Standard & Poors 500 Endeksi’ndeki (S&P 500) şirketleri yöneten üst düzey yöneticilerin aldıkları ücret paketleri geçen yıl yaklaşık yüzde 13 oranında arttı. Böylece CEO’ların aldıkları maaş ve ikramiyeler, enflasyonun Amerikalılar’ın bütçeleri üzerinde önemli baskı oluşturduğu bir dönemde çalışanların kazançlarını açık ara geride bıraktı.
Associated Press için araştırma ve veri tabanı firması Equilar tarafından analiz edilen verilere göre, CEO’lar için ortalama ücret paketi yüzde 12,6 artışla 16,3 milyon dolara yükseldi. Bu arada, özel sektör çalışanlarının ücret ve sosyal hakları 2023 yılına kadar yüzde 4,1 oranında arttı. Bu yılki ücret araştırmasında yer alan şirketlerin yarısında, şirketin ücret skalasının ortasında yer alan bir çalışanın, şirketin CEO’sunun kazanç seviyesine erişmesinin neredeyse 200 yıl süreceği gözleniyor.
Ekonominin direnç göstermesi, güçlü kâr oranları ve hisse senedi fiyatlarının artması, CEO’ların cömertçe ödüllendirilmesiyle sonuçlandı. Pandemiyi atlatan şirketler, kalıcı enflasyon ve yüksek faiz oranlarından kaynaklanan zorluklarla karşılaşmıştı. AP’nin yıllık anketine katılan yirmiden fazla CEO, yüzde 50 veya daha fazla ücret artışı aldı.
New York’taki danışmanlık firması Compensation Advisory Partners’ın kurucu ortağı Kelly Malafis, “Pandemi sonrası bu piyasada, yönetim kurulları iyi bir lidere sahip olduklarını düşündüklerinde CEO’ları ödüllendirmek ve elde tutmak istiyorlar” diyor. Malafis’e göre bu etkenler, ücretlerin artmasına neden oluyor.
Ancak ilerici Politika Çalışmaları Enstitüsü’nde Küresel Ekonomi Projesi’ni yöneten Sarah Anderson, üst düzey yöneticiler ile işçiler arasındaki kazanç farkının Amerikalılar arasında ekonomiye ilişkin genel memnuniyetsizlikte rol oynadığına inanıyor.
Anderson, “Burada en çok enflasyona odaklanılıyor, insanlar bunu gerçekten hissediyor ama enflasyonun acısını daha çok hissediyorlar çünkü ücretlerinin yeterince arttığını göremiyorlar” dedi.
Birçok şirket, hissedarların CEO ücretlerini performanla daha yakından ilişkilendirme çağrılarına kulak verdi. Sonuç olarak, ücret paketlerinin büyük bir kısmı hisse senedi ödüllerinden oluşuyor ve şirket belirli hedeflere, genellikle daha yüksek bir hisse senedi fiyatına veya piyasa değerine ulaşmadıkça ya da işletme karını arttırmadıkça CEO genellikle yıllarca nakit paraya çeviremiyor. Ortalama hisse senedi ödülü geçen yıl ikramiyelerdeki yüzde 2,7’lik artışa kıyasla neredeyse yüzde 11 oranında arttı.
AP’nin CEO ücret çalışması, S&P 500 şirketlerinde 1 Ocak ile 30 Nisan tarihleri arasında vekaletname veren ve şirketlerinde en az iki tam mali yıl üst üste görev yapmış 341 yöneticinin ücret verilerini içeriyor.
En çok kazananlar kimler?
Yarı iletken ve altyapı yazılımı firması Broadcom’un CEO’su Hock Tan, 162 milyon dolar değer biçilen ücret ve ikramiye paketiyle AP’nin CEO ücret çalışmasının en tepesinde yer alan şirket yöneticisi oldu.
Broadcom’un CEO’su Hock Tan, geçen yılın en fazla kazanç elde eden CEO’su.
Rakibi Nvidia gibi Broadcom da teknoloji şirketleri arasında yapay zeka teknolojisinde kaydedilen ilerlemelerden büyük fayda sağlıyor. Broadcom çipleri; büyük bankalar, perakendeciler, telekom operatörleri ve devlet kurumlarına kadar çeşitli işletmeler ve kamu kuruluşları tarafından kullanılıyor.
