Türk Ekonomi Bankası (TEB) Genel Müdürü Ümit Leblebici, ekonomi gündemine ilişkin EKONOMİ’ye değerlendirmelerde bulundu. Leblebici, “Program böyle devam ederse 2026 yılında ülke notumuzun ‘yatırım yapılabilir’ seviyeye çıkabileceğini düşünüyorum” dedi. Türkiye’nin en önemli sorununun verimsizlik olduğunu vurgulayan Leblebici, “Eğer Türkiye şirket birleşmeleriyle verimliliği artırabilecek bir yapıya giderse hem yatırımın önünü açar hem de kapasitesini artırır” yorumunu yaptı.

Ümit Leblebici, “Temel göstergelere bakıldığında aslında Türkiye çok iyi duruyor. Bir data hariç, o da enflasyon. Borcun gayrisafi milli hasılaya oranı 25’e yaklaşıyor. Cari açıkta çok iyi durumdayız. 0 ile 10 milyar dolar arasındaki bir cari açık, Türkiye için çok da büyük değil” dedi. Leblebici, Merkez Bankası döviz rezervinin 2024 yılı Mart ayından beri toparlandığına dikkat çekip, beklentisini dile getirdi: “Herhangi bir rating şirketinin Türkiye’nin notunu yükseltmeme ihtimali düşük görünüyor. Program böyle devam ederse 2026’da ülke notumuzun ‘yatırım yapılabilir’ seviyeye çıkabileceğini düşünüyorum.” TEB Genel Müdürü Ümit Leblebici, sorularımızı yanıtlarken, makro ekonomik gelişmeler başta olmak üzere şu mesajları verdi:

Büyüsek de cari açık çok artmaz

“Cari açıkta iyileşme sorgulanıyor. ‘Tekrar büyürsek tekrar açılacak’ deniyor. Buna çok katılmıyorum. Çünkü çok sayıda mekanizmanın birleşmesi sonucu üretilen bir ekonomi politikası var. O ekonomi politikası da cari açığın ani yükselmesini engelleyen bir yapıda. Enerji fiyatları çok kötü gitmiyorsa cari açık çok büyümeyecek. Ayrıca enerji yatırımları da artmış durumda. Yeşil enerji dönüşümleri, yani petrole bağımlılığı azaltacak yatırımlar artıyor. Yenilenebilir enerjinin toplam üretim kapasitesindeki payı yüzde 60’ı aştı. Buna nükleer de eklendiğinde enerjide dışa bağımlılık gittikçe azalacaktır.”

Notumuz yükselecek

“Borçların gayri safi milli hasılaya oranındaki iyileşmede kur etkisi de var ama sonuçta oran yüzde 25. Yani, yüzde 70-90-100 değil. Böyle bir şey yok Türkiye’de. O nedenle Türkiye’nin borç ödeme kapasitesinde hiçbir problem yok. Buradan bir başka yere gidiyorum. 2024 yılı Mart ayından beri Merkez Bankası döviz rezervleri toparlandığı için herhangi bir uluslararası rating şirketinin Türkiye’yi “upgrade” etmeme, yani notunu yükseltmeme ihtimalini düşük görüyorum. 2025’te “upgrade”ler göreceğiz. Hatta eğer böyle gidersek 2026’da “investment grade” olacağımızı düşünüyorum. Eğer şu güne kadar uyguladığımız politikaları devam ettirirsek.”

Türkiye’nin büyük problemi verimlilik

“Ülkemizde en büyük problem verimlilik. Hâlâ verimli çalışmayan bir yapıdayız. Doğası gereği son 3 yıldır yatırım yapma ihtiyacı azaldı. Neden? Önceki negatif reel faiz ortamı, yatırımlarını ertelesen de yani daha az verimli olsan da kârlılığını sürdürmeye yardımcı oldu. Bir senedir pozitif reel faize döndük. Pozitif reel faiz ortamında artık verimliliğin konuşulması gerekiyor. Yatırımlarda verimliliğin sağlanması gerekiyor. O verimlilikle pozitif reel faizdeki kâr marjını tekrar yukarıya götürmeye çalışman gerekiyor. Bunu yapabilecek firmalar var. Verimli çalışmayan çok sayıda firma da var. Eğer Türkiye şirket birleşmeleriyle verimliliği artırabilecek bir yapıya giderse hem yatırımın önünü açar hem de kapasitesini artırır. Böylelikle toplam verimlilik artar.”

