1 emekliye bakarken bu sandıklarda 1.49 kişi 1 emekliye bakmaktadır. Son yıllarda teknolojinin gelişimi banka çalışan sayısının ve banka şube sayısının azalması nedeniyle bu oran, hızla düşmekte ve zaman içinde daha da düşmesi muhtemeldir

Aktif sigortalı sayı artışı genel sistem ile karşılaştırıldığında banka sandıklarındaki artış oranı daha düşük kalmakta, genel sistemde bağımlı sayısı azalırken banka sisteminde artmaktadır. Bu süreç zaten mali yapıları zayıf hatta tam olarak mali yapılarının ne olduğu da bilinmeyen bu sistemin zaman içinde daha da büyük sorunlara yol açması muhtemeldir. 506 sayılı kanun 20. Maddesi gereği Ticaret Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Hazine ve Maliye bakanlığı tarafından denetlenmektedir. Söz konusu sandıkların bağlı olduğu bankaların 31.12.2022 yıl sonu itibariyle faaliyet raporlarından derlediğimiz bilgiler aşağıdadır. Öncelikle açıklanan varlık dökümleri bilgileri ve sonrasında ilgili sandıkların açık ve fazla bilgileri verilmiştir.

2022 yılı içinde varlığını en çok artıran iki banka % 69 ile Garanti bankası ve %59 ile Vakıfbank olup hem bu bankaların hemde diğer bankaların varlık artış oranları enflasyon artışı dikkate alındığında son derece düşük kalmış olup bozuk mali yapılarının ileride daha da büyük sorunlara yol açması kaçınılmazdır. Her bir sandık ağırlıklı farklı türde varlık bulundurmaktadır. Özellikle menkul kıymet ve banka mevduatlarının yüksek enflasyon karşısında değer kaybı kaçınılmazdır.

Keza son dönemde uygulanan para politikaları özellikle bu iki kalemin getirisini enflasyon karşısında anlamsız hale getirmektedir. Banka çalışanı, emekli ve bağımlı sayıları dikkate alındığında söz konusu varlıkların gelecekte yararlanıcıların sağlık ve sağlık dışı yükümlülükleri için ne kadar yetersiz olacağı görülmektedir.

Sosyal Güvenlik Hukukunda bilindiği kimlerin Emekli Sandığı iştirakçisi, kimlerin SSK sigortalısı, kimlerin Bağ-Kur sigortalısı sayıldıkları ilgili yasada tanımlanmıştır. Örneğin: 506 sayılı yasanın 2.maddesinde hizmet akdine dayanarak çalışanlar SSK sigortalısıdır. Aynı kanunun 3.maddesinde ayrık tutulanlar yasa gereği sigortalı sayılmamaktadır. Geçici 20.maddede sayılan Vakıf-Sandıklara tabi çalışanları da kural olarak hizmet akdine dayanmaktadır. Ne var ki vakıf üyelerinin SSK sayılmayacakları Geç.20 maddede belirtilmiştir. (SSK 506 geç.mad.20/c. Böyle olunca da SS Kurumunun denetimi altına alınan bu vakıflar TC Emekli Sandığı, SSK ve Bağ-Kur gibi ayrı bir sosyal Güvenlik Kuruluşudur. Bu görüş YİBK ile (Yargıtay İBK 9.5.1983 E 1983/1 K 1983/1 RG 23.6.1983 18086) Dördüncü kol Sosyal Güvenlik Kurumu yerine geçen kuruluşlar niteliğini kazanmışlardır.

Geçici 20. maddeye göre kurulan Sosyal Güvenlik Vakıfları dördüncü bir sosyal güvenlik kuruluşu olduklarına göre bunlara ait vakıf senetleri teknik anlamda kanun değilse bile gördükleri işlev bakımından birer sosyal güvenlik kanunu gibidirler. Özel Sosyal Güvenlik Vakıflarının tamamı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Maliye ve Ticaret Bakanlıklarınca müştereken kontrol ve murakabe edilecektir.

506 sayılı kanunun 20.maddesine göre kurulan Özel Sosyal Güvenlik sandıkları ilk önce 11.5.1976 tarih 1992 sayılı kanunun 3. maddesiyle sosyal sigortalar kurumuna devredilmiş ancak devre ilişkin 3.madde Anayasa mahkemesince iptal edilmiş iptal kararı sonrası sözü edilen sandıklar tüzel kişiliklerini eskiden olduğu gibi devam ettirmişlerdir. 2005 tarihli 5411 sayılı Bankacılık Kanununun geçici 23.maddesiyle bu sandıklar tekrar SSK devredilmiştir. Anılan 23.maddenin birinci fıkrasına göre sandığın tüm aktifi pasifiyle birlikte tüzel kişiliğinin de devredilip devredilmediği açıkça anlaşılamayan anılan fıkra lafsına ve amacına uygun olarak yorumlandığında sandığın tüzel kişiliğinin korunduğu devredilenlerin aktif sandık üyeleri ile birlikte sandıktan gelir veya aylık alanlarla bunların hak sahiplerinden oluştuğu sonucuna varılması anlaşılmaktadır. Gerçekten de özel hukuk hükümlerine göre kurulmuş olan sandığın yasa hükmü gereğince bir başka kuruma devredilmek suretiyle tüzel kişiliğine son verilmesi Anayasaya aykırı olabilirdi.