AP’nin anketinde üst sıralarda yer alan diğer CEO’lar ise risk yönetimi için yazılım geliştiren Fair Isaac Corp’tan (FICO) 66,3 milyon dolarlık kazançla William Lansing, Apple’dan 63,2 milyon dolarla Tim Cook, Prologis Inc’den 50,9 milyon dolarla Hamid Moghadam ve 49,8 mİlyon dolarla Netflix’in eş CEO’su Ted Sarandos.
Apple’da Cook’un ödeme paketi bir önceki yıla göre yüzde 36’lık düşüş gösterdi. Cook, Apple’ın 2022 yıllık toplantısında hissedarların sadece yüzde 64’ünün ücret paketini onayladığı oylamaya yanıt olarak 2023 yılı için ücret kesintisi talep etmişti.
Anketin metodolojisi Palo Alto Networks CEO’su Nikesh Arora (151,4 milyon dolar) ve Charter Communications CEO’su Christopher Winfrey (89 milyon dolar) gibi CEO’ları hariç tutuyor.
CEO maaşları ve çalışan maaşları kıyaslaması
ABD Çalışma Bakanlığı’na göre, özel sektör çalışanlarının ücret ve sosyal hakları 2022’deki yüzde 5,1’lik artışın ardından 2023’te yüzde 4,1 artış gösterdi. Ülke genelinde çalışanlar pandemiden bu yana daha yüksek ücretler almaya devam ediyor.
Bu kazanımlarla bile, yönetici kadrolarıyla diğer çalışanlar arasındaki uçurum daha da açılmaya devam ediyor. Bu yılki ücret araştırmasına katılan CEO’ların yarısı, medyan çalışanın kazandığının en az 196 katını kazanıyor. Geçen yılki ankette bu rakam 185 kat olarak kayda geçmişti.
CEO’ların kazancı ile çalışanların kazancı arasındaki uçurum her zaman bu kadar derin değildi.
ABD’nin en büyük sendika federasyonu AFL-CIO’nun şirketler ve sermaye piyasaları direktör yardımcısı Brandon Rees, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ve 1980’lere kadar, halka açık büyük şirketlerin CEO’larının ortalama işçi ücretinin yaklaşık 40 ila 50 katını kazandığını söylüyor.
Rees, “(Mevcut) ödeme oranı, bir tür kazanan her şeyi alır kültürüne işaret ediyor. Şirketler CEO’larına takım oyuncularının aksine süper yıldızlar gibi davranıyor” dedi.
Kadın CEO’lar
AP anketine önceki yıllara kıyasla daha fazla kadın yönetici katıldı. Ancak kadın CEO’ların sayısı, erkek meslektaşlarına kıyasla hala çok az. Equilar’ın verilerine dahil olan 342 CEO’nun sadece 25’i kadındı.
Çip üreticisi Advanced Micro Devices’ın CEO’su ve yönetim kurulu başkanı Lisa Su, 2023 mali yılında üst üste beşinci kez AP anketinde en yüksek maaşı alan kadın CEO oldu ve 30,3 milyon dolar değerinde ikramiye kazandı. Bu rakam, 2022’de aldığı paketle aynı seviyede. Genel sıralaması ise 25’ten 21’e yükseldi.
Otomotiv firması General Motors’un CEO’su Mary Barra, geçen yıl 27,8 milyon dolar maaş ve ikramiye kazandı.
Diğer en çok kazanan kadın CEO’lar arasında otomotiv firması General Motors’tan Mary Barra (27,8 milyon dolar); bankacılık devi Citigroup’tan Jane Fraser (25,5 milyon dolar); havacılık ve savunma şirketi Northrop Grumman’dan Kathy Warden (23,5 milyon dolar) ve kargo ve lojistik hizmetleri şirketi UPS’ten Carol Tome (23,4 milyon dolar) yer alıyor.
Kadın CEO’lar için medyan ücret paketi yüzde 21 artışla 17,6 milyon dolara yükseldi. Erkek yöneticilerin medyan maaş paketleriyse yüzde12,2 artışla 16,3 milyon dolara çıktı
Dünyada ve ülkemizde sosyal güvenlik sistemlerinde sosyal devlet ilkesinin bir uzantısı olarak dezavantajlı gruplara pozitif ayrımcılık niteliğinde haklar sağlandığı gibi, aylık hesaplama sistemlerinde de alt sınır aylığı uygulamaları ile asgari bir güvenceye sahip olunmasının hedeflendiği görülmektedir. Alt sınır aylığı uygulamalarıyla, bağlanan aylıkların belirli bir miktarın altına düşmesinin önlenmesi ve asgari geçim düzeyinin korunması ile aktif çalışma hayatında düşük ücret alan kişilerin, emeklilik dönemindeki refah düzeylerinin çok fazla etkilenmemesi amaçlanmaktadır.
