2024’ÜN ÜÇÜNCÜ ÇEYREKTE BANKACILIK SEKTÖRÜ NE YAPTI?

2023-24 yıllarında mevzuattaki sık sık değişim girdabında geçiren Bankacılık Sektörü her türlü zorluğa rağmen 2024 üçüncü çeyreğinde (3Ç) hacimsel büyümeye devam etti. 2023 sonundaki 23,5 trilyon TL’lik Aktiflerini 2024/3Ç’de %30 büyüterek 30,5 trilyon TL üzerine çıkarmayı başardı. Sektör 11,6 trilyon TL olan brüt Nakdi Kredilerini %29 büyüterek 15 trilyona taşırken; 192 milyar TL’lik Kredi Takip hacmini ise 264 milyar TL seviyesine yükseldi. Bu rakamın içinde Varlık Şirketlerine satılan 13 milyar TL’yi bulan  takip dosyaları yok. Yapılandırılan Zombi firma kredileri ile birlikte takip krediler yanında; ön izleme, yakın izleme kapsamındaki dahil Sorunlu Kredi hacmi 1 trilyon TL‘yi aşarak %10’ları aşması; Konkordatolardaki patlama ise sektör açısından ciddi tehdit olarak ortada duruyor. Sektörün Özkaynaklarının 2024 üçüncü çeyreğinde 2,6 milyar TL düzeyinde olduğu dikkate alındığında Sorunlu Kredileri özkaynakların %40’lara ulaştığı görülüyor. 2023 sonunda 469 milyar TL olan Beklenen Zarar Karşılıkları; 2024 üçüncü çeyreğinde 502 milyar TL seviyesine çıktı. Enflasyonist ortamda rakamların bizi yanıltabileceği unutulmamlı olduğunu da akıldan çıkarmamak lazım.

Sektörün 2023’ün aynı dönemine göre Net Karlılığını sadece %5 artırması ise reel anlamda ciddi Kar erozyonu yaşandığının kanıtı niteliğinde.

Sektör 2023 sonunda 14,8 trilyon TL olan Mevduatını 17,8 trilyon TL seviyesine çıkarırken; toplam mevduatın içinde Vadesiz Mevduat ortalamasını da %37 seviyesine çıkardı. Faizlerin yükseldiği dönemde vadesiz mevduat bankalar için bulunmaz nimet konumunda. 2023/3Ç’de 439 milyar TL Net Karlılık yakalayan sektör 2024/3Ç aynı dönemde  sadece %5 artış ile 460 milyar TL Net Karlılığı yakaladı. Net Faiz gelirinin sınırlı kaldığı sektör aradaki farkı Ücret ve Komisyon gelirlerini artırarak kapama stratejisi uyguladı.  Sektör Kredi dışındaki Bankacılık Hizmet Gelirleri 2023 aynı döneminde 222 milyar TL iken 2024’de 587 milyar TL gelir elde etti. TCMB ve BDDK ücret komisyon sınırlamalarına rağmen bu artış Müşterilerden bu alanda gelen şikayetlerinin de boşa olmadığının kanıtı gibi.

DÖRT BÜYÜKLER NE YAPTI?

Kısa sektörel özetten sonra, değerlendirdiğimiz sektörün kamu bankaları dışında amiral gemileri konumdaki dört özel bankanın ( AKBANK, GARANTİ BBVA, İŞBANK, YAPI KREDİ )  2024 üçüncü çeyrekte açıkladıkları ve KAP’a bildikleri faaliyet raporları; mali veriler ve bilanço dipnotlarına göre karşılaştırmalı verilerine yakından bakalım. Dört büyük bankanın 10,3 trilyon TL bilanço büyüklüğü ile sektörün aynı zamanda üçte bir hacmine sahip olması ile sektöre yön verme kapasitesine sahip, önemleri de buradan geliyor.

