GÜNCEL

Seçim ekonomisinin bütçeye yansımaları

2022 yılında yüksek enflasyon ve dolarizasyon vergi gelirlerini beslemişti. Ancak 2023 yılında hem ekonomik aktivite düzeyindeki düşüş hem de deprem nedeniyle vergi terkini ve bazı vergilerde ertelemeler gerçekleşti. O nedenle 2023 yılı Ocak-Mart döneminde, 2022 yılı Ocak-Mart dönemine göre bütçe gelirleri sadece yüzde 32 artarken kamu harcamaları aynı dönemde yüzde 83 artış gösterdi

Yayınlanma:

5 ay önce

13/05/2023

Yazan:

Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz

Seçimler, kamu harcamalarını dönemsel olarak arttıran nedenlerden biridir. Seçim dönemlerinde hem siyasi partilere bütçeden yapılan transferler hem de yeniden seçilmek isteyen siyasi iktidarca “popülist politikalar” ile kamu harcaması düzeyi artar. Bütçeyi uygulama yetkisi siyasi iktidarda olduğu için de seçime oy kaygısı ile giderken bütçe bir “araç” haline gelir.

Aslında mevcut iktidar 2011 seçiminde yüzde 49,8 oy aldı. Haziran 2015 seçiminde oy oranı yüzde 40,8’e indi ve hükümetin kurulması Kasım 2015 seçimlerinde gerçekleşti. Bu iki seçim arasında siyasi ve sosyal karışıklıklar yaşandı ve o seçimde AKP oy oranını yeniden yüzde 49,5’e çıkardı.

2018 seçimlerinde seçim politikasında ittifaklar ön plana çıktı, AKP’nin oy oranı yüzde 42,5’e geriledi. 2019 yerel seçimlerinde Millet İttifakı İstanbul, Ankara gibi önemli nüfus yoğunluğuna sahip büyükşehir belediyelerini kazanarak yerel seçimlerde oy oranını arttırdı. İçinde bulunduğumuz ekonomik krizin AKP’nin bu seçimde elini zayıflatması, seçim ekonomisi ve bu seçimin bütçeye yansımalarını çok daha önemli hale getirdi.

Söz konusu yansımayı ve seçimde bütçenin nasıl bir “araç” olarak kullanıldığını görebilmek için 2022 ve 2023 yılları merkezi yönetim bütçe giderlerini ekonomik sınıflandırma bazında taradım. Özelikle 2022 yılı bütçesinden başlamayı tercih ettim. Çünkü biliyoruz ki 2022 yılının ikinci yarısında, cari bütçenin yüzde 80’i kadar bir ek bütçe çıkarıldı. Sebep, yüksek enflasyon nedeniyle bütçenin kadük olmasıydı. Aslında bir sebep daha vardı ki, 2022 yılı sonunda görünür hale geldi. Seçime hazırlık için yapılan popülist harcamaların çoğu 2022 yılının Kasım ve Aralık aylarında başlıyordu. Seçim ekonomisi mantığı içerisinde bu popülist harcamalar 2023 yılı bütçesinde de devam etti. İşte bu harcama kalemleri ve seçimin bütçeye yansımaları:

Siyasi partilere yapılan bütçe transferi 2022 yılında toplam 645 milyon TL idi. 2023 yılının ilk 3 ayında bu transfer 5 milyar TL olarak gerçekleşti.
Seçimler önemli ölçüde kırtasiye, yayın, baskı ve büro malzemesi alım maliyeti gerektiriyor. Ocak 2023’de bu kalemde sadece 38 milyon TL’lik harcama yapılmışken Şubat ayında 374 ve Mart ayında 338 milyon TL harcanmıştır. Ayrıca 2022 yılına göre bu alt kalemlerde yüzde 1000’e yakın artış görünüyor.
Potansiyel seçmeni en çok etkileyecek kamu harcaması türü, hanehalkına ve işletmelere yapılan transferler Hanehalkı ve işletmelere yapılan transferler, Ocak ayında sadece 10,6 milyon TL iken Şubat ve Mart aylarında 33 milyar TL’ye ulaşıyor. Bu transfer 2023 yılının ilk üç ayında bütçe giderlerinin yüzde 10’una karşılık geliyor. 2022 yılının ilk 3 ayında ise bu pay sadece yüzde 6’sı idi. Bu transfer alanı çok geniş; yoksullara, kimsesizlere, barınacak yeri olmayanlara, çiftçilere, hayvancılıkla uğraşanlara önemli ölçüde destek sağlıyor. Ancak bu büyük harcamanın yaklaşık üçte birinin hangi kesime gittiğine ilişkin bir açıklama ve bir iz yok, çünkü “sınıflandırmaya girmeyen diğer transfer” ibaresi mevcut.
Ekonomik ve mali transferler, 2022 yılı boyunca (kur korumalı mevduata transfer hariç) aylık ortalama 2-3 milyar TL gerçekleşirken 2022 yılı Kasım ayında bu transferin boyutu 27 milyar TL’ye ulaşıyor. KKM’ye o ayki bütçeden yapılan transferi düştüğümde kalan 18 milyar TL’lik transfer kısmını araştırıyorum. Maalesef bu da “sınıflandırmaya girmeyen diğer transfer” olarak sınıflandırıldığı için KOBİ’lere, teknoloji şirketlerine ya da bazı yatırımlara teşvik olarak ayrılıp-ayrılmadığını göremiyoruz.