Öte yandan, SSK sigortalılarının emekli aylıklarının hesaplanmasında, hizmet sürelerine göre en fazla 3 tane aylık hesaplama yöntemi kullanılmaktadır. Sigortalıların 2000 öncesi hizmetleri için Gösterge sistemi, 2000 ila 2008/Eylül (dahil) dönemi hizmetleri için 4447 sayılı Kanunla getirilen sistem, 2008/Ekim ve sonrası hizmet süreleri için 5510 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaktadır. Sigortalıların hizmet başlangıç tarihi 2000 ve sonrası ise 4447 ve 5510, 2008/Ekim sonrası ise sadece 5510 sayılı Kanun hükümleri uygulanmak suretiyle emekli aylıkları hesaplanmaktadır. Dolayısıyla, sigortalılara tekli (Gösterge, 4447 veya 5510) sistemlere, ikili (gösterge + 4447 veya 4447+5510) ya da üçlü (Gösterge + 4447 + 5510), sistemlere göre aylık bağlama işlemi yapılmaktadır.
1-Tekli Sistemlerde Bağlanan Aylıklarda Alt Sınır Aylığı Uygulaması
506, 4447 ve 5510 sayılı kanunlarda öngörülen her bir aylık hesaplama sisteminde alt sınır aylığı uygulaması bulunmaktadır.
Buna göre, tekli sistemde bağlanan aylıklar (Tablo 1) ile karma sistemde bağlanan aylıklar (Tablo 2) için alt sınır aylığı kuralları ve yasal dayanakları özetlenmiştir.
2- Karma Sistemde Bağlanan Aylıklarda Alt Sınır Aylığı Uygulaması;
-İkili karma sistemde (Gösterge+4447) bağlanacak aylıklar, 506 sayılı Kanunun geçici 82. Maddesine göre hesaplanmaktadır. Bu madde kapsamında aylık bağlanacak sigortalılar; 2000 yılı öncesi sigortalı olup, 2008 yılı Ekim ayı öncesi aylık talebinde bulunanlardır. Bu sistemde alt sınır aylığı, iki kısmi aylığın toplamının, gösterge sisteminde hesaplanan tam aylığın, 2000 ila emeklilik talep yılı arasında geçen yılların TÜFE oranları ile güncellenen miktarının altında olamamaktadır.
Bu uygulama, sistemdeki aylıkların 2003 yılına kadar TÜFE artışları ile taşınması nedeniyle sorun yaratmamış olmakla birlikte, 2003 yılında emekli aylık artışlarında sosyal destek ödemesi uygulamasının yapılması nedeniyle, sistemde ödenen en düşük aylık miktarının, 506 sayılı Kanunun geçici 82. maddesinde belirtilen ve gösterge sistemine göre bağlanmış tam aylığın sadece TÜFE ile aylık başlangıç tarihine taşınmış miktarını geçmesi nedeniyle, bu madde kapsamında bağlanan aylıklar en düşük emekli aylığının altında kalmaya başlamıştır. Bu durumun önlenmesi amacıyla 22/1/2004 tarihli ve 5073 sayılı Kanunla 506 sayılı Kanuna eklenen geçici 89. Maddeyle, geçici 82. maddeye göre bağlanan aylıkların, en düşük emekli aylığının altında olamayacağı kuralı getirilmiştir.
-İkili karma sistemde (4447 + 5510) bağlanacak aylıklar, 5510 sayılı Kanunun geçici 2. Maddesine göre hesaplanmaktadır. Bu kapsamda aylık bağlanacak sigortalılar, ilk defa 2000 yılından sonra sigortalı olup, 2008 yılı Ekim ayından sonra aylık talebinde bulananlardır. Bunlara ikili karma (4447+5510) sisteme göre bağlanacak aylıklarda, 4447 sayılı kanuna göre hesaplanacak 2000-2008 yılı Eylül dönemi aylığı, sistem içinde alt sınır aylığı kontrolü yapıldıktan sonra, 506 sayılı Kanunun geçici 89. Maddesi gereğince, 2000 öncesi bağlanan en düşük emekli aylığının, emeklilik talep tarihine, aylık artışları ile taşınmış miktarıyla mukayese edilerek yüksek aylık üzerinden hesaplamaya devam edilmektedir.