Değerlendirmeye alınan dört büyük banka 10,3 trilyon TL Aktif Büyüklüğü ile sektörün %34’ini; 5,4 trilyon TL nakdi kredi hacmi ile sektörün %36’lık kısmını; 6,6 trilyon TL’lik mevduat hacmi ile sektörün %37’lik kısmını oluştururken; 460 milyar TL’lik Net Kar ile de sektör Net Karlılığının %34’ünü oluşturuyor. Hadi ana kalemlerden yola çıkarak dört büyüklerin 2024/3Ç fotoğrafını çekelim:

AKTİF Büyüklükte İŞBANK farkı açarak liderliğe devam etti

Aktif büyüklükte dört büyükler ortalama %30 büyürken AKBANK %27 ve GARANTİ BBVA %29 ile ortalama büyümenin altında kaldı.

Dört büyükler arasında geçmiş yıllarda olduğu gibi İŞBANK Aktif Büyüklükte açık ara liderliği devam ediyor ve 3,2 trilyon TL büyüklüğü ulaşmış durumda. İŞBANK aynı zamanda dört büyüklerden 3 trilyon TL Aktif büyüklüğünü aşan ilk banka oldu. İŞBANK Aktif büyüklüğünü 743 milyar TL büyütürken en yakın rakibi olan Garanti BBBVA 2,5 trilyon TL Aktif Büyüklüğe sahip. YAPI KREDİ 2,3 trilyon TL Aktif büyüklüğe ulaştı. Dört büyükler arasında AKBANK 2,3 trilyon TL büyüklükte kaldı.

 Toplam NAKDİ Kredilerde İŞBANK liderliğe devam etti

İŞBANK 1,5 trilyon TL’yi aşan brüt nakdi kredi hacmi ile ilk sıradaki yerini korudu. 2024/3Ç’de GARANTİ BBVA 1,4 trilyon TL; YAPI KREDİ  ve AKBANK 1,2 trilyon TL Kredi hacmini aşmış durumda. İŞBANK 408,9 milyar TL kredi artışı ile kredi hacmini en fazla artıran banka oldu.

GAYRİ NAKDİ Kredilerde GARANTİ BBVA liderliği kaptı

Gayri Nakdi Kredilerde dört büyükler ortalama %30 büyürken %34 büyüme ile GARANTİ BBVA önde yer alırken; AKBANK ve İŞBANK %26 ortalama büyümenin altında yer alan bankalar oldu.

GAYRİ NAKDİ Kredilerde ilk üç sırada yer alan bankalar arasında fark hızla kapanırken AKBANK Rekabetin oldukça gerisinde kalmış durumda. Son yıllarda sıralamayı lider olarak kapatan İŞBANK liderliği 540 milyar TL hacme yaklaşan GARANTİ BBVA’ya bıraktı. GARANTİ BBVA ilk çeyrekte 138 milyar TL hacimsel artış ile rekabette en fazla gelişmeyi gösteren banka oldu. YAPI KREDİ 513 milyar TL hacme ulaşırken; AKBANK 298 milyar TL hacim ile dört büyükler arasında acık ara gerilere düşmüş durumda.

İŞBANK 2 trilyon lira mevduatı aşan ilk banka oldu

Mevduatta dört büyükler ortalama %24 büyürken %25 büyüme ile GARANTİ BBVA en fazla büyüme sağlayan banka oldu. YAPI KREDİ %22 ve İŞBANK %23 ortalama büyümenin altında yer alan bankalar oldu.

Dört büyüklerin Mevduat hacimde 2 trilyon 50 milyar TL hacim ile İŞBANK 2 trilyon lira sınırını aşan ilk banka oldu. GARANTİ BBVA 1,7 trilyon TL; AKBANK 1 ,5 trilyon TL ile üçüncü sırada yer aldı. YAPI KREDİ mevduat hacmi ise 1,3 trilyon TL seviyede kaldı.

