Vatandaşın bankalara kredi borç hacimsel gelişimine bakıldığında borç ile döndüğü sonucuna varmak için finans uzmanı veya bankacı olmanıza gerek yok. 2002 yılında vatandaşın bankalara olan Tüketici ve Kredi kart borcu dahil borcu 6,3 milyar TL idi. 2006 yılında on bir kat artarak 68,9 milyar TL’ye yükseldi. 2010 yılına geldiğinde bu borç 172,7 milyar TL oldu. 2015 yılında 375,2 milyar TL; 2020 yılında 820,7 milyar TL düzeyine ulaştı. 2021 ilk yarısında 53,5 milyar TL artarak 874,2 milyar TL oldu.
Borç Yiğidin kamçısını oldu?
“Borç yiğidin kamçısıdır” zamanında Demirel’in de dillendirdiği bir söylem olmuştu ama gelinen nokta da ‘yiğitlik de bir yere kadar, iş Mazoşist olmaya noktasına gelmiş’ durumda. Bu borcun sorunsuz bir şekilde ödenmeyeceğini tahmin etmek ise kahinlik olmayacaktır. Bankaların takip oranları yapay olarak azalıyor; bunda 90 günlük takip sürelerin 180 güne çıkarılması; takip için engeller getirilmesi, zorlaştırılması; yapılandırılan kredilerin teşvik edilmesi gibi nedenler sadece sorunu ötelemeye, sorunlu kredileri halı altına süpürmeye yarayabilir ama gelinen nokta bankaların da bu kredileri döndürmede zorlandığıdır. Yoksa 2021 Temmuz ayında BDDK yayınladığı yönetmelikle Bankalara “canlı kredilerinde Varlık Şirketlerine devrinin” önünü açmasını niçin yaptı sanıyorsunuz? Diğer taraftan, Pandemi sürecinde 2020 yılında Kamu Bankalarının vermiş olduğu kredilerde KGF Kefaleti sadece teminat veya bankaların karşılık ayırmaları ile ilgili olabilir. Zira KGF’nin de bankaların ortak olduğu kurum olduğu unutulmamalıdır. Bankalar dolaylı yoldan kendi vermiş oldukları krediye kefil oldular aslında. KGF Kredileri de pimi çekilmiş şekilde bankaların elinde bekliyor!
Kredi dağılımı önemli
Kredi hacminin artması ile alınan kredilerin dağılımı ( bankacılık kuralı dışında verilen dolaylı krediler hariç ) çok önemli. Konut ve Taşıt gibi elle tutulan, nereye harcandığı kısman belli olan kredilerde hacimsel artış ve ödemelerde sorun gözükmüyor. 2021 ilk yarısında Konut Kredileri 278,2 milyar TL’den 277,3 milyar TL’ye 0,9 milyar TL düşmüş durumda. Konut ve Taşıt kredilerinde takip oranları da düşük. 2021 Haziran sonunda 874,2 milyar TL’ye yükselen vatandaşın bankalara toplam borcunun sadece 277,3 milyar TL’lık kısmı Konut Kredisi, başka bir ifade ile toplam kredinin %31,7’lik kısmı Konut Kredisi. %1,7’lik kısmını oluşturan 14,9 milyar TL’lık kısmı da Taşıt kredisi. Vatandaşın borcunun % 47,46’lık kısmı Tüketici Kredisi, nerede ise yarısı. Diğer taraftan %19,10’lık kısmını oluşturan 167 milyar TL’lık kısmı da Kredi Kart borcu. Başka bir ifade ile Vatandaşın banka borcunun beşte biri Kredi Kartı borcundan oluşuyor. Yarısı da Tüketici Kredilerinden. Tüketici Kredisi ve Kredi Kart borç toplamı ise toplam borcu 581,9 milyar TL ile borcun üçte ikisini oluşturuyor. Asıl sorun da bu 581,9 milyar TL’lık Tüketici Kredisi ve Kredi Kart borcu. Konut ve taşıt kredilerinde elle tutulur somut bir karşılığı var iken 581,9 milyar TL olan Tüketici Kredisi ve Kredi Kart borcunun nereye harcandığı tam bilinmiyor ve elle tutulur bir karşılığı henüz yok. Bir kısmı cep telefonu, tatil gibi lüks harcamalara giderken vatandaşın bir bankadan çekip diğer bankaya yatırdığı kredi kart borç hacmini bilen yok.
Vatandaşın Kredi takiplerinin % 95’lik kısmı Tüketici Kredisi ve Kredi Kartı
Vatandaşın kredi borç ödeme alışkanlığını anlamak için kredilerin talip hacim ve oranlarına bakmak gerekir. Vatandaşın 874,2 milyar TL Kredi borcuna karşılık 18,5 milyar TL Hukuki Sürecin başlatıldığı Takip Kredisi var. Kredilerin % 2,1’lik kısmı takipte. Bunun içinde, “takibe gitmesin” diye sürekli ödemesiz dönemler konarak yüzdürülen sorunlu krediler yok veya Kredi Kart borcunu takibe atmamak için taksitli Tüketici Kredisine dönüştürüp zaman kazanılan krediler de yok. “Taksitli krediler takibe gitmesin” diye KMH kredi kullanıp taksitleri ödenen ve takip süreçleri dolaylı olarak ötelenen sorunlu krediler de yok. “Bizim Bankacılık Sisteminde bu tür dolaylı krediler olmaz” diyenler çevresindeki komşuları ile bir konuşması yeterli. Sokak röportajlarında bu konu sorulsa neler çıkar neler!
Toplam 18,5 milyar TL’lık Takibe atılan kredilerin 12,2 milyar TL’lık kısmı yani %66’lık kısmı Tüketici Kredilerinden oluşuyor. Kredi Kartların takip hacmi ise 5,3 milyar TL’ ile %29’luk pay ile Kredi Kartlarından oluşuyor. Toplam Takipteki krediler içinde Tüketici Kredileri ve Kredi Kartların oranı %95’e çıkmış durumda. Vatandaş son ana kadar Konut Kredisini ve Taşıt Kredisini ödemek için çaba içinde olduğunu anlamak zor değil. Zira 227,3 milyar TL’lık Konut kredisinin sadece 793 milyon TL’lık kısmı Takip hesaplarda. 14,9 milyar TL’lık Taşıt Kredilerin de 139 milyon TL’lık kısmı Takip hesaplarda. Konut ve Taşıt Kredilerin Toplam Kredilerde hacimsel oranı %33,4 sahip olmalarına karşılık, Takip Hesaplarda oranı sadece % 5 düzeyde.
Pandemide kredi borçlanması hız kesmedi
Piyasanın kısmen durgun olması, işyerlerinin kapanması, bayram ve hafta sonlarında kısmı kapanma sürecinde ücretli çalışanların gelirleri ciddi şekilde düşürdü. Vatandaş çareyi daha çok borçlanarak buldu. 2019 yıl sonunda Vatandaşın borcu 580 milyon TL düzeydeyken 2020 yılında 240,7 milyar TL borçlanarak 874,7 milyar TL kredi borcu oldu. 2021 yılının ilk yarısında toplam borcu ise 53,5 milyar TL artarak 874,2 milyar TL düzeyine çıkmış durumda.
Zamanında uyardığımız Bankacılık Sisteminin karar alıcıları frene basmaya hazırlanıyor. Bu arabanın fren bataryası çoktan aşındı, bu saatten sonra bu hız ile bu arabayı kontrolsüz durdurmanın Sosyolojik, Psikolojik, Ekonomik ve tabi ki Siyasi bir karşılığı olur! Ani frende araba durabilir ama içindeki kemer takmayan yolcuların halini düşünmek istemiyorum!
Eski TCMB Başkanı Hafize Gaye ERKAN’ın yöneticileri arasında yer aldığı First Republic Bank iflas etti. 2018 ABD Krizinden çıkamayan banka uzun bir süre kriz ile boğuşmuş; uzun vadeli düşük faizli konut kredi ağırlıklı portföyü olan bankanın yüksek montanlı kısa vadeli mevduatların kısa sürede blok olarak çekilmeye başlaması nedeni ile Nakit Aktif Pasit dengesi bozulmuş, Federal Mevduat Sigorta Fonu’nun (FDIC) tarafından bankaya el konmuştu.
ABD Federal Mevduat Sigorta Kurumu (FDIC), Philadelphia merkezli Republic First Bank‘ın kapatıldığını ve Fulton Bank’a satıldığını duyurdu. 1988 yılında kurulan ve Republic Bank olarak bilinen kurum, iflas sonrası Fulton Bank’la anlaşma sağladı.
Philadelphia merkezli Republic First Bank, ABD’de bu yıl yaşanan ilk banka iflası olarak kayıtlara geçti. Federal Mevduat Sigorta Kurumu (FDIC), bankanın Pennsylvania Bankacılık ve Menkul Kıymetler Dairesi tarafından kapatıldığını ve varlıklarının büyük bir kısmının Fulton Bank tarafından satın alındığını duyurdu.
FDIC’in açıklamasına göre, Republic First Bank’ın müşterileri ve mevduatları koruma altına alındı. Bankanın neredeyse tüm mevduatları ve büyük bir kısmı varlıkları, müşterilerin mağduriyet yaşamaması amacıyla Fulton Bank tarafından devralındı. Bu süreçte bankanın mevcut müşterileri, hiçbir işlem yapmalarına gerek kalmadan doğrudan Fulton Bank müşterisi haline geldi.
MÜŞTERİ HAKLARI KORUNACAK
Republic First Bank’a ait New Jersey, Pensilvanya ve New York’ta bulunan toplam 32 şube, yeni sahibi Fulton Bank çatısı altında yeniden hizmete girecek. Bu geçiş sürecinin, müşteriler açısından sorunsuz bir şekilde yönetilmesi planlanıyor.
Republic First Bank’ın iflası, FDIC için önemli bir mali yük teşkil ediyor. Kurum, bankanın kapanması nedeniyle yaklaşık 667 milyon dolar maliyet öngörüyor. Bankanın 31 Ocak itibarıyla toplam varlıkları yaklaşık 6 milyar dolar, toplam mevduatları ise 4 milyar dolar civarında idi.
Dün, ABD ekonomisinin yılın ilk çeyreğinde tüm tahminlerin gerisinde kalarak %1,6 oranında büyüdüğünü gördük. Bir önceki büyüme verisinin 2023 yılının son çeyreğinde %3,4 olduğu düşünülürse, ABD ekonomisinin ciddi bir şekilde yavaşladığını görüyoruz. Büyümenin ana motoru olan kişisel harcamalar %2,5 ile tahminlerin altında bir artış kaydederken, FED’in yakından takip ettiği temel enflasyon göstergesi çekirdek PCE %3,7 ile beklenenden (%3,4) daha yüksek bir hızla artış kaydetti. Bu durum tahminleri alt üst ederken, enflasyonun da yükselişte olduğuna işaret etti. Artan enflasyonla birlikte zayıflayan bir ekonomi FED için olabilecek en kötü sonuç olarak kabul ediliyor!
Normal şartlarda, ekonomi zayıflarken FED’in faiz indirimine gitmesi gerektiğine kanaat getirebiliriz. Lâkin enflasyonun da yükselmeye devam ettiği bir ortamda, faizi düşürürseniz enflasyon daha da hızla yükselecektir, hatta yüksek faizler de bir noktada ivme kaybeden ekonominin üzerine daha da ağır bir yük bindirecektir. Düşünsenize, Ocak 2022’de %0-0,25 olan faiz bugün %5,25-5,50 ve neredeyse sene başı yılın geriye kalan kısmında 6-7 kez faiz indirimi bekleyen piyasaları gelinen noktada bir kez faiz indirimi beklemeye başladılar. Vadeli faiz kontratlarında bu sabah itibariyle sene sonu faiz indirim beklentisi 35 baz puana gerilerken, sene başı ortaya konan ‘soft landing’ yani yumuşak iniş senaryosunun da cereyan eden gelişmeler ile uyumsuzluk gösterdiğini çok açık bir şekilde söyleyebiliriz.
Yumuşak iniş beklentisinin iyice bozulduğu dün akşam, piyasalar ilk kez zayıf ekonomik veriler nedeniyle düşüşe geçti. Geçmişte, zayıf ekonomik veriler daha fazla faiz indirimi anlamına gelerek piyasaları motive ediyordu. Zayıflayan ekonomik verilerle birlikte yükselen enflasyonla karşı karşıya kalan piyasalarda uzun bir süre yüksek faiz oranlarının egemen olacağını kabullenince sınai hisselerinin işlem gördüğü Dow Jones endeksi geceyi %1 düşüşle olumsuz anlamda ayrışarak tamamladı.
Piyasaları kılavuz kargası durumunda ABD 10 yıllık devlet tahvilinin getirisi %4,73 seviyesine yükselerek son 6 ayın zirvesini test ederken, faizi getirisi olmayan altının ise 2,335 dolar seviyesinde olan biten temkinli bir şekilde takip ettiğini not edelim. Hafta içinde yazmış olduğumuz altın ile ilgili raporda merkez bankalarının altın sevdasından söz ederken, ayrıca, ABD’de yükselen enflasyonist baskılar nedeniyle reel getirinin de daralmaya başlayacağı beklentisinin de altına destek sunmasını bekliyoruz. Özellikle, küçük kardeş gümüşün multi yılların direncini aşması ve teknik analizde sıklıkla kullanılan aşılan seviyelerin yeniden test edilme isteğinin tamamlanması ve konsolidasyonun isteğinin de bitmesi ardından daha yüksek seviyelerde işlem görmesini bekliyoruz. Hülâsa, kıymetli madenler için pozitif tonumuzu korumaya devam ediyoruz.
Dün TCMB‘nin olağan PPK toplantısı takip edildi. Piyasa tahminleri doğrultusunda politika faizi %50 seviyesinde sabit tutuldu. Karar metninde gerekli olması hâlinde faiz artırımı yapılabileceğine yer verilerek etkili bir dil ve şahin ibarelerin kullanıldığını gördük. Öte yandan, faiz kararının hemen sonrası, TCMB, Türk Lirası mevduat payının artırılması ve Kur Korumalı Mevduattan (KKM) klasik Türk Lirası mevduata geçişi desteklemek adına zorunlu karşılıklara faiz ödenmesi noktasında yeni bir düzenleme ile ince ayar anlamına gelebilecek yeni bir adım attı. PPK kararının yurt içi piyasalarda etkisinin nötr olduğunu görsek de, ABD verisinin yarattığı risk off moduna paralel Türk mali piyasalarının da tadı bozuldu: BIST100 endeksi günü yatay kapatırken, Bankacılık endeksi %3,4 değer kaybetti. USDTRY kuru kamu kontrolünde 32,50 seviyelerinde salınmaya devam ederken, 5 yıl vadeli CDS risk primi hafifçe 310 baz puan seviyesine yükseldi.
ABD büyüme verisi sonrası ekonominin yavaşladığı lâkin fiyatlama eğiliminin oldukça enflasyonist olduğunun anlaşılması sonrası telaffuz edilmeye başlanan stagflasyon kelimesini dâhi piyasaların keyfini kaçırırken, Tesla ve Meta ardından dün akşam bilanço verilerini açıklayan Alphabet (Google) ve Microsoft bu sabah piyasaların imdadına yetişti! Alphabet, ilk temettüsünü ve 70 milyar dolarlık hisse geri alımını açıklayarak, zil sesinin ardından hisselerin yaklaşık %16 oranında değer kazanırken, Microsoft, bulut hizmetlerinde yapay zekanın benimsenmesinden elde edilen kazanımların etkisiyle Wall Street tahminlerini geride bıraktı. Şirketin hisseleri kapanış zili ardından %4’ten fazla arttı.
ABD borsa endekslerinin geceyi düşüşle tamamlaması sonrasıda, bu sabah Alphabet (Google), Microsoft ve Snap’ın açıkladığı olumlu verilerin rüzgârı ile piyasaların dünkü şoku bir nebze de olsun üstlerinden attığını görüyoruz. Bu sabah Asya piyasalarına hâkim renk yeniden yeşile dönerken, ABD borsalarının da vadeli işlemlerinde en büyük 500 şirketin işlem gördüğü S&P500 ve teknoloji hisselerinin işlem gördüğü Nasdaq endeksinin %1 yükseldiğini, sinai hisselerinin işlem gördüğü Dow Jones’un ise dünkü veriyi kafasından henüz atamayarak yatay seyrettiğini not edelim.
Pasifiğin diğer ucunda merakla beklenen Japonya Merkez Bankası (BoJ) olağan toplantısında, faiz oranları beklentilere paralel değişmezken, enflasyonun önümüzdeki üç yıl içinde %2 hedefinin yakınında kalacağını öngören yeni tahminler piyasaların canını daha da sıkmışsa benziyor. Keza yaralı aslan JPY dolar karşısında bu sabah 156 seviyesini de aşarak son 34 yılın yeni zirvesine yükseldi! Cereyan eden dünkü olumsuz gelişmeler sonrasında bugün gözler ABD’de açıklanacak Mart ayı PCE enflasyon verisinde olacaktır. FED’in Mayıs toplantısına yaklaştığımız bu günlerde açıklanacak veri büyük bir dikkatle takip edilecektir.
Yeni ekonomi yönetiminin Türk Lirası’na değer kazandırmak ve enflasyonla mücadele etmek için başlattığı faiz artışı döngüsü hızla devam ederken, mevduat faizleri de yükselişe geçti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 31 Mart yerel seçimleri öncesi gerçekleştirilen Para Politikası Kurulu toplantısında 500 baz puanlık faiz artışına gitti. Bu gelişme, yeni ekonomi yönetiminin enflasyonla mücadele konusundaki kararlılığını vurgularken, 2023’ten bu yana yaşanan mevduat faizi artışları da hız kazandı. Finansal ürün karşılaştırma platformu Hesapkurdu’nun verileri, 2024 yılı nisan ayı güncel banka mevduat faiz oranlarına bakıldığında, bazı bankaların üç aylık vadeli güncel mevduat faiz oranının %58’e dayandığını gösterdi.
Mevduat faizi bir yılda ikiye katladı
Mevduat faizlerinin yükselişindeki boyutları anlamak için tarihsel veriler incelendiğinde, TCMB verilerine göre Mart 2023’te üç aya kadar vadeli ortalama mevduat faizi oranının %27,83 olduğu görüldü. Mevduat faizlerinin bir yılda ikiye katladığını, %110’dan fazla arttığını ifade eden Hesapkurdu Bankacılık İş Geliştirme Yöneticisi Orhun Çağlar Atilla, “Mevduat faiz oranları 2023 yılı sonlarından bu yana istikrarlı bir biçimde artıyor. Bu artış, 2024’ün ilk çeyreğinde de devam etti. Bu sebeple mevduat sahiplerini, varlıklarını Türk Lirası’nda değerlendirmek için vadeli hesap seçeneklerine yöneldi. Mevduat, 2024’te de en çok tercih edilen yatırım araçlarından olmaya devam ediyor” dedi.
Gözler TCMB’nin 25 Nisan’daki toplantısında
TCMB’nin mart ayının sonlarında yayımladığı Piyasa Katılımcıları Anketi, 2024 yıl sonu enflasyon beklentisinin %42,96’dan %44,19’a yükseldiğini gösterdi. TCMB’nin enflasyon hedeflerinde yaşanan kaymanın gerekçelerini açıklamak için hükümete yazdığı mektup da, enflasyon beklentilerinin gücünü koruduğunu gösterdi. TCMB’nin her karar metninde para politikasındaki şahin duruşun korunacağı vurgusuna yer verdiğini belirten Orhun Çağlar Atilla, “ABD ve Avrupa ekonomileri yapışkan enflasyon sonrası faiz indirimlerine başlamak için gün sayıyor olsa da bu beklentiler öteleniyor. Türkiye’de durum daha farklı. Morgan Stanley’in mart ayında yayımladığı tahminler, Türkiye’de faiz indirimi döngüsünün ancak 2025 ilk çeyreğinde başlayabileceğini gösteriyor. TCMB Para Politikası Kurulu, 25 Nisan’da toplanacak. Gözler bu toplantıdan çıkacak karara çevrilse de Türkiye’de mevduat faizlerinin uzun bir süre daha bu seviyelerde kalacağını söyleyebiliriz” ifadelerini kullandı.
Mevduat faizi / kâr payı oranlarının temel olarak kredi faiz / kâr payı oranlarına paralel olarak belirlendiğini hatırlatan Hesapkurdu Bankacılık İş Geliştirme Yöneticisi Orhun Çağlar Atilla, değerlendirmelerini şu ifadelerle sonlandırdı:
“Kredi, sigorta, mevduat hesabı, kredi kartı gibi finansal ürünleri karşılaştırma olanağı sunan Hesapkurdu.com olarak kullanıcılarımızın mevduat faizlerinin güncel değerlerini görebilmeleri için özel bir sayfa hazırladık. Mevduat tutarını ve gün cinsinden vadeyi giren kullanıcılar, saniyeler içinde bankaların sunduğu güncel mevduat faizi oranlarını görebiliyor ve kendilerine uygun teklifi seçebiliyor. Hesapkurdu.com olarak piyasayı kullanıcılarımız için takip etmeye ve onlar için en uygun teklifleri sunmaya devam edeceğiz.”