Şirket birleşmelerini teşvik etmek gerekiyor

TEB Genel Müdürü Ümit Leblebici, Türkiye’de şirket birleşmelerini teşvik edecek düzenlemelere ihtiyaç olduğunu belirtip, şunları anlattı: “Toplam verimliliği artırmak için şirket birleşmeleri gerekiyor. Geçmiş üç dönemi çok iyi değerlendirip sermaye olarak güçlenmiş, borcunu azaltmış ve yeni yatırım kapasitesine sahip şirketler oldu. Bu dönemi çok iyi geçirmemiş, tasarrufa da önem vermemiş, negatif faizle kendini yaşatmış ama geleceğe hazırlanmamış şirketler de oldu. Toplam üretkenliği sağlayabilmek için şirketleri birleştirelim, birleşmeye özendirelim ve üretimi artıralım. Türkiye bunu yapacaktır diye düşünüyorum. O yönde bir eğilim görüyorum. Sonuçta yatırımlar bir dönem ertelendi. Artık ertelenebilecek durumda değil. Önümüzdeki 2-3 yıl iyi iş yapıp büyümek istiyorsan muhakkak yatırım yapacaksın. Bence kaçınılmaz hale geldi.”

Adana Genç İş İnsanları Derneği (ADANAGİAD), geleneksel kahvaltı etkinliği kapsamında bu kez ekonomi yazarlarını ağırladı. Ekonomi gazetesinden Dr. Şeref Oğuz, Vahap Munyar ve Hakan Güldağ’ın katıldığı söyleşi öncesi konuşan ADANAGİAD Başkanı Ali Can Boğa, “İş dünyası için 2024’ün zor geçen yıllar kategorisine girdi. 2025’te ülkenin en önemli odağının ekonomi olması gerektiğine inanıyoruz” dedi.

Çukurova SİFED Başkanı Berman Mantı da Türkiye’de şirketlerin yüzde 87.5’inin sıfır ila 10 kişi çalıştıran ve sıfır ila 100 milyon TL cirosu bulunan şirketler olduğuna dikkat çekerek, “Gücümüzü birleştirmek, daha fazla işbirliği yapmak zorundayız. Çukurova SİFED olarak Türkiye’ye örnek olacak bir projeyi hayata geçiriyoruz. ‘Business Network Lansmanı’ etkinliğimizi 21 Ekim’de Adana Hilton’da gerçekleştireceğiz. Şirket yöneticilerimizi bu önemli tanışma etkinliğine bekliyoruz” dedi.

İYİ Kİ STK’LAR VAR

TÜRKONFED Başkanı Süleyman Sönmez de dünyanın en gelişmiş ülkelerinde bile mevcut eğitim sisteminin sorgulandığını, dijital çağa özgü yeni modellerin geliştirildiği bir dönemde Türkiye’nin de eğitim alanında hamle yapması gerektiğine vurgu yaptı. Sivil toplumu güçlü olan ülkelerde tüm kurumların güçlendiğini ve rasyonel adımlar attığını belirten Sönmez, “Bir taraftan kendi işini yaparken diğer taraftan şehri, bölgesi ve ülkesi için STK’larda olan iş insanlarını kutluyorum. İyi ki varlar” diye konuştu.

2024’Ü KAYBETTİK

Davetli konuşmacılardan Ekonomi Gazetesi Yayın Kurulu Başkanı Dr. Şeref Oğuz, ekonomide nasıl bir gelecek yıl beklendiği sorusuna tamamlanmak üzere olan yılın değerlendirmesini yaparak yanıtladı. “Yüksek faiz, yüksek enflasyon, ihracat zorluğu yaşadığımız bir yıl oldu. Sorun çözmek yerine top çevrildi. Ekonomi yönetimi radikal kararlar almak yerine iş dünyasından ne alacağını düşündü. Sanayici ve ihracatçı yüzü hürmetine ayakta kalan bir ekonomimiz var. 2024’ü kaybettik” diye söze başlayan Oğuz, 2025’te bir sandık beklentisi bulunduğunu, bunun seçim için değil referandum için olabileceğini kaydetti.

ŞUBAT AYINA KADAR FAİZLER İNMEZ

Ekonomi Gazetesi Yönetim kurulu Başkanı Hakan Güldağ da seçim dolayısıyla alınan birçok kararın ekonomiyi olumsuz etkilediği bir yıl yaşandığını belirterek, “Özel sektörün de kamunun da faiz yükü artıyor. Ancak, Şubat ayına kadar faiz indiriminin yapılacağını düşünmüyorum” dedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e tam destek verdiğini, Şimşek’in de görevinde kalıcı olduğuna inanarak çalışmalarını sürdürdüğünü anlatan Güldağ, “Bu dönem Merkez Bankası’nın soğuk bir yüzü var. Açıkçası reel sektör ve vatandaş göz ardı ediliyor. Sıkı para politikasının 2025’in ilk 4 ayına kadar süreceğini tahmin ediyorum” diye konuştu. Enflasyonla kur artışı arasında farkın açıldığını, bu durumun sürdürülebilir olmadığını belirten Güldağ, hiçbir iktidarın uzun süreli enflasyonla yola devam etmek istemeyeceğini kaydetti.