Net Faiz Gelirinde GARANTİ BBVA yeni lider oldu

TCMB’nin gösterge faizine paralel bankaların kredi ve mevduat faizlerindeki sert yükselme bankalar arasında Net Faiz Gelirinde de farkların açılmasına neden oldu. GARANTİ BBVA  19,8 milyar ve %39 artış ile en fazla artış performansı sergilerken; İŞBANK Net Faiz Gelirini artıramayan tek banka oldu. Bunda İŞBANK’ın düşük faiz döneminde sabit faiz ile verdiği orta/uzun vadeli kredilerin etkisi olurken banka kaybı yeni kredilerde TCMB ve BDDK sınırlamasını da aşacak şekilde ücret ve komisyon gelirleri yaratarak ( örneğin Ticari Kredilerde firma ortaklarına sigorta zorunluluğu getirerek ) kapama stratejisi uyguladı.

 Net Ücret ve Komisyon Gelirlerinde GARANTİ BBVA liderliği aldı

2024 üçüncü çeyreğinde GARANTİ BBVA 65,6 milyar TL Net Ücret Komisyon Geliri sağladı. İŞBANK 65,2 milyar TL Net getiri elde ederken; YAPI KREDİ 52,6 milyar TL; AKBANK 48,5 milyar TL net getiri sağladı.

Net Karlılıkta da GARANTİ BBVA fark yarattı

Net Karlılıkta dört büyükler ortalama%25 karlılığını düştü. Net Karlılığını 66,9 milyar TL’ye taşıyarak 2023’ün aynı dönemine göre artıran tek banka GARANTİ BBVA oldu. İŞBABK 34,6 milyar TL; AKBANK 33,1 milyar TL; YAPI KREDİ 22,4 milyar TL Net karlılıkta kaldı.

 Banka genel performansları

Liralaşma Stratejisi kapsamında, TCMB ve BDDK’ın eleştirilere neden olan sektörel düzenlemeler teker teker iptal edilip Rasyonel zemine oturtulmaya başlanırken, geçmiş dönemdeki düzenlemelerin olumsuz etkisi hala sektörde kendini hissettiriyor.  Dört büyük bankanın 2024 üçüncü çeyreğinde hacimsel büyüklükleri, gelişme performansları, piyasaya verdikleri destek, profesyonel yönetim yapısı, personel memnuniyeti, müşteri hizmet kalitesi, Dijitalleşme, gelen şikayetlere çözüm odaklı hızlı geri dönüşleri dikkate alındığında dört banka arasında bir sıralama yapılır ise en başarılı Banka İŞBANK, sonra sırası ile GARANTİ BBVA, YAPI KREDİ ve AKBANK olarak kendini göstermekte. GARANTİ BBVA ve YAPI KREDİ‘nin yeni koşullara uyumlu, hızlı aksiyon aldığı bunun da hacimsel gelişime yansıdığı çok net.

Erol TAŞDELEN – Ekonomist    www.bankavitrini.com

MERAKLISINA EKLER:

Erol TAŞDELEN yazdı: BANKACILIK SEKTÖRÜ 2024 İLK YARI PERFORMANSI

BANKACILIK SEKTÖRÜNDE KAR PANİĞİ: SADECE %5 ARTTTI

TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK ÖZEL BANKALAR HANGİLERİ

Erol TAŞDELEN yazdı: AKBANK, GARANTİ BBVA, İŞBANK, YKB 2024 İLK ÇEYREK PERFORMANSLARI

Erol TAŞDELEN yazdı: Firma çöplüğüne hazır mıyız?

Reel olmasa da Bilanço büyümeye devam etti

BDDK Bankacılık sektörü  2024 ilk yarı mali verileri açıkladı. Bankacılık sektörü 2023 sonundaki 23,4 trilyon TL olan Aktif büyüklüğünü %19 artırarak 28 trilyon TL seviyesini aştı. %19’luk büyüme Enflasyon etkisi düşünüldüğünde aslında reel olarak küçülme anlamına gelmekte.