Bütçenin gelir tarafının seçimlerin yarattığı tüm bu harcama artışını finansman gücü yetmeyebilir. 2022 yılında yüksek enflasyon ve dolarizasyon vergi gelirlerini beslemişti. Ancak 2023 yılında hem ekonomik aktivite düzeyindeki düşüş hem de deprem nedeniyle vergi terkini ve bazı vergilerde ertelemeler gerçekleşti. O nedenle 2023 yılı Ocak-Mart döneminde, 2022 yılı Ocak-Mart dönemine göre bütçe gelirleri sadece yüzde 32 artarken kamu harcamaları aynı dönemde yüzde 83 artış gösterdi.

Bütçe açığında ve faiz dışı açıkta tırmanış devam ediyor. 2022 yılı Ocak-Mart döneminde 30,8 milyar TL fazla vermiş olan merkezi yönetim bütçesi, 2023 yılı Ocak-Mart döneminde 250 milyar TL açık verdi. Ayrıca 2022 yılı Ocak-Mart döneminde 115,7 milyar TL olan faiz dışı fazla yerini 2023 yılı Ocak-Mart döneminde 149,4 milyar TL faiz dışı açığa bıraktı. Dolayısıyla 2022’de olduğu gibi 2023’de de “Ek Bütçe” kaçınılmaz olacak.

Seçim ekonomisinin bütçeye yansımalarını değerlendirmeye devam edeceğim. Çünkü seçim, birden fazla. Öncelikle cumhurbaşkanlığı ile genel seçim aynı gün ve bu seçim iki turlu olabilir; 14 Mayıs ve 28 Mayıs 2023 tarihlerinde. Ancak bitmedi, Mart 2024’te de yerel seçimler yapılacak. O nedenle yerel seçimler bitene kadar seçim ekonomisinden vazgeçilemeyeceği için mali disiplinden uzaklaşmayı telafi edecek bir vergi politikası izlenmesi olasılığını düşük görüyorum.

Prof. Dr. Elif Binhan YILMAZ – T24

Görüntülenme: 3.987

İlgili Etiketler:

Dolar kuru, serbest piyasada 22 lira seviyesinin üzerine çıktı

BÜYÜYEN CARİ AÇIK İÇİN FİNANSMAN SAĞLAMAKTA ZORLANILIYOR

Okumaya devam et

BANKA HABERLERİ

Bankalar 8 ayda 351 milyar TL net kar yaptı

Yayınlanma:

2 gün önce

30/09/2023

Yazan:

BankaVitrini

2022 sonunu 14,3 trilyon TL Aktif büyüklük ile kapatan sektör 2023 ilk sekiz ayında %42 büyüme ile 20,3 trilyon TL bilanço büyüklüğüne ulaştı. Sektör Kredilerde %38 büyüyerek 2022 sonundaki 7,6 trilyon TL Kredi hacmini 10,4 trilyon TL seviyesine ulaştırdı. Buna karşılık yıl sonunda 163 milyar TL olan Takipteki Krediler hacmi %6 büyüyerek 173 milyar TL seviyesine ulaştı. Sektör Beklenen Zarar Karşılıkları için de 424 milyar TL ayırdığı görüldü.

