TCMB, ticari hayatta da liralaşma stratejisini desteklemek adına, hafta başında işaret ettiğimiz üzere ‘katlı’ kur sistemine geçti.

Yurtdışı kaynaklı dövizlerin (hem ihracat hem de turizm gelirleri) TL’ye dönüşümünü destekleme kararı verildi. Yurtdışı kaynaklı dövizlerin TCMB’ye satışı sırasında, taahhüt karşılığında TL’ye çevrilen tutarın %2’si kadar döviz dönüş desteği verilecek. Öte yandan, firmalar yurda getirdikleri dış kaynaklı dövizlerin en az %40’ni TCMB’ye sattıktan sonra (en az ifadesinden %100’e kadar da satabileceklerini anlıyoruz) dövizin kalan kısmını kur korumalı dönüşüm hesabına değerlendirilebilecek, TL’ye çevrilen tutarın tutarın %2’si kadar döviz dönüşüm desteği alabilecek. %2 döviz dönüşüm desteğini de bir miktar netleştirmek gerekirse, örneğin TCMB’nin o gün için açıkladığı resmî döviz kuru 18,80 ile, bu destek vesilesi ile ihracatçının döviz satış kuru ~19,18 olacak.

Katlı Kur Nedir?

(Multiple exchange rate) Çeşitli mal ile hizmet ithal ve ihracı ya da sermaye hareketlerinde uygulanan döviz kuru­nun, bir dış ticaret politikası aracı ola­rak farklı düzeylerde uygulanmasına “katlı kur sistemi” denir. Kur farklılaş­tırmasını gerçekleştiren piyasa güçleri değil, dış ticaret politikasını yürütme yetkisini elde tutan kamu otoritesidir. Türkiye’de 1950 ile 1981 arasındaki bazı yıllarda katlı kur uygulamasına başvurulmuştur.

BDDK verilerine göre bir yılını tamamlayan KKM hesaplarda yılın son haftasında şok düşüş yaşandı.  23 Aralık’ta Kur Korumalı Mevduat-KKM hesaplarda 1 trilyon 463 milyar TL tutarında mevduat varken 30 Aralık tarihinde 1 trilyon 415 milyar TL olarak açıklandı. Yılın son haftasında KKM hesaplarda bu veriler ile 48 milyar TL ( yabancı para karşılığı 2,8 milyar USD ) düşüş yaşanırken KKM hesaplarda bugüne kadar en yüksek haftalık düşüş de yaşandı.

KKM’den çıkan vatandaş döviz almadı

23 Aralık tarihinde Gerçek Kişilerdeki Yabancı Para Mevduat 136,5 milyar USD 30 Aralık’ta ufak bir gerileme ile 136,2 milyar USD’ye gerilemesine rağmen KKM’den çıkan Vatandaşın Döviz almadığının da göstergesi oldu. KKM hesapların açılabilme süresi 31 Aralık 2023’e kadar uzatılmıştı. Hazine ve Maliye Bakanı Nebati Kasım ayındaki bütçe sunumunda KKM hesaplarına Hazineden 91,6 milyar TL destek ödemesi yapıldığını açıklamıştı. TCMB’nin desteği ise henüz net olarak bilinmiyor.

KKM hesaplar millete maliyetine değdi mi?