Kredilerde büyüme devam etti

Uygulanan Ekonomi Program Bankacılık sektöründe de etkilsini gösterdi; Talebin azalması yönünde Bireysel Kredilerde daralma stratejisi; faiz oranlarındaki yükselme ile Ticari Kredilere ulaşmadaki zorluklara rağmen Sektör 2023 sonundaki 11,7 trilyon TL’lik kredi hacmini %19 artırarak 13,8 trilyon TL’ye çıkardığı görüldü. Buna karşılık 2023 sonunda 192 milyar TL olan Takipteki Kredi alacaklar da %13 artarak 217 milyar TL düzeyine ulaştığı görüldü. Bu takip alacakların içinde bankaların Varlık Yönetim Şirketlerine sattığı takip dosyaları yok. Gerçek takip oranı bunu üzerinde %15’lerde olduğunu söylemek yanıltıcı olmayacaktır. Beklenen zarar karşılıklarına karşılık bankaların ayırdığı tutar ise 477 milyar TL’ye ulaşmış durumda.

Mevduat artışı sınırlı kaldı

2023 sonunu 14,8 trilyon TL mevduat ile kapatan sektör 2024 ilk yarısını %11 artış ile 16,5 trilyon hacme yaklaşmış durumda. Toplam mevduatın %34’lük kısmı ise vadesiz mevduattan oluşuyor. Bankalar yılın ilk yarısında vadesiz yaratmak için kredileri mevduatta bıraktırma, POS blokelerin çözümünde ek 10-15 gün vadesizde bıraktırma gibi etik olmayan yollara başvurmaktan geri kalmadığı kamuayu şikayetlerien de sık sık yansıdı.

BDDK’nın kar dağıtılmamasını istemesi özkaynakları güçlendirdi

Pandemi döneminde başlayarak BDDK bankalardan kar payı dağıtmamaları yönünde görüş bildirmesine bankalar uyunca özkaynaklar da güçlenmiş oldu. 2023 sonunda 2,1 trilyon TL olan özkaynaklar %16 artışla 2,5 trilyon TL seviyesine yaklaşmış durumda.

Bankalar Faiz dışı gelirde patlama yaptı

2023 ilk yarısında 257 milyar TL Net Faiz Gelirisi yaratan sektör, 2024 ilk yarısında %73 artışla Net Faiz Gelirisini 444 milyar TL seviyesine çıkardı. 2024 yılında krediler tarafında kısıtlayıcı tedbirler gelince sektör gelir kaybını Faiz Dışı Gelirler ile kapamaya çalıştı. Bu alanda POS gelirler dikkat çekerken son günlerde kamuoyuna yansıyan POS dolandırıcılığı, Kapalıçarşı gibi Kuyumların içinde olduğu finans merkezlerinde POS işlemleri ile Kara Para aklama gibi POS komisyonlarına el konmaması ve bu komisyonların bankada kalması; bu tür işlemlerin merkezinde olan bankaların haksız komisyon gelirleri de sağlarken faiz dışı gelirlerini de artırdı. Bu durum bankalar arasında ciddi fark oluşmasına da neden oldu. Bunun dışında bazı bankaların kredilerde TCMB’nin koyduğu sınırlar dışında ek komisyonlar alması, müşterilerine kredi yanında sigortaları zorunlu hale getirmesi gibi sık şikayetlere de yansıyan gelirlerin faiz dışı gelirlerin artmasında etkili olduğu görüldü. Yabancı Turistlerin ve gurbetçilerin ATM nakit çekimlerinden %10 gibi anormal komisyon uygulaması; Kiralık kasa aidatlarındaki anormal artışlar; Sigorta primlerindeki ek gelirler; kredi kartlarındaki aidat artışı bankaların ana ücret ve komisyon gelirleri haline geldi.