Moderatörlüğünü Ekonomi Gazetesi Genel Koordinatörü Vahap Munyar’ın yaptığı söyleşi etkinliği ADANAGİAD Üyelerinin sorularının yanıtlanmasıyla devam etti. Etkinlikte Adana Ticaret Odası Başkanı Yücel Bayram, Adana Sanayici ve İş İnsanları Derneği (ADSİAD) Başkanı Vedat Gizer, Girişimcilik Ekosistemi Derneği Başkanı Esra Özden ve çok sayıda davetli hazır bulundu.

Bir ülkeyi Makro Ekonomisini anlamak için 15 veriyi yakından takip etmek gerekir. Bu 15 unsurun neler olduğuna özet olarak bakalım:

Makro ekonominin 15 Temel Unsuru

1. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)
   GSYH, bir ülkenin belirli bir dönemde ürettiği mal ve hizmetlerin toplam değerini ifade eder. Bu gösterge, ekonominin genel büyüklüğünü ve sağlığını ölçmek için kullanılır.
2. Enflasyon
   Enflasyon, fiyat seviyelerindeki zaman içindeki artışı ifade eder. Yüksek enflasyon alım gücünü düşürür ve ekonomik istikrarsızlığa yol açabilir. Düşük enflasyon ise ekonomik dengeyi destekler.
3. İşsizlik
   Bir ekonomide iş bulamayan kişilerin oranıdır. Yüksek işsizlik, tüketim harcamalarını azaltır ve ekonomik büyümeyi yavaşlatır.
4. Arz ve Talep
   Arz, bir ürünün piyasada ne kadar mevcut olduğunu; talep ise tüketicilerin bu ürünü ne kadar istediğini ifade eder. Fiyatlar, arz ve talepteki değişimlere göre şekillenir.
5. Maliye Politikaları
   Hükümetin vergilendirme ve kamu harcamaları yoluyla ekonomiyi yönetme stratejisidir. Bu politikalar, işsizliği azaltmak veya enflasyonu kontrol altına almak için kullanılabilir.
6. Para Politikaları
   Merkez bankaları tarafından uygulanan ve para arzı ile faiz oranlarını yönetmeyi amaçlayan politikalardır. Bu politikalar, enflasyonu düşürmek ve ekonomik istikrarı sağlamak için kullanılır.
7. Faiz Oranları
   Para borç alma maliyetidir. Düşük faiz oranları harcamayı ve yatırımı teşvik ederken, yüksek faiz oranları enflasyonu azaltabilir.
8. Resesyon
   Bir ekonominin daraldığı, yani üretim ve tüketim seviyelerinin düştüğü dönemdir. Resesyonlar genellikle işsizlikte artışa ve harcamalarda azalmaya neden olur.
9. Döviz Kurları
   Bir para biriminin diğer bir para birimine göre değerini ifade eder. Döviz kurları, ülkelerin ithalat maliyetlerini ve ihracattan elde ettikleri gelirleri etkiler.
10. Ticaret Dengesi
    Bir ülkenin ihracatı ile ithalatı arasındaki farkı ifade eder. Ticaret fazlası, ülkenin daha fazla ihracat yaptığını; ticaret açığı ise daha fazla ithalat yaptığını gösterir.
11. Ulusal Borç
    Bir hükümetin toplam borç miktarıdır. Çok fazla borç, gelecekteki harcamaları kısıtlayabilir ve ekonomik büyümeye zarar verebilir.
12. Toplam Talep
    Bir ekonomideki tüm mal ve hizmetlere olan toplam talebin miktarıdır. Yüksek talep ekonomik büyümeyi teşvik ederken, düşük talep büyümeyi yavaşlatır.
13. Toplam Arz
    Bir ekonomideki tüm mal ve hizmetlerin toplam arzıdır. Üretim kapasitesindeki artış ekonomik güçlenmeyi destekler.
14. Ekonomik Döngüler
    Ekonomideki büyüleme ve daralma dönemlerini ifade eder. Bu döngüler, genellikle genişleme (büyüme) ve daralma (resesyon) aşamalarından oluşur.
15. Verimlilik
    Bir çalışanın belirli bir sürede ne kadar mal ve hizmet ürettiğini ifade eder. Yüksek verimlilik, daha fazla ekonomik büyümeye yol açar.

Bu kriterler, makro ekonominin temel dinamiklerini anlamak ve ekonomik stratejiler oluşturmak için kritik bir çerçeve sunar.