Firmaların döviz cinsinden borçlanma sebepleri ve bu borçların hacmi, ekonomik koşullara ve finansal stratejilere bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

Firmalar Neden Dövizle Borçlanıyor?

1. Daha Düşük Faiz Oranları: Türkiye’de yüksek enflasyon ve politika faiz oranları nedeniyle, firmalar yerel para birimi cinsinden kredi almak yerine daha düşük faizli döviz kredilerini tercih edebiliyor. Örneğin, Mart 2025’te Türk lirası cinsinden ticari kredilerin faiz oranı %55 iken, euro kredilerinin faizi %6, dolar kredilerinin ise %8 seviyesindeydi.

2. Kur İstikrarına Güven: Firmalar, Türk lirasının istikrarlı seyredeceği beklentisiyle döviz kredisi kullanmayı tercih edebiliyor. Özellikle ihracatçı firmalar, döviz gelirleriyle borçlarını dengeleyerek kur riskini minimize etmeyi hedefliyor.

3. Finansal Piyasaların Gelişimi: Türkiye’de uzun vadeli ve uygun maliyetli Türk lirası kredilerinin sınırlı olması, firmaları uluslararası piyasalardan döviz cinsinden borçlanmaya yönlendirebiliyor. ​

Döviz Borçlanma Hacmi ve Gelişimi

Ocak 2025 itibarıyla, Türkiye’deki firmaların yerel bankalardan aldığı döviz kredilerinin toplamı 170,4 milyar dolara ulaşarak son beş yılın en yüksek seviyesine çıktı. Bu, bir önceki yıla göre neredeyse üçte bir oranında bir artışı temsil ediyor. ​

Firmaların döviz borçlanma riski, döviz cinsinden borçlanmaları durumunda karşılaştıkları kur riski veya döviz kuru dalgalanma riski anlamına gelir. Bu risk, döviz kurlarındaki değişimlerin firmanın mali yapısını olumsuz etkileyebilmesiyle ortaya çıkar.

Döviz Borçlanma Riskinin Temel Unsurları

1. Kur Riski (Exchange Rate Risk):
   Şirket yabancı para birimiyle borçlandığında ve gelirleri yerel para birimindeyse (örneğin TL), döviz kurunun yükselmesi durumunda borcun TL karşılığı artar. Bu da geri ödeme yükünü artırır.

2. Gelir ve Borç Uyumsuzluğu:
   Eğer şirketin döviz geliri yoksa ama döviz borcu varsa, kur dalgalanmalarına karşı savunmasızdır.

   Örnek: Bir Türk tekstil firması dolar cinsinden kredi aldı, ancak tüm satışları TL ile. Dolar/TL kuru arttığında borcun geri ödemesi daha maliyetli hale gelir.

3. Likidite Riski:
   Ani kur artışları firmaların nakit akışlarını zorlayabilir. Bu da ödeme güçlüğü, yeniden yapılandırma veya iflas riski doğurabilir.

4. Piyasa Güvenilirliği Riski:
   Yüksek döviz borcu, yatırımcıların ve kredi derecelendirme kuruluşlarının firmaya olan güvenini zedeleyebilir.

Kimler Daha Çok Etkilenir?

• İhracat yapmayan ama dövizle borçlanan firmalar

• Finansal kaldıraç oranı yüksek olan firmalar

• Kur koruması (hedging) yapmayan şirketler

• Gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösteren firmalar

Riskten Korunma Yöntemleri

1. Doğal Korunma (Natural Hedge):
   Döviz geliriyle döviz borcunu dengelemek (örneğin ihracat geliriyle dolar borcunu ödemek).

2. Finansal Hedge (Türev Ürünler):
   Forward, futures, opsiyon gibi türev araçlarla kur riskine karşı sigorta yapmak.

3. Borçlanma Para Birimini Değiştirme:
   Yerel para cinsinden borçlanmayı tercih etme.

4. Kur Riski Senaryoları ile Stres Testi:
   Kur şoku senaryoları hazırlayarak olası etkileri önceden görmek.

ABD ile Çin arasındaki ticaret savaşı, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerdeki dengesizlikler ve rekabetin sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu çatışmanın temel nedenleri şunlardır:​

1. Ticaret Açığı ve Dengesizlikler: ABD, uzun süredir Çin ile olan ticaretinde büyük açıklar vermektedir. 2024 yılında ABD’nin Çin’e ihracatı 143,5 milyar dolar iken, Çin’den ithalatı 438,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiş ve bu durum 295,4 milyar dolarlık bir ticaret açığına yol açmıştır. ABD, bu dengesizliği azaltmak amacıyla Çin’e karşı ek gümrük tarifeleri uygulamıştır. ​

2. Fikri Mülkiyet Hakları ve Teknoloji Transferi: ABD, Çin’i Amerikan şirketlerinin fikri mülkiyet haklarını ihlal etmekle ve teknoloji transferini zorlamakla suçlamaktadır. Çin’in, yabancı şirketlerin ülkeye girişini kolaylaştırmak için teknoloji paylaşımını şart koştuğu iddia edilmektedir. ​

3. Çin’in Sanayi Politikaları ve Devlet Destekleri: Çin hükümeti, belirli sektörlerdeki yerli şirketlere devlet destekleri sağlayarak küresel rekabette avantaj elde etmeye çalışmaktadır. ABD, bu tür desteklerin haksız rekabete yol açtığını ve serbest piyasa kurallarına aykırı olduğunu savunmaktadır. ​

4. Kur Politikaları ve Rekabet Gücü: ABD, Çin’in para birimi yuanın değerini düşük tutarak ihracatta rekabet avantajı sağladığını öne sürmektedir. Bu durum, Çin’in ihracatını artırırken, ABD’nin rekabet gücünü zayıflatmaktadır. ​

5. Teknolojik ve Jeostratejik Rekabet: Çin’in teknoloji alanındaki hızlı yükselişi ve “Made in China 2025” gibi girişimleri, ABD’nin küresel liderliğine meydan okuma olarak değerlendirilmektedir. Bu durum, iki ülke arasındaki rekabeti daha da kızıştırmaktadır. ​

Bu faktörler, ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşının temel nedenlerini oluşturmaktadır. Her iki ülke de kendi ekonomik ve stratejik çıkarlarını koruma amacıyla çeşitli politikalar uygulamakta ve bu da küresel ticaret dinamiklerini etkilemektedir.