2022’de YP/TL kurun bastırılmasında ana unsur hiç kuşkusuz  78 milyar USD karşılığına denk gelen 1,4 trilyon TL’nin biriktiği KKM Hesaplar oldu. KKM hesapların bankalara Hazine ve Merkez Bankasından kaynak transferi olduğu düşünüldüğünde bu hesapların sadece Kamu Bankalarında olması gerektiği görüşümü halen koruyorum. Hatta tüm KKM hesaplar Kamu Bankalarına devir edilmeli! Hazine ve Merkez Bankası’ndan milyarlarca lira para transferi yapılan ve bankaların tarihi kar rekorunu yakalamasının en önemli aracı haline gelen KKM’ler bu nedenle baştan beri sadece Kamu Bankalarında olmalıydı. Hazinenin dolayısı ile merkezi bütçe aracılığı ile vergilerimizin milyarlarca lirasını yiyip bitiren KKM’ler aracılığı ile bankalara aktarılmasına değip değmediği konusundaki kuşkularımı ve ürünün yanlış olduğu düşüncemi de halen koruyorum. En azından KKM sadece döviz hesaplarını kapsamalı; TL mevduattan dönüş olmamalıydı. Bu hesapların vergiden muaf olmasındaki istisna kaybını da düşündüğümüzde millete ciddi yük olduğu kesin! KKM hesaplara ekonomistlerin niçin karşı çıktığını daha önce detaylı yazmıştım. Kısaca, bankalara ve parası olana aktardığımız milyarlarca lira; katlandığımız maliyet ile aldığımız sonuç; ödediğimiz fatura ile orantılı mı, tartışılır!

Ticari Mevduat ne durumda

23 Aralık’ta bankalardaki Toplam Mevduat 8 trilyon 787 milyon TL iken, 8 trilyon 865 milyar TL’ye yükseldi. Toplam Mevduatın USD bazlı Yabancı Para Mevduat ise 221,4 milyar USD’den 218,7 milyar USD’ye düşerek 2,7 milyar USD gerilediği görüldü. Yabancı Paradaki asıl düşüşün Ticari hesaplardan kaynaklandığı da ortaya çıktı. Zira, 23 Aralık’ta  79,7 milyar USD olan Ticari Yabancı Para Mevduatın 30 Aralık’ta 2,1 milyar USD düşerek 77,6 milyar USD’ye düştüğü görüldü. Ticari Mevduat düşüşünde bankaların Ticari kredilerde sert fren yapmasının da etkisi olduğu tahmin ediliyor. Ticari Mevduat Yabancı para düşmesi sonucu; Merkez Bankası’nın bankalara “50 bin USD ile 10 milyon TL ve üzeri para çıkışlarında belge isteyin” uyarısının da boşa olmadığı ortaya çıkmış oldu.

Para nereye gider?

Bu durumda geriye KKM’den çıkan paranın nereye gideceği sorgulanırken döviz dışında en büyük alternatifin Gayrimenkul, Altın, Gümüş ve Borsa olması beklentilerini artırdı. Dövizin yukarı yönlü hafif hareketlenmeye başlaması ve olası KKM’den dönen paraların dövize yönelmesi ise ekonomi kurmayların hiç istemediği bir durum. Bu nedenle önümüzdeki dönemde Borsanın cazip hale getirilmesi için Emekli ve Varlık Fonları dahil daha aktif kullanılması beklenmekte. Erken seçin söylentilerinin arttığı haftada KKM çıkışlarının seyri önemli hale gelirken piyasalardaki etkilerini de görmüş olacağız.  Diğer taraftan, 11 Kasım’da bankalardaki Döviz mevduat karşılığı 239 milyar USD idi; 30 Aralıkta 218 milyar USD’ye geriledi. 50 günde 21 milyar USD’lik bir gerileme söz konusu. Bu paranın nereye gittiği ile ilgili ise henüz resmi bir açıklama yok. Büyük sorulardan biri de bu: Bu para nereye gitti?

Erol TAŞDELEN – Ekonomist    www.bankavitrini.com

SPK 59 site hakkında hukuki işlem yapılmasına karar verildi. Bültende, şu ifadeler yer alıyor: “Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olarak internet aracılığıyla yurt dışında kaldıraçlı işlem yaptırıldığı belirlenen ve aşağıda adresleri verilen internet sitelerine erişimin engellenmesi için Sermaye Piyasası Kanunu’nun 99’uncu maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca gerekli hukuki işlemlerin yapılmasına karar verilmiştir.”

Söz konusu siteler şu şekilde :