-Üçlü karma sistemde (Gösterge +4447 + 5510) bağlanacak aylıklar, 5510 sayılı Kanunun geçici 2. Maddesine göre hesaplanmaktadır. Bu kapsamda aylık bağlanacak sigortalılar, ilk defa 2000 yılından önce sigortalı olup, 2008 yılı Ekim ayından sonra aylık talebinde bulananlardır. Üçlü karma sisteme (Gösterge+4447+5510) göre hesaplanacak aylıklarda; her bir sistem içindeki alt sınır kontrolleri dışında, Geçici 2. Maddenin üçüncü fıkrasında, sadece (Gösterge+4447) sistemlerine göre hesaplanan kısım için alt sınır kontrolleri konulmuştur. Buna göre; 2008 yılı Ekim öncesi Gösterge+4447 kurallarına göre hesaplanan kısmi aylıklar toplamı;
-Gösterge sisteminde hesaplanan tam aylığın, 1999 yılı Aralık ayı TÜFE’si ve 2000 ila 2008 arasında geçen yılların TÜFE’si ile taşınan miktarının,
-Gösterge sisteminde hesaplanan en düşük emekli aylığının (Gösterge x Katsayı x yüzde 70)
2008 yılı Ocak ayına aylık artışları ile taşınmış miktarının, 2008 yılı Ekim ayı öncesi prim ödeme gün sayısı ile çarpılıp toplam prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle bulunan aylıktan az olamamaktadır.
Üçlü karma sisteme göre hesaplanan (Gösterge+4447+5510) aylıklar için 2019 yılına kadar herhangi bir alt sınır aylığı öngörülmemiştir.
3- 5510 Sayılı Kanunun Ek 19. Madde Uygulaması
Çalışmalarına esas kazançları, asgari kazanç üzerinden bildirilen ve toplam hizmet süresi içinde, 2008 yılı Ekim ayı sonrası hizmetlerinin oranı artan ve 2008 yılı Ekim ayı sonrası emekli aylığı talebinde bulunan sigortalıların, emekli aylıkları düşmeye başlayınca, 18/1/2019 tarihli ve 30659 sayılı Resmi Gazete yayımlanan 7161 sayılı Kanunla, 5510 sayılı Kanuna ek 19 uncu madde eklenmiştir. Madde ile bu Kanun veya bu Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerine göre ödenen aylıkların, ek ödeme dahil, maddede belirli tarihlerde yapılan değişikliklerle belirlenen alt sınır aylıklarının altında olamayacağı öngörülmüştür. Ek 19. Maddede alt sınır aylığı miktarında yapılan değişiklikler aşağıdaki Tablo 3’te gösterilmiştir.
Emekli aylıklarına yapılan artışlar, emeklilerin kök aylıklarına yani kendi gerçek aylıklarına yapılmakta ve alt sınır aylıkları ile mukayese edilmektedir.
5510 sayılı Kanunun ek 19. Maddesi ile belirlenen alt sınır aylığı, en son 2025/Ocak ödeme dönemi itibariyle 14.469 TL’ye yükseltilmiştir. 14.469 TL’ye emeklilere aylık miktarlarına göre yüzde 4 veya yüzde 5 oranlarında ödenen ek ödeme tutarları dahildir. Kamuoyunda “kök aylık” olarak ifade edilen ve sigortalıların prim gün ve prime esas kazançlarına göre hesaplanan gerçek aylıkları, ödenmeden önce 13.912,50 TL ile mukayese edilmektedir. Kök aylık bu tutarın altında ise bu tutara yükseltilerek 13.912,50 TL aylık ve bu miktarın yüzde 4’ü olan 556,50 TL ek ödeme olmak üzere toplam 14.469 TL olarak ödeme yapılmaktadır. Sigortalıların kök aylıkları ile alt sınır aylıkları arasındaki fark Hazine tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenmektedir. Sigortalıların kök aylık tutarları 13.912,50 TL’nin üstünde ise alt sınır aylığı uygulamasına girmemektedir.
Kanunun ek 19. Maddesi kapsamında uygulanan alt sınır aylığı, tek bir sisteme veya belirli karma sisteme göre hesaplanan aylıklar için değil, 5510 sayılı Kanun kapsamında ödenen tüm yaşlılık, malullük ve ölüm aylıklarını kapsamaktadır. Ölüm aylıklarında, hak sahiplerinin aylıktaki hisseleri oranında ödeme yapılmaktadır.