Sektör yılın ilk yarısında 314 milyar TL Net Karlılık açıkladı         

2023 ilk yarısında 253 milyar TL Net Karlılık açıklayan Bankacılık sektörü 2024 ilk yarısında bu karlılığı %24 artırarak 314 milyar TL Net Karlılık açıkladı. Net Karlılık artışında Bankalar arasında ciddi farklar oluşurken; Hazine işlemlerinden oluşan Ticari İşlemleri ( Kambiyo, Türev, Sermaye Piyasası  İşlemleri) iyi yöneten bankaların Net Karlılığını artırdığı görüldü. Bankalar arasında karlılık farkının fazlalığında bu alan direkt etkili oldu.

YERLİ SERMAYELİ ÖZEL BANKALARI NE YAPTI?

Yerli Sermayeli Özel Bankaları Aktif Büyümeden sektör ortalaması %19 üzerinde %22 büyüme; Krediler ortalama %19 büyümenin üzerinde %27 büyüme sağladığı görüldü. Mevduatta sektör %11 büyürken Yerli Sermayeli Özel Bankalarının %15 büyüdüğü görüldü. Bankacılık sektörü Faiz Dışı Gelirini %113 artırırken yerli Özel Sermayeli Özel Bankaları bu alanda %138 büyüyerek 245 milyar TL Faiz Dışı Gelir sağladığı görüldü.  Sektörün üzerinde büyüme trendi yakalayan Yerli Sermayeli Özel Bankalarının çoğunun Ticari İşlemlerde  ( Kambiyo, Türev, Sermaye Piyasası  İşlemlerde) 2023’deki performansı gösteremediği bu nedenle de bilançolarını büyütmelerine rağmen bu durum karlılığı olumsuz etkilendi. 2024 ilk yarısında Bankacılık sektörünün  Net Karlılığı %24 arttı. Buna karşılık  2023 ilk yarısında Yerli Sermayeli Özel Bankalar 107 milyar TL Net Karlılık; 2024 yılı ilk yarısında %11 düşüşle 95 milyar TL’de kaldı.

YABANCI SERMAYELİ BANKALARI NE YAPTI?

Yabancı Sermayeli Bankaları Aktif Büyümeden sektör ortalaması %19 ile aynı ortalamayı yakalayarak %19 büyüdü. Krediler ortalama %19 büyümenin biraz üzerinde %20 büyüme sağladığı görüldü. Mevduatta sektör %11 büyürken Yabancı Sermayeli Bankalarının da aynı büyüme ortalamasında %11 büyüdüğü görüldü. Bankacılık sektörü Faiz Dışı Gelirini %113 artırırken Yabancı Sermayeli Bankaları bu alanda %133 büyüyerek 217 milyar TL Faiz Dışı Gelir sağladığı görüldü.  2024 ilk yarısında Net Karlılığını %24 sektör ortalamasının üzerinde artış yakaladı. 2023 ilk yarısında 92 milyar TL Net Karlılık; açıklayan Yabancı Sermayeli Bankaların 2024 yılı ilk yarısında %35 büyüme il e 124 milyar TL Net Karlılık yaptığı görüldü.

KAMU BANKALARI NE YAPTI?

Kamu Bankaları bilançolarının bir çok kalemini ortalamanın altında büyütebildiler. Kamu Bankaları Aktif Büyümeden sektör ortalamasının %19 biraz altında kaldı ve %18 büyüdü. Krediler ortalama %19 büyümenin altında %13 büyüme sağladığı görüldü. Mevduatta sektör %11 büyürken Kamu Bankaları %9 büyüdüğü görüldü. Bankacılık sektörü Faiz Dışı Gelirini %113 artırırken Kamu Bankaları bu alanda %72 büyüme ile sektörün altında kaldı.

Bilançosunu ortalamanın üzerinde büyütemeyen Kamu Bankaları buna karşılık Net Karlılıkta ciddi bir artış yaparak sektör artış ortalaması olan %24’ün üzerinde %79’luk bir artış ile karlılığını 95 milyar TL seviyesine yükselmeyi başardı.

Erol TAŞDELEN – Ekonomist    www.bankavitrini.com