Mevduat artışı devam etti

2022 sonunu 8,8 trilyon TL Mevduat hacmi ile kapatan Bankacılık sektörü 2023 ilk sekiz ayını %46 büyüme ile 12,9 trilyon TL seviyesine yükseltirken; mevduatın %36,1’ine denk gelen 4,7 trilyon TL’lik kısmı vadesiz mevduat hacminden oluştuğu görüldü.

Sektörün özkaynak hacmi de 1,8 trilyon TL seviyesine ulaşmış durumda.

Net Faiz Gelirleri düştü

Bankacılık sektörü 2022 ilk sekiz ayında 422 milyar TL Net Faiz Geliri elde ederken 2023 aynı dönemde kredi hacmi artışına rağmen %14 düşüş ile 362 milyar TL Net Faiz Gelirinde kaldı. Sektör Net Faiz Gelirindeki kaybını Ücret ve Komisyonlara yüklenerek telefi ettiği görüldü. Zira Sektörün 2022 aynı dönemdeki Faiz Dışı Geliri 188 milyar TL iken bu tutar 2023 aynı dönemde %128 artış ile 422 milyar TL seviyesine ulaştığı görüldü. Aynı şekilde Diğer Faiz Dışı Gelirleri de %280 artış ile 45 milyar TL’den 171 milyar TL seviyesine ulaştığı görüldü.

Karlılık arttı

2022 ilk sekiz ayında 252,2 milyar TL Net kar açıklayan bankacılık sektörü 2023 aynı dönemde %39 artış ile 350,6 milyar TL karlılık seviyesine ulaştı.

Görüntülenme: 11.693

Okumaya devam et

GÜNCEL

Sanayi Elektriğene yüzde 20 zam

1 Ekim’den itibaren geçerli olmak üzere, elektriğe ticarethane ve sanayi aboneleri için yaklaşık yüzde 20 zam yapıldı.

Yayınlanma:

2 gün önce

30/09/2023

Yazan:

BankaVitrini

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) faaliyet bazlı, nihai ve yeşil tarife tabloları Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yayımlandı.

İlk kademede yer alan ticarethane abonelerinin tarifesinde elektriğin kilovatsaat fiyatı 279,0395 kuruş, yüksek kademedeki kilovatsaat fiyat da 370,6589 kuruş oldu.

Görüntülenme: 5.663

Okumaya devam et

GÜNCEL

S&P, Türkiye’nin kredi notu görünümünü yükseltti

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor’s (S&P), Türkiye’nin kredi notunu “B” olarak teyit ederken, kredi notu görünümünü “negatif”ten “durağan”a çıkardı.

Yayınlanma:

2 gün önce

30/09/2023

Yazan:

BankaVitrini

S&P, Türkiye’nin kredi notu görünümünü revize etti.

Kuruluştan yapılan açıklamada, Türkiye’nin kredi notunun “B” olarak teyit edildiği, kredi notu görünümünün ise “politika değişikliği” nedeniyle “negatif”ten “durağan”a çevrildiği bildirildi.

Açıklamada, yeni ekonomi yönetiminin enflasyonla mücadele ve doları düşürme amacıyla politika faizini haziran ayından bu yana 21,5 puan artırarak yüzde 30’a yükselttiği, mali bozulmanın dengelenmesi için bazı dolaylı vergileri uygulamaya koyduğu anımsatıldı.

Yenilenen siyasi belirsizliklerin ortadan kalkmasıyla 2026’ya kadar yeni ekibin Türkiye ekonomisini dış borçla finanse edilen tüketimden uzaklaştırarak daha dengeli dış ve mali hesaplara, daha kabul edilebilir enflasyon seviyelerine doğru yeniden dengeleyebileceğine inanıldığı belirtilen açıklamada, “durağan” kredi notu görünümünün ortodoks para politikalarının yeniden uygulanmasından dolayı Türkiye’nin kredi itibarına yönelik dengeli riskleri yansıttığı kaydedildi.

Açıklamada, para ve maliye politikalarının etkinliği ve bağımsızlığının artarken, Türkiye’nin ödemeler dengesi pozisyonunun, özellikle de TCMB’nin net döviz rezervlerinin güçlenmesi halinde görünümün pozitife çevrilebileceği aktarıldı.

Türkiye ekonomisine ilişkin büyüme tahminlerine de yer verilen açıklamada, ülke ekonomisinin bu yıl yüzde 3,5 ve gelecek yıl yüzde 2,3 büyümesinin beklendiği kaydedildi.

Görüntülenme: 3.270

Okumaya devam et