Kapitalist Sistem Kreditalizm’e dönüşüm sürecinde. Bill Gates: COVID-19 virüsünde test edilmiş olanları belirlemek için mikroçip implant temelli ‘dijital sertifikaları’ kullanma planını açıkladı. İnsanları; Seçilmişler, Üstünler, Sıradanlar, Gereksizler gibi gruplandıran çağa hazır olun. Home sapiens, dünyaya adapte olmak yerine, dünyayı kendine adapte eden türdür. Yapay öğrenme İnsanlığın geldiği son noktadır. Hiçbir şey eskisi gibi olmuyor / olmayacak. Yüzyıllık değişim artık onar yıllar içinde oluyor. Yeni dönemde Dijital Dünya sizin ne istediğinizi anlayıp ona göre önünüze hazır sunuyor. 1984 kitabı hala Best-Seller olması tesadüf değil. Bizim kuşağın çocukluğu, “Uzay Yolu” , “Uzay 1999” dizileri ile büyüdü. Henüz “Maya” tiplemesi gerçekleşmedi ama an meselesi, robot askerlere az kaldı.  Kol saatinden konuşan insanlar, otomatik açılıp kapanan kapılar, uzaya yolculuk o yıllarda bilim kurgu filmlerindeydi. Ne kadar da hızlı hayatımıza girdi. Belli ki bu dönüşüm baş döndürücü bir hızla devam edecek. 5G Teknolojisinde “Nesnelerin birbiri ile irtibatı” söz konusu, özgür dünya yaratalım derken insanlık teknolojinin kölesi olma yolunda hızla ilerliyor. Soğuk Savaş 5G üzerinden yapılıyor artık. Algı operasyonu ile insanların 5G Baz istasyonlarına saldırtılması boşuna değil ama çözüm de değil, durdurulamaz.
Teknolojiye dokunduğunuzda kayıt altındasınız demektir
Netflix’de izlediğiniz filmler sizin ne gibi filmler  tercih ettiğiniz kayıt altına alıyor.  Google’da aradığınız bir şey veya ses sistemleriniz açık ise telefonu açtığınızda konuştuğunuz bir kelimede geçen ürün internet ortamında sizi bekliyor. Beyin okuma gerçek oluyor. Bunu sonu beyin kontrol ve yönlendirmesine kadar gidiyor. Algı yönetimini siyasiler çok sevdi mesela.  Trump Covid-19’da çuvallayınca işi tekrar ABD- ÇİN Savaşına çevirdi. Covid-19’u 5G neden olduğunu öne sürüp ÇİN’in önünü kesme projesi işler mi bilmem ama geçmiş göstermiştir ki “Teknolojiye direnenler Dijitalin altında ezildi”.
Kreditalizm ne anlama geliyor
Kreditalizm akımına Finans dünyasında ilk atılan sigorta şirketleri oldu. Ortak bir bilgi havuzu oluşturdular. Sık kaza yapan şoför ve araca ya yüksek prim ile sigorta yapmaya ya da hiç yapmamaya başladılar. Bazı araçların bazı modellerinin, bazı renk araçların ( örneğin gösterişin rengi kırmızı )  gençler tarafından tercih edildiğini ve daha fazla kaza yaptığını tespit ettiler. Yaş, cinsiyet, meslek, eğitim, şehir skalasına göre kaza profilleri çıkardılar, ona göre fiyatlama yaptılar. Yaş ilerledikçe kaskoya daha az ücret ödeyen insanlar sağlık sigortasına daha fazla öder oldular.  