Alt sınır aylıklarının, seçim dönemlerinde popülist yaklaşımlarla kısa sürelerle ve yüksek artışlarla belirlenmesi, emeklilik sistemini büyük ölçüde bozmuştur. Emeklilerin yüzde 40’ına yakın bir kısmı alt sınır aylığı almaya başlamış ve prime esas kazançları aynı olmakla birlikte, daha uzun süre (7.200-9.000 gün) prim ödeyen sigortalarla, daha kısa süre (3.600-5.000 gün) çalışanların aynı aylığı almasına yol açarak emekli aylıkları arasında adaletsizlik yaratmıştır. Ayrıca, alt sınır aylıklarının yüksek belirlenmesi ve aylık artışlarının kök aylıklara uygulanması nedeniyle emekliler, aylık artışı almadan birden fazla dönemde aynı miktarda emekli aylığı almak zorunda bırakılmıştır.
Sabancı Holding’i 21 yıldır yönetim kurulu başkanı olarak yöneten Güler Sabancı’nın görevi 27 Mart’ta bitecek. Yerine geçecek isim de belli oldu.
Sabancı Holding’in KAP bildirimi şöyle:
“2004 yılında, Sakıp Sabancı’dan sonra H.Ö. Sabancı Holding A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanlığı’na seçilen Sn. Güler Sabancı, Şirketin 27 Mart 2025 tarihinde yapılacak Olağan Genel Kurulu (Genel Kurul) ile birlikte görevi bırakarak Yönetim Kurulu’ndan ayrılacaktır.
Sabancı Holding Yönetim Kurulu Başkanlığı’na, Genel Kurul’da yapılacak Yönetim Kurulu seçimi ve görev dağılımını takiben, halen Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapmakta olan Sn. Hayri Çulhacı‘nın gelmesi planlanmaktadır.
Sn. Hayri Çulhacı yaklaşık 35 yıldır Sabancı Topluluğu’nda bulunmakta olup, Sabancı Holding’te Yürütme Kurulu Üyeliği, Akbank Yönetim Kurulu Başkan Vekilliği ile Sabancı Holding ve iştiraklerinde Yönetim Kurulu Üyelikleri görevlerini icra etmiştir.
Sn. Güler Sabancı, Sabancı Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanlığı, Sabancı Üniversitesi Kurucu Mütevelli Heyeti Başkanlığı ve Sakıp Sabancı Müzesi Yönetim Kurulu Başkanlığı görevlerine devam edecektir.”
“Mevduatta stopaj düşürülmesi” ifadesi, banka mevduatlarından alınan stopaj vergisinin oranının düşürülmesi anlamına gelir.
Stopaj nedir?
Stopaj, gelir üzerinden kaynakta kesilen bir vergi türüdür. Mevduat hesaplarında bu, banka faiz geliriniz üzerinden vergi kesilmesi anlamına gelir. Yani siz bir vadeli mevduat hesabı açtığınızda ve faiz geliri elde ettiğinizde, bu gelirin belli bir oranı otomatik olarak vergi (stopaj) olarak kesilir ve devlete ödenir.
Mevduatta stopaj oranları nasıl?
Stopaj oranı; mevduatın vadesine ve para cinsine göre değişebilir. Örneğin TL mevduat için geçmişte uygulanan oranlar:
6 aya kadar vadeli hesaplar: %15
6 ay – 1 yıl arası: %12
1 yıl ve üzeri: %10
Ancak bazı dönemlerde bu oranlar düşürülerek örneğin:
Tüm TL vadeli hesaplarda %0 ila %5 gibi oranlara çekilebilir. Bunun amacı vatandaşları mevduata yönlendirmek, yani tasarrufları bankalarda değerlendirmeye teşvik etmektir.
“Stopaj düşürülmesi” ne anlama gelir?
Bu şu anlama gelir:
✅ Faiz geliri üzerinden daha az vergi ödersiniz. ✅ Net faiz getiriniz artar. ✅ Mevduat yatırımı daha cazip hale gelir. ✅ Ekonomide iç tasarrufları artırmak, dövize talebi azaltmak gibi amaçlar güdülüyor olabilir.
Örnek:
Diyelim ki 100.000 TL’lik bir mevduat hesabınız var ve 3 ay sonra 5.000 TL faiz kazanıyorsunuz.
Eski stopaj oranı %15 ise, 750 TL vergi kesilir, elinize 4.250 TL geçer.
Yeni oran %5’e düşürülürse, vergi 250 TL olur ve 4.750 TL alırsınız.