Cumhurbaşkanının başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi Bankacılık kanununun 23.maddesinin birinci fıkrasını iptal etmiştir. 5411 sayılı Bankacılık kanununun sandıkların devri ile ilgili geç.23.maddesi 5510 sayılı kanunla yürürlükten kaldırılmıştır. 16.5.2006 tarih 5502 sayılı kanunun geç.6. maddesi 5754 sayılı kanunla değişik geç. 20 madde hükümleri sonraki tarihi taşıdığından az önce belirtilen 6.madde de yürürlükten kalkmış sayılır.

5510 geç.20 madde yayımı tarihinden itibaren üç yıl içinde SS kurumuna devredilmiş sayılırlar ve kanun kapsamına alınırlar maddesi yasal süre dolduğundan ve devir gerçekleşmediğinden Bakanlar Kurulu Kararı ile 2 yıl uzatılabilir hükmü getirilmiştir. Söz konusu üç yıllık süre 8.5.2011 tarihinde ek iki yıllık süre 8.5.2013 tarihinde 6283 sayılı kanun ve 5510 sayılı kanunla yapılan düzenleme ile 2013/4617 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 8.5.2015 tarihine kadar uzatılmıştır.

Sonuç Olarak; Özel Emekli Sandıklarının SGK devri bilinmeyen bir tarihe ertelenmiştir. SGK ve Sayıştay devire esas olacak yüzde 9.8 olarak belirtilen teknik faiz oranının nominal faiz oranı olarak anlaşılması bu itibarla da nominal faizden enflasyon oranının arındırılması ile bulunacak reel faiz üzerinden hesaplanması gerektiğini belirtirken Özel Emekli Sandıkları bu oranın reel faiz olduğunda ısrar etmektedirler. Vakıf-Sandıkların iddia ettiği gibi reel faiz olduğunun kabul edilmesi halinde sandıkların Sosyal Güvenlik sistemine o tarih itibarıyla 54.5 milyar lira ilave yük getireceği bununda Sosyal Güvenlik sisteminin mali yapısının sürdürülebilir olmaktan çıkaracağı görüşü vurgulanmıştır.

Raportör: 
SUNGUROĞLU Ayşe Muzaffer, Garemder Yönetim Kurulu Başkanı
Kaynakça:
TAŞCIOĞLU Abdullah, TBB 1998 208 sayılı yayın TBB ve TCMB yayınları
ŞENOL Murat, ‘’2022 Yılı Sonu İtibariyle Banka Özel Sandıklardaki Son Durum’’ Banka Vitrini Mart 2023
DEDE Av. Metin, Garemder Hukuk Danışma Kurulu Üyesi
TENGİZ Yıldız,  Akbank Emekli Derneği Denetim Kurulu Üyesi
ÇINAR Semih Ata, İş Bankası Emeklileri Hakları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
BARÇIN Hilmi Bahadır, “Banka Sandıklarının Devri SGK’nın Bütçe Dengesini Bozar mı?”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Şubat 2011.
ÇİTÇİ Bülent, “Sosyal Güvenlik Sisteminin Yeniden Yapılandırılması: Vakıf Sandıkları” Yaklaşım, Sayı:205, Ocak 2010.
ERASLAN Av. Eyüp, “Banka Personel Sandıklarının Geleceği”, İstanbul Barosu
Dergisi, Cilt:86, Sayı:2012/1, Ocak-Şubat 2012.
BANK-SEN, Banka Sandıkları Raporu Kasım 2012
Levine ve Zervos, 1998: 537-558
ASLANKÖYLÜ Av. Resul, Yargıtay Üyesi Sosyal Sigortalar Kanunu Kitabı

Bu rapor yazılı veya elektronik ortamda kaynak göstermeden yayınlanamaz.

Ayşe Muzaffer Sunguroğlu
Garanti Bankası Emeklileri Dayanışma Derneği
Yönetim Kurulu Başkanı

GAREMDER- GARANTİ BANKASI EMEKLİLERİ DERNEĞİ | Facebook

GAREMDER – Garanti Bankası Emeklileri Dayanışma Derneği (@garemder) 

***************

EK OKUMA RAPORLAR:

RAPOR NO: 1

RAPOR NO: 2

RAPOR NO: 3

TÜRKİYE’DEKİ ÖZEL SOSYAL GÜVENLİK SANDIKLAR RAPORU-2024