Instrgam’da nargile, sigara, içki ile paylaştığınız bir fotoğraf size daha yüksek sağlık sigorta primi olarak döneceğine veya facebook’da spor yaparken fotoğraflarınız daha düşük bir sağlık sigorta primi olarak döneceğine emin olabilirsiniz. Yolda araba ile yaptığınız bir dirift videosu kaskonuzu iptal ettirebilir artık. Siz UBER hizmetini puanlarken şoförler de sizi puanlıyor belli bir puan altına düştüğünüzde hizmet vermeyi durduruyor. Oteller, Bankalar, Restoranlar, Kulüpler, Hastaneler, Hava Yolu şirketler, Belediyeler, Firmalar, İnternet alış veriş siteleri hepsi data kapsamında artık. Bankalar, düzenli kredisini ödeyen insanların yeni kredi taleplerini daha takip riski düşük diye daha düşük faizden fiyatlar oldu. Bankacılar ve Ticaret ile uğraşanlar FİNDEKS’e aşina artık. İlk KKB – Kredi Kayıt Bürosu faaliyete başladığında tepki çekmişti ama  yıllar sonra bankaların elinde ciddi datalar oluştuğunda bankacılık daha kolaylaştı. İnternet üzerinden, cep telefonu üzerinden TC bilginize vermeniz yeterli.  Saniyeler içinde eski ve mevcut kredilerin ödeme performansınızı, gelir durumunuzu, harcama alışkanlıklarınızı  analiz edip kredi onay verir hale geldi Dijital Zeka. Tabi bu süreçte Türkiye’ye has goller de yedi bankalar. Örneğin, kişisel bilgilerin güncellemesini müşteriye bırakınca 18 yaşında biri kendini “Doktor” diye meslek seçimi yapıp, geliri 25 bin TL gösterip bir ay sonra 70-80 bin krediyi kaptı bazı dolandırıcılar. Bu tip kaçakları öğrenmek bankalara milyonlarca TL’ye mal oldu. Normal,  en iyi ders bazen en pahalı olan oluyor.

Kredilitizm : SOSYAL KREDİ SİSTEMİ ne aşamada
Kapitalizm Kreditalizm’e dönüşürken; vatandaşın sosyal hayatı da Kredilitizm’e ( Sosyal Kredi Sistemi’ne ) dönüşmüş durumda. Sadece kurumların Dijital data havuzları yetmedi kişiler de kapsam içinde artık.  Çin’de de ilk kez 2009 yılında yerel denemeleri başlayan ve 2014’te 8 firmayla ülke çapında devam eden uygulamayla vatandaşların harcama alışkanlıkları, sosyal medya kullanımı, trafik kurallara uyup uymadığına, evinizin kirasını düzgün ödemeniz,  marketlerdeki tüketim alışkanlıklarına ilişkin bilgiler yapay zekâ ve algoritmalarla takip edilerek puanlıyor hale geldi. İnsanlar elde edilen datalara göre bir puanlamaya tutuldu. Dijital veri kartları oluşturuldu. Her bireye bir puanlama yapıldı. Belli bir puanın altında kalanlar belli semtlerde oturamayacak bizde yok ama örneğin Almanya’da bir siteden kafanıza göre ev alamıyorsunuz komşuların onayı gerekiyor işte bu puanlar tam da bu işlere yarayacak, puan düşük ise çocuğunuzu belli okullara gönderemeyeceksiniz, üniversitelere kabulünüz bu puanlara bağlı olacak, belli restoranlar, oteller sizin için hep dolu olacak. Trafik puanının düştüğünde ehliyetinize otomatik el konacak. Bazı işyerlerine boşuna iş başvurusu yapmış olacaksınız. WhatsApp’da çok engel yemişseniz iş bulma şansınız azalacak. Netflix’ in popüler bilim-kurgu dizisi olan  “Black Mirror”ün bazı bölümlerine benzeyecek hayatlarımız. Kişisel gelişiminiz yetersiz ise toplumda daha az yer aldığınızı dışlandığınızı göreceksiniz. Çalıştığınız işyerinde devam edip etmeyeceğiniz arkadaşlarınızın size verdiği puanlar ile mümkün olacak. Yönetici olarak devam etmeniz liyakat yapınıza ve çalışanlarınızın, müşterilerin ve kurumun memnuniyeti ile doğru orantılı olacak. Birilerinin adamı olmak, yalakalık işe yaramayacak geleceğin dünyasında.
Uygulamaya geçen ülke var mı?
Çin 2009 yılında başladığı dijital programları 2020’den itibaren birer birer hayata geçiren ilk ülke olma yolunda vatandaşlarını iki katına çıkaracağını açıkladığı 176 milyon kamera sistemleriyle izleyerek insanları davranış biçimlerine göre sınıflandırdığı Sosyal Kredi Sistemi’ni “sosyal güven başlığı” altında hayata geçiriyor. Yapay Zeka, şimdiden milyonlarca insana yetersiz puan nedeni ile seyahat yasağı koydu. Kara Listeye girmişseniz Çin’de hayatınız daha zor. Bu sistem aslında biraz da şeffaf yapılıyor. Milyonlarca kamera sistemi ile ülke sokakları donatıldı yetmedi, Terminaller, Trenler, yolcu otobüsleri, taksiler, sinemalar, iş yerleri her saniye data toplayan ağ ile sarıldı. Yüz tanıma sistemi ile işiniz daha zor hale geldi. Negatif puan alınmaması için sık sık vatandaşlar otobüs, trende, sokakta, otellerde, parklarda kurallara uyması için uyarılır hale geldi. Kırmızı ışık ihlalleri, rezervasyon yapıp restoran ve otellere gitmeme gibi olumsuz datalar ilerde hayatınızı daha zorlaştıracak. Sosyal Kredi Sistem’de puanınız belli bir puanın altında kalmış ise vay halinize. ABD bu yönde sıkı çalışma hazırlığında. Puanının yüksek ise hayatınız kolaylaşacak, hastanelerde öncelikli sırada olacaksınız; hava yollarında, trenlerde, otellerde belli kontenjan size açık olacak, indirimli tarifeler sizi bekleyecek. Çin Komünist Partisi resmi yayın organlarından Global Times ülkede 11 milyon Kişiye uçağa binmekten; 4 milyon kişiye de hızlı trene binmekten men cezası verdiğini yayınladı. Ödül – Ceza yöntemi başladı bile. Alibaba – Tencent gibi şirketlerin denediği 40’dan fazla proje tüm hızı ile devam ediyor. Finans kesimin kullandığı CDS – Credit Default Swap puanı gibi yakında Evrensel Kredilendirme Derecelendirme Sistemi devreye girecek gibi. Sistem 1,5 milyar insanı aynı anda denetleyebilecek hale gelecek.
Türkiye’de durum nasıl
Bankalar en hızlı ve en aktif uyum sağlayan sektör oldu. Tabi milli uygulamamız olan “e-devlet” kendini çok geliştirdi. Şimdilik daha çok data toplamaya yönelik. Vergi tahsilat sistemi öncelikli aktifleştirdi. Belediyeler, Bankalar, e-ticaret büyük yol kat etti. Hastane dataları oturdu gibi. Kullandığınız ilaçlardan, olduğunuz ameliyatlara, çektirdiğiniz filmlere kadar tüm datalar mevcut. SGK, Vergi, Gayrimenkul gibi bilgiler hatta 1880’lere kadar soy ağacınız yüklendi. Daha interaktif olma yolunda çok gerilerde. Türkiye’de en iyi dijitalleşen şaşıracaksınız ama Hayvancılık sektörü oldu. Hayvanın boynuna takılan bir çip sayesinde gün içinde kaç adım attığı, kaç defa geviş getirdiği, kaç kg süt verdiği, aşılarının tam olup olmadığı raporlanıyor. Geviş sayısı düştüğünde, süt verimi düştüğünde erken müdahale için veterinerlerin işi daha kolay. Çiftliklerde, Günlük raporlardan takip ediliyor.
Son Söz : Akıllı telefonlar kişiye özel gizli ajan konumuna geldi. Big Brother’e hizmet ettiğini unutmayın. Silip kurtulduğunuza sandığınız her yazı, resim ve videoların bir yerlerde durduğunu unutmayın. Sosyal Kredi Puanınız yüksek olması dileğim ile.

Erol TAŞDELEN
Ekonomist, Siyaset Bilimci
